Indeks:Polski - Regionalizmy poznańskie

Indeks: A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ź Ż

Występuje wiele form zapisu gwary poznańskiej, od zapisu zgodnego z zasadami pisowni polskiej, która jest następnie odczytywana zgodnie z zasadami wymowy gwarowej po zapis czysto fonetyczny, stąd jedno słowo może być zapisane na wiele różnych sposobów.

Pomnik zasłużonego dla zachowania gwary poznańskiej Starego Marycha

Literatura (wyjątki)

• Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski, pod red. Z. Sobierajskiego i J. Burszy, t. 1–2, Wrocław 1979.
• A. Danysz, Odrębności słownikarskie kulturalnego języka polskiego w Wielkopolsce w stosunku do kulturalnego języka Galicji w: Język polski 1914, II.
• M. Gruchmanowa, Z zagadnień kultury języka mieszkańców Poznania w XX–leciu międzywojennym, w: Studia polonistyczne 1981, IX.
• M. Gruchmanowa, M. Witoszek–Samborska, M. Żak–Święcicka, Mowa mieszkańców Poznania, Poznań 1987.
•  Hasło „Polski - Regionalizmy poznańskie” w: Słownik gwary miejskiej Poznania, red. Monika Gruchmanowa i Bogdan Walczak, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• K. Nitsch, Odrębności słownikowe Poznania, Krakowa i Warszawy, w: Język polski 1914, II.
• B. Ślaski, Z języka dawnych cechów Poznania, w: Kronika Miasta Poznania 1924, II.
• Słowniczek pyrlandzko-polski w: Waldemar Kurowski, Andrzej Niczyperowicz, 365 obiadów poznańskich babci Moniki, Chronica, 2005, ISBN 83-920994-1-9.

Linki

• SŁOWNIK GWARY MIEJSKIEJ POZNANIA

A

• abo – albo
• absaga – rzem. rodzaj piły ręcznej
• ady – ale, przecież
• afa – małpa
• ajmerek – wiaderko
• ajnfach, ańfach – nieskomplikowany, prosty, łatwy
• ajntop, ajntopf, ańtop, ańtopf, eintopf – jednogarnkowe danie, gęsta zupa
• ajsbajna, ajsbajn, eisbeina – golonka
• ajzol – metalowy przedmiot
• akordion – akordeon
• aktornik – aktor
• akuratnie – 1. dokładnie, starannie; 2. akurat, właśnie
• akuratny – dokładny, staranny
• ale – (podkreślenie) ależ
• amba – szaleństwo, wariactwo
• amba komuś odbija – ktoś wariuje
• ament – amen
• ameryka – żart. tyłek
• amerykan, amerykanka – rodzaj drożdżówki biszkoptowej
• amfitka – balkon w teatrze
• ancug – ubranie, garnitur
• angielka – piecyk
• anglówa – kopnięcie piłki przednią, zewnętrzną częścią stopy
• angryst – agrest
• ani dudu – ani trochę
• ani nie nic – ani nic
• ani w te, ani wew te – ani w jedną, ani w drugą stronę
• aniołyszek – zdrobn. aniołek
• anrajber – rzem. rodzaj stalowego młotka
• antaba – 1. klamka; 2. zasuwka
• antrejka, antryjka – spiżarnia przy kuchni(?), weranda lub przedpokój
• anung – pojęcie o czymś
• apach, apaj – oprych, zbój
• apartnie – osobno
• apartny – osobny
• aprykoza, aprikoza – 1. morela; 2. brzoskwinia
• apryl-apryl – okrzyk primaaprilisowy
• arbajt – praca
• arbata – herbata
• artycha – artysta
• ausdruk, ausdruck – wyraz, wyrażenie
• aż brzydko – bardzo dużo
• ażeby – żeby nie wiem co!, nigdy! (używane na końcu zdania, po przecinku)
• aż słodkie – bardzo dobre

    (do góry strony)

B

• baba kogoś pozbadła – o pantoflarzu: kobieta kogoś zdominowała
• babok – 1. gil w nosie, smark; 2. człowiek ospały, leniwy, gnuśny; 3. wymyślone straszydło do straszenia dzieci
• babol – 1. gil w nosie, smark; 2. kiepski produkt, źle wykonany; 3. robaczywy owoc
• babrać sie z czymś – długo coś robić
• babrać sobie – długo gawędzić nie robiąc niczego produktywnego
• babsztyk – obraź. kobieta, babsztyl
• Babajuga – Baba Jaga
• Babujagi placki, Baby Jagi placki – bot. tasznik pospolity
• babusia – babcia
• bachać się – kąpać się
• bachandryje – kłótnie, awantury
• bachanie – kąpiel
• badeje, badejki, badki – kąpielówki
• bademajster – ratownik na basenie, nadzorca kąpieliska
• bajtlować – 1. plotkować; 2. oszukiwać słowami, namawiać do czegoś
• bajtlowanie – rzecz. odczas. od bajtlować
• bajzel – bałagan
• baka (lm baki) – policzek
• bakalorz – nauczyciel
• balangza, balanksa – równowaga (np. psychiczna)
• balangzować, balanksować – utrzymywać równowagę, równoważyć, balansować
• balbierz, balwierz – przest. fryzjer
• balonówa, balonówka – typ roweru z grubymi oponami
• bamber – rolnik, chłop (nieco pejoratywnie)
• bamberka – 1. chłopka (nieco pejoratywnie); 2. posąg bamberki
• bamberski – byle jaki, niechlujny
• bambrzok – placek ziemniaczany pieczony bezpośrednio na blasze
• bana – pociąg
• banca – pyza drożdżowa
• bancwoł – głupek, bęcwał
• bania, bańka – głowa
• baniok – 1. metalowy pojemnik, kanister; 2. drobniak, moneta o niskim nominale
• banioki, baniole – rodzaj gry, w której używało się drobnych monet
• baniol – duży brzuch
• baniole – 1. drobne monety, bilon; 2. rodzaj gry, w której używało się drobnych monet
• baniorz – kolejarz
• banszuc – strażnik kolejowy
• bańka – 1. termofor; 2. głowa
• baraka – barak
• barłożyć – brudzić
• barwanka – icht. brzana
• barzej, barzyj, barzy – bardziej, więcej
• basować – schlebiać
• bauer, bałer – gospodarz, zwłaszcza zamożny
• baumajster – budowlaniec, pracownik budowy
• bawialka – pokój gościnny, salon
• bąblić się – o bąbelkach na wodzie – „woda bąbli się”
• bąblować, bomblować – leniuchować
• bąblowanie, bomblowanie – leniuchowanie
• beb, bep, bebciu – żart. chleb
• beblać, bebłać – gadać bzdury
• bebły – pomyje
• bedki, betki – grzyby
• bejm (bejmy) – pieniądz (pieniądze)
• berbela – wódka; zdrobn. berbeluśka – wódeczka
• berbelucha – wódka najgorszego gatunku
• beretka – beret
• bestry – pstry
• bez – 1. bez; 2. przez
• bębas, bąbas, bymbas – malec, dziecko
• będzie z kimś fertig / fertyk – ktoś umrze
• biały groch – biała fasola
• biba, bibka – impreza, przyjęcie
• biber – kapelusz
• bigiel – 1. wieszak; 2. kant spodni
• biglować – prasować
• biksa – puszka
• bilić – malować ściany
• bimba – tramwaj
• bimbać się – bujać się, kołysać
• bimbać sobie – próżnować, robić mało ważne rzeczy
• bimbołek – mały wiszący przedmiot, np. ozdoba choinkowa
• bindka – krawat
• binks, binol, biniol – siniak
• blabla – oczy (np. mieć blabla na obkoło głowy)
• blachmierz, blachnierz, blachmiyrz, blachniyrz – blacharz
• blajba – miejsce na nocleg
• blauka, blałka, blaua, blała – wagary
• blaza – bąbel na skórze
• blerwa, blyrwa – prostytutka
• blondka, blóndka – oranżada
• blubrać, blybrać – gadać, ględzić
• blubranie, blybranie – ględzenie
• blubrok, blybrok – maruda, zrzęda
• blubry – błahe opowiastki, wypowiedzi bez większej wagi
• blycki, blyce – klucz do rur
• boba – czapka
• boble, bobelki, bobki – odchody zwierzęce
• bociun, bueciun, błeciun – zool. bocian
• bogać ta, bogać tam – gdzież tam, ależ
• bombać, bómbać, bąbać – 1. uderzać; 2. ~ się – o zwierzętach rogatych: bóść się
• boiduda – tchórz
• bojączka, bojonczka, bojónczka, bojunczka – tchórz
• bojeć się – bać się
• bomnąć, bómnąć – 1. uderzyć; 2. ukraść
• borchać się, burchać się – dąsać się, gniewać
• borowy – leśniczy
• boźdór, boździor, boździór – młody chłopak, chłopiec
• boża męka – przydrożna kapliczka, krzyż
• boża rola – cmentarz katedralny w Gnieźnie
• brachol, braćka, braszka – brat
• brant – kac
• bratkasta, bratnik – piekarnik
• brawędziarz, brawędziorz, brawyńdziorz, brawynda, brawęda – maruda, zrzęda
• brawędzić, brawyńdzić – marudzić
• brać się za chachły – bić się
• brechsztanga, brecha – łom
• brechtać się – taplać się, śmiać się
• bremzować – hamować
• bręczeć, brynczeć, brenczeć – narzekać, marudzić
• brenda, brynda, brendka, bryndka – 1. denaturat; 2. bimber
• breszka – zob. brechsztanga, brecha
• bręk, brękot, brynk, brynkot – maruda, nudziarz, zrzęda
• brodziaty – brodaty
• bryja – 1. brudna woda; 2. nieapetycznie wyglądająca woda
• bryle – okulary
• brynza, brymza – hamulec
• bryzgolić – kłócić się
• buba – zimno ("Ale buba...")
• buchnąć – 1. coś komuś – ukraść; 2. na kogoś – napaść, zaatakować
• buchta – więzienie
• bulić – płacić
• bulory – wory pod oczami
• burzowiny – coś pieniącego się
• być bejt – być zmęczonym, wykończonym
• być fertig / fertyk – być martwym
• być na cyku – być pijanym
• być precz / prek – być nieobecnym
• być wyjechanym precz / prek – wyjechać gdzieś
• bzybzać – kroić, ciąć
• bździągwa, ściągwa – 1. niemiła kobieta; 2. pluskwa; 3. coś małego

    (do góry strony)

C

• całki – cały
• capić, capieć – 1. spać; 2. śmierdzieć
• Ceglorz – zakłady założone przez Hipolita Cegielskiego
• ceglota – cegła
• cela mieć, cyla mieć – celnie strzelać; cela ni mieć, cyla ni mieć – nie potrafić celnie strzelać
• chabaj, habaj, chabaśnik – rzeźnik
• chabas, habas – mięso
• chachły – kark (zob. brać się za chachły)
• chachoł – 1. kark; 2. obraź. przybysz ze wschodu
• chachulić – kręcić, kombinować, mataczyć
• chajek, chajok – mały nóż
• chajtać cię, chajtnąć się – wziąć ślub
• chajtnąć – uciąć
• chaps – kęs
• chapsnąć – ugryźć
• chaziaj – chłop ze wschodu
• chadziajski – kiepski, byle jaki, niechlujny
• chęchy – gęste krzaki
• chędożyć, ochędożyć – sprzątać, czyścić, posprzątać, wyczyścić
• chichrać się – śmiać się
• chlabra – błoto, chlapa
• chlusnąć – uderzyć
• chlustać – trzaskać
• chłopyszek – chłopiec
• chójka – choinka
• chrabęścić – szeleścić
• chrympać – strzępić, ciąć tępym nożem
• churchać, churchlać – kaszleć, pochrząkiwać
• ciepnąć – rzucić
• cięgiem – ciągle, wciąż
• cicho być – milczeć
• ciota – 1. ćma; 2. czarownica
• ciuknąć – wlać troszeczkę, odrobinę
• colog – zoo
• curik – z powrotem
• cweter – sweter
• cycuś – coś nadzwyczajnego, bardzo atrakcyjnego
• cyrać – cucić, ożywiać, budzić
• czacha – głowa
• czarnina – czernina
• cząpać, cząpnąć, czępnąć, czómpnąć, czympnąć – kucać, kucnąć
• czerstwy – 1. świeży (o pieczywie) – obecnie nieużywane; 2. o człowieku, który mimo wieku zachował zdrowie i siłę
• czerwone jagody – poziomki
• czewik, trzewik – półbut
• częsitko, trzęsidko, trzęsitko, trzęsionka – galareta mięsna
• czujny – pikantny
• czysty kintop – ale zabawa

    (do góry strony)

Ć

• ćknąć – cieknąć
• ćmik – papieros
• ćpnąć, ćpać – rzucić, rzucać
• ćwierć – konew

    (do góry strony)

D

• dać kepę – skoczyć "na główkę"
• dać kitę – uciec
• dalas – bieda, nędza
• dalaśnica – nędzarka
• dalaśnik – nędzarz, biedak
• dałaś – bieda
• damascena – śliwka węgierka
• damfer, dampfer – parowiec, statek parowy
• dądel – malec, smarkacz
• deczka – kołderka, kocyk
• dej – daj
• deknąć – uderzyć (kogoś)
• dekulos – żartowniś
• denatura – denaturat
• depok – przest. guzik
• deska – długi blok mieszkalny
• dłużyki, dłużykij – długi
• dochtór – lekarz
• dochtórka – lekarka
• docyrać – obudzić (kogoś)
• dołyszek – dołek
• doprysnąć – szybko dobiec do czegoś, dopaść coś w pośpiechu
• dostać gila – zwariować
• dostany – dojrzały
• dość, za dość – ile?, za dużo
• dracheta, drachyta – 1. latawiec; 2. wysoka, chuda dziewczyna; 3. kapelusz z dużym rondem
• drek – rozdeptane błoto
• drętki – kwaśny
• drobka, drabka – drabina
• druciorz – człowiek z zaniedbanymi włosami
• drwalnik – drwalnia
• drygać – bać się
• drynda – 1. taksówka; 2. samochód w złym stanie technicznym
• dryndać ndk. (dryndnąć dk.) – telefonować
• dryńdziorz – taksówkarz
• drzeć jape, drzeć kalafę, drzeć się jak stare gacie – krzyczeć
• drzuzgawka, drzuzgowka – truskawka
• duczeć – płakać
• dudlać – 1. płakać; 2. słabo się palić
• dudłać – majsterkować
• dudy – płuca
• dukać – marudzić
• dundel – 1. smark z nosa; 2. smarkacz
• dupa uszata, dupa z uszami – ciamajda, oferma
• durch – 1. ciągle; 2. całkiem; 3. na wylot
• dusić komara – spać
• dycht – całkiem, zupełnie
• dychtowny – obcisły
• dydek, dydol, dyduś – 1. smoczek; 2. pierś
• dydkać – ssać
• dydki – piersi
• dydkonosz – stanik
• dylać – tańczyć
• dyndlać – dzwonić
• dynia, dyńka – głowa
• dynks (zdrobn. dynksik) – nieokreślone „coś”
• dyrdolić – dreptać
• dyszcz – deszcz
• dziabaka, dziabka – ogrod. motyka
• dziabaka, dziabara – żart. nos
• dziamdzia – niezdara
• dziamdziowaty – niezdarny
• dzieciszczko, dziecioszek – dziecko
• dziochać – jeść łapczywie

    (do góry strony)

E

• echt – prawdziwy
• ejber – chłopak, rozrabiaka, łobuziak, nicpoń
• eka – 1. róg (za eką – za rogiem ulicy); 2. grupa kolegów
• elekstryka – elektryczność
• erbnąć, erbnóńć – ukraść

    (do góry strony)

F

• faferfloki – płatki owsiane
• fafoły – zawiesina, osad, fusy od herbaty
• fajny – ładny
• fajrant – koniec pracy
• fajtać – machać
• faksy – żarty, figle
• famuła – rodzina
• fana – chorągiew
• fantazować – histeryzować
• farfocle – strzępy, luźne kawałki czegoś
• faryna – cukier
• fąfel – 1. smarkacz; 2. wydzielina z nosa
• fąfić – palić tytoń
• febra, fybra, frybra – 1. dreszcze; 2. opryszczka
• fefermyncek – cukierek o smaku miętowym
• fefry (mieć fefry, dostać fefry), fefrać się – strach, bać się
• fertig, fertyk – koniec (w odniesieniu do czasu)
• fierana – firanka
• fif – żart
• fifka – słaba herbata
• fiflancik – niski, słaby mężczyzna
• fiklej – mała ryba
• fiksmatenta, fiksmatynta, fizmatenta – drobiazgi
• flacha, flaszka – butelka
• flaster – plaster (zarówno medyczny jak i plaster np. kiełbasy)
• fleja – flejtuch
• flepy – dokumenty, akta, papiery
• fliga – mucha
• fliska – płytka ceramiczna, kafelek
• fliskarz, fliskorz – kafelkarz
• fogelka – wesołe miasteczko, plac zabaw
• fojer – pożar
• forsiaty – bogaty
• fotografka, fotegrafka – zdjęcie, fotografia
• fras – jedzenie
• frech, frechownie – bezczelnie
• frechkunda – bezczelna kobieta
• frechowny – zarozumiały, bezczelny
• fulfa – pulchna, pełna twarz
• fumfić – palić papierosy
• fumlować, fymlować – o urządzeniach: działać niesprawnie
• funca – latarka
• furt – nadal, ciągle
• fyrać – uciekać, szybko odchodzić, latać, fruwać
• fyrtel – część miasta, rewir

    (do góry strony)

G

• gable – grabie
• gad, gadzina – zwierzę gospodarskie
• gaga – gorący, mogący poparzyć
• gajcać się – robić coś powoli, ślamazarnie
• gajdy, gajtki – majtki
• gajgi – skrzypce
• galantny – elegancki
• galar – strach
• galarepa, galarypa – kalarepa
• galart, galat – galareta mięsna
• galoty – majtki
• gamaja – gimnazjum
• gamgowaty – niezdarny
• gamuła – niezdara, gamoń, oferma
• gapa, glapa – kruk, gawron, wrona
• gapkowaty – nieporadny
• gara – sen
• garować – leżeć w łóżku, spać
• garówa – upał
• gaska – uliczka, wąska uliczka, czasami ślepy zaułek
• gazmaska – maska przeciwgazowa
• gdowa – wdowa
• gdziesik – gdzieś
• gelejza, gilejza – osoba nieporządna, niezdarna, powolna
• gemyla, gimela – śmietnik, bałagan
• gemylkasta – kubeł na śmieci
• gemylorz – 1. śmieciarz (ten, co wybiera rzeczy ze śmietnika); 2. pracownik zajmujący się wywozem śmieci, pot. śmieciarz
• gibać się – chwiać się
• gibus, ginol – wysoki człowiek
• gichać – wylać, nalać, oblać
• gidea, gideja, gidyja – kobieta wysokiego wzrostu
• giglać, gilgać – łaskotać
• gira, giera, giyra – noga
• gis – deszcz
• giskana – konewka
• gisować – 1. podlewać (np. kwiaty); 2. padać (o deszczu)
• gisówa – mocny, ulewny deszcz, ulewa
• glaca - łysa głowa, łysina
• glajda – 1. błoto, deszczowa pogoda, plucha; 2. niechlujna dziewczyna
• glajdus – niechlujny chłopak
• glanc – 1. lukier; 2. połysk
• glapa, gapa – kruk, gawron, wrona
• glaspapier – papier ścierny
• glazejka – skórzana rękawiczka (częściej w liczbie mnogiej glazejki)
• glizda – glista, dżdżownica
• globus – głowa
• globusik – melonik
• glon, glón, glona, glóna – gruby kawałek chleba
• glozna – kostka u nogi
• glubka, glupka – mirabelka (rodzaj śliwki)
• glugla – niechlujna dziewczyna
• głurzyć – mamrotać
• gnyk – 1. grdyka; 2. gardło
• golarz, golorz – fryzjer
• gora – pożar
• gościniec – zarówno droga jak i zajazd, karczma
• góra – strych (do góry – na górze, piętrze)
• grajcarek – korkociąg
• grajkasta – radio (urządzenie do słuchania audycji)
• grandzić – łobuzować
• grot – mebel
• gruber – kultywator
• gruchnąć – wypić alkohol
• gruchowka – grzechotka
• grula – człowiek ociężały
• grycha – stara bułka
• gryczpan – bukszpan
• grygolić – gryzmolić
• gryska – bułka
• guli – 1. z powodu, z przyczyny; 2. dla; 3. przez
• guła, gularz – indyk, indyczka, również guła – niezdarna, niezaradna kobieta
• Gwiazdor – świąteczna postać rozdająca prezenty, utożsamiana ze Świętym Mikołajem
• gzik, gzika – twarożek ze śmietaną i cebulą, w sezonie szczypiorek (może być jeszcze z oliwą)
• gzik w gierach, gzik w kolanach – strach
• gzub – 1. dziecko; 2. brzuch

    (do góry strony)

H

• haczka, hoczka – motyka (narzędzie ogrodnicze)
• haczyk, hoczyk – 1. hak; 2. pogrzebacz
• haferfloki – płatki owsiane
• hafotać, hafuetać, chafotać, chafuetać – szczekać
• haftować – wymiotować
• haj – nóż
• hajcować – palić w piecu
• hajtnąć – uciąć
• hajtnąć się – ożenić się, wyjść za mąż
• hajtok – nożyk, kozik
• hajtolić – ciąć
• haknąć – ugryźć
• halbka – pół litra wódki
• halbki – półbuty
• handlyrz – handlarz
• hazaj – zając
• heklować – szydełkować, robić na szydełku
• heklówka – szydełko (do ręcznych robótek)
• heksa – złośliwa, brzydka kobieta, zołza (niem. Hexe – czarownica, wiedźma)
• huby – obrzeża, peryferie miasta
• hulajpeta – hulajnoga
• huźdać – huśtać
• hyca – upał
• hycać – skakać
• hyczka, hyćka – czarny bez

    (do góry strony)

I

• ibowanie – trening, ćwiczenia
• ichty – niezrównoważone zachowanie (kaprysy, zachcianki, grymaszenie, boczenie się)
• ikro – łydka
• ino – tylko
• inszy – inny
• ipend – impet

    (do góry strony)

J

• jabzo – jabłko
• jaczka – bluza, zdrobn. jaczuszka
• jadaka – gęba
• jadalka – jadalnia
• jaka, jaczka – marynarka
• jangryst – agrest
• jampor – rampa
• japa – 1. dziura; 2. jama ustna
• japić – dziurawić
• jednaki – jednakowy
• jedza – jedzenie
• jegiery – kalesony
• jucha – 1. młoda, nierozgarnięta dziewczyna; 2. krew
• juchta – 1. podrostek, łobuz, złodziej; 2. kradzież
• jupa, jupka – wierzchnie okrycie, bluza, kurtka
• jury – uszy
• juszka – krew

    (do góry strony)

K

• kabza – kieszeń
• kachel – kafel (np. w piecu kaflowym), zdrobn. kachelek
• kachlok – piec kaflowy
• kachlowy, kachlany, kachlanny – kaflowy
• kakalud, kakaludek – 1. dziecko; 2. niski mężczyzna
• kakał – kakao, zdrobn. 'kakałek
• kaker – stary mężczyzna
• kalafa – 1. nos; 2. twarz; 3. usta; zdrobn. kalafka
• kalaraja – bójka
• kalika – kaleka
• kałąd, kałądek, kałond, kałondek, kałónd, kałóndek, kałynd, kałyndek – 1. brzuch; 2. żołądek
• kałyndy – wnętrzności
• kałżywa – brudna ciecz
• kamelarz – urzędnik miejski
• kamlot – kamień, zdrobn. kamlocik; por. kamulec, kamyszek
• kamzelka – kamizelka
• kanciaty, kańciaty – kanciasty
• kantolić się – pchać się
• kantować się – pchać się
• kapalusz – kapelusz
• kapelinder – kapelusz
• kapucha – pieniądze
• karalos, karasel – karuzela
• karmonada, karmónada, karbonada – schab lub karkówka
• karydajda – wózek dziecięcy
• kasior, kasiorek, kaszarek – podbierak na ryby
• kasta, kista – skrzynia
• kaszak, kaszok – kaszanka
• katana – wierzchnie okrycie, marynarka, bluza, kurtka
• kawa ze stodoły – kawa zbożowa
• kawalindek, kawolindek – kawałeczek
• kawiorek, kawiorka – długa bułka pszenna
• każdy jeden, kożdyn jedyn – każdy
• kąpielka – łazienka
• kąpiółka, kąpiołka – 1. łazienka; 2. kąpiel
• kejter – pies, zdrobn. kejterek
• kiba – więzienie
• kibel – 1. więzienie; 2. powtarzanie klasy
• kibol – kibic
• kibolski – kibicowski
• kicha – kiełbasa
• kichol – nos
• kichy – wąskie spodnie
• kicie, kić – więzienie
• kiciorz – więzień
• kiejda, kiejdra, kiejdzia – kieszeń
• kielblóndka – lemoniada
• kielce – zęby
• kielczata – denaturat
• kielczyć się – śmiać się
• kieloch – ząb, zdrobn. kieloszek
• kielonek – kieliszek, zdrobn. kielońdek, kielóńdek, kieluńdek
• kierz – krzak, zdrobn. kierzek
• kieretyna – częściej w liczbie mnogiej kieretyny – krzaki, zarośla; iść w kieretyny
• kiernoz, kiernóz, kiernuoz, kiernołz, kiernos, kiernuos, kiernołs – wieprz
• kij – poza ogólnopolskim znaczeniem: piętro
• kijoszek – kijek, mały kij
• kikać – spoglądać
• kiknąć – spojrzeć
• kilować – chłodzić
• kinder – brudas, nicpoń (szczególnie o dziecku)
• kinol – nos
• kintop – kino
• kipa – pet, niedopałek papierosa
• kipnąć – umrzeć
• kirus – pijak
• kis – żwir
• kiszczonka, kiszczónka, kiszczunka, kiszczanka – woda po gotowanej kaszance
• kiszka – kiełbasa
• kita – ogon, zdrobn. kitka
• kitrać – chować
• klajdnąć się – ubrać się
• klajdnięty, klajdniynty – ubrany
• klajtry – włosy
• klakać – 1. plotkować; 2. padać (o deszczu)
• klakot – plotkarz
• klakoty, klekoty – plotki, plotkowanie
• klamizera, klamizerstwo – fuszerka, partactwo, amatorszczyzna
• klamizerować – partaczyć
• klamkować się – mówić nieprawdę, kręcić, mataczyć, naciągać wyjaśnienia
• klamot – kamień (świgać klamotami → rzucać kamieniami)
• klamoty – graty, szpargały, rupiecie, różne przedmioty (narzędzia w schowku, ale i sprzęt w plecaku)
• klapka – mała deska, deseczka
• klapsztula – kanapka składająca się z dwóch skibek chleba z obkładem pomiędzy, sandwich
• klara – słońce
• klemy, klymy – landrynki
• klepidupa – plotkara, plotkarz
• kletuśnica – plotkara
• kletuśnik – plotkarz
• klofta – 1. kłoda, pień drzewa; 2. gruba kobieta
• klon – klaun
• klonkier, klunkier, kląkier (lm klunkry) – rupieć, grat, stara lub aktualnie niepotrzebna rzecz
• klopa – sprzedaż
• klopnąć – sprzedać
• klopnięcie – sprzedanie
• kluber, kliber – nos, zdrobn. kluberek
• klubry – grudki w sosie lub zupie
• kluft – 1. garnitur; 2. mundur
• kluk – nos
• kluka – 1. nos; 2. kwoka
• klybać, klybrać – 1. plotkować; 2. marudzić, zrzędzić
• klymek (zwykle w liczbie mnogiej klymy, klymki) – cukierek do ssania
• kłak – włos
• knajder, knajter, knajtek – 1. niski mężczyzna; 2. mały chłopiec
• knap – 1. ząb; 2. mało, zbyt mało
• knara – broń, karabin
• knebel – kij, zdrobn. knebelek, knebeloszek – mały kij, patyczek
• knipa – książka, zdrobn. knipka – książeczka
• knobloch, knoblocha, knoblauch – kiełbasa parówkowa
• knobloszek – czosnek
• knyf – sprytny sposób na coś, pot. trik, chwyt, patent
• knyp – nóż, zdrobn. knypek – mały nożyk, kozik
• knypsać ndk., knypsnąć dk. – ogólne określenie czynności wydającej jakiś krótki dźwięk, np. wciśnięcie jakiegoś przycisku (knypsnąć telewizor), przełączenie przełącznika (knypsnąć światło), skasowanie biletu (knypsnąć bilet), pstryknięcie palcami, zrobienie zdjęcia itp.
• kober – daw. kosz (kosz owoców/kwiatów)
• kociamber – kot
• kojtnąć, kojtnońć, tojtnąć, tojtnońć – o zwierzęciu: zdechnąć, umrzeć
• kokot, kuokuot, kłokłot – kogut, zdrobn. kokotek
• kole – 1. koło (czegoś), obok (czegoś); 2. około (godziny), np. kole północy
• kolebać – kołysać
• Kolejorz – KKS Lech Poznań
• kolejorz – kolejarz, pracownik kolei
• koło – daw. rower
• kołownik – daw. kolarz, rowerzysta
• końdziu, kóńdziu, kuńdziu – kontroler biletów
• kopcić – palić papierosy
• korbal, korbol – 1. dynia; 2. duży brzuch
• korek – obcas
• kosierować – myć szczotką, szorować
• kramować się – zalecać się, przymilać
• kramować – flirtować
• krechlaty, krychlaty – krzywy
• krawatka – krawat
• kromka – piętka chleba
• kródzy – krócej
• królas – królik
• krukiew, krukwia – kula (podpórka do pach używana przy złamanej nodze)
• krybuny, krybony, krybóny – plecy, krzyż (część ciała), zdrobn. krybunki, krybonki, krybónki
• kryknąć, kryknuńć – umrzeć
• krypel – cerkiew
• krzesna, krzasna – matka chrzestna
• krzesny, krzasny – ojciec chrzestny
• kubyszek – kubeczek, mały kubek
• kucier – woźnica
• kuczma – bujne włosy
• kufta, kuwta – rower
• kunda – powsinoga, włóczęga
• kundować – wałęsać się
• Kuniec–Dymbiec – ekspresywne wyrażenie używane w trudniej sytuacji (Dębiec – peryferyjna dzielnica Poznania, w której kończyła się trasa tramwajowa)
• kurbel, kurbela – daw. korba, zdrobn. kurbelka
• kurze dziu-dziu – med. ślepota zmierzchowa, pot. kurza ślepota
• kurzypatrz – med. ślepota zmierzchowa, pot. kurza ślepota
• kusić – 1. straszyć; 2. pracować nocą
• kuszka, kłyszka – przest. koszyk
• kuzaj – kuzyn
• kwiendać, kwiędać – narzekać, kwękać
• kwirlejka, kwiyrlejka, kwyrlejka, kwierlejka, kwirla, kwyrla, kwiryla, kwiyrla, firlejka, rogolka, fyrlok – kulin. mątewka
• kymby rymby – na odwrót, odwróć

    (do góry strony)

L

• labija – zabawa, impreza
• lachać się – śmiać się
• laczek – domowy pantofel bez pięty
• lajcha – człowiek słaby, osłabiony
• lajsnąć, lajstnąć – kupić, sprawić coś komuś lub sobie
• lajsnąć się – elegancko się wystroić
• langować – kupować; langnąć – kupić
• langus, langaj – człowiek wysoki
• lania – szkoła
• lantrot – rodzaj placka z ziemniaków
• laterna – latarnia
• latniok – wczasowicz
• latoś – tego roku, w tym roku; latosi – tegoroczny
• latowy – letni
• latówka – pobocze drogi
• laufbomba – goniec
• lebera, leberka – wątrobianka
• leja – lekcja szkolna
• lejaty – płynny, rzadki
• lejty – lanie (dostać lanie od rodziców)
• lejza – osoba niezdarna, gapowata
• leki – 1. lekki, delikatny, łagodny (np. o kawie); 2. lekki, o małym ciężarze; zdrobn. lekutki
• leko – lekko, trochę, zdrobn. lekutko, lekujtko
• leluja – lilia
• leżałka, leżołka – ulęgałka
• leżanka – rodzaj tapczanu bez oparcia, kozetka
• liba – kochanka
• libera – poziomica
• ligać się – 1. jeździć na łyżwach; 2. ślizgać się
• ligawa – lodowisko, ślizgawka
• listowy – listonosz
• liwerować – gromadzić, zbierać
• lizajka – lizak
• lofer – włóczykij, powsinoga
• lofrować – włóczyć się, wałęsać się
• lola – gruby kij, laska
• lompy, lómpy, lumpy – odzież, ciuchy (także zniszczone, niechlujne)
• luchać – bić, luchać się – bić się z kimś
• luchnąć, luchnońć – 1. (tylko dk.) o deszczu: gwałtownie zacząć padać, lunąć; 2. uderzyć; 3. (tylko dk.) wypić
• lujnąć – 1. o deszczu: gwałtownie zacząć padać, lunąć; 2. uderzyć
• luj – obraź. łobuz, chuligan
• lujówa – czapka z daszkiem podobna do kaszkietu, oprychówka
• luntrus, luńtrus – łobuz, chuligan
• lurać – ględzić, narzekać
• lurwas – pogard. mężczyzna z marginesu społecznego
• lycki – lejce
• lyrbas – wysoki, dobrze zbudowany mężczyzna
• lury – głupstwa, nudy, brednie
• lyrać się, lyrotać się – bujać się, chwiać się (w odniesieniu do przedmiotów, np. o krześle na nierównym podłożu)

    (do góry strony)

Ł

• łabuzie – tatarak
• łacha – łaska
• łachać się – o świni: być w okresie rui
• łamajda – łamaga, ciamajda
• łapawica – rękawica; zdrobn. łapawiczka
• łata – urwis, łobuziak
• łatenda, łatęda, łatynda – obibok, leń
• łatus – 1. urwis, łobuziak; 2. człowiek niechlujnie ubrany, obdartus
• łe! – wieloznaczny wykrzyknik, w zależności od kontekstu
• łejery!, łe jery! – o rany!, ojejku!, olaboga!
• łęgol, łągol, łyngol – człowiek wysoki
• łegród, łogród – ogród; zdrobn. łegródek, łogródek
• łogar, ogar, uogar – łobuziak
• łogigiel, ogigiel – 1. człowiek bardzo chudy; 2. zwykle w lm łogigle, ogigle – bezlistne łodygi, badyle
• łogiglok, ogiglok – bezlistna łodyga, badyl
• łogroszka, łogrożka, ogrożka – opryszczka; (nie mylić z: ogroszka)
• łogrodowy, łegrodowy, ogrodowy – ogrodnik
• łośrupany, ośrupany – 1. ogolony; 2. nierówno ucięty
• łowies, łewies – owies
• łożgol, ożgol – wysoki mężczyzna
• łumieć – umieć
• łuzgać – bić; łuzgać się – bić się z kimś
• łuzganina – bijatyka

    (do góry strony)

M

• macecha – macocha
• macha – 1. twarz; 2. oszustwo
• macoszka – bot. bratek
• madaiczny – dziwaczny
• madrac – materac
• majluft – majówka
• majsel – przecinak do metalu
• majtać – 1. mieszać; 2. mylić, plątać
• majtadały – żart. majtki
• majty – majtki
• makocz – kulin. makowiec
• mamrać – zrzędzić
• mamrot – zrzęda
• mantel – płaszcz
• manygować – lenić się, włóczyć się bez celu, próżnować
• marać – grzebać, gmerać
• marek dusi (kogoś) – komuś chce się spać, jest senny
• markierować – pozorować, sprawiać wrażenie
• marnisz – ten, kto coś marnuje
• Marynka – pot. Liceum Ogólnokształcące Św. Marii Magdaleny, najstarsza szkoła ponadgimnazjalna w Poznaniu
• maślana – maślanka
• mateklosy, manteklosy – różne rzeczy w nieładzie
• maznąć – uderzyć
• maźdyga – kleista substancja
• mączka, monczka, mónczka – mączka ziemniaczana, pot. krochmal
• mączkować – krochmalić
• mądre drzewo – poziomica
• mechłać się – kosmacić się
• mechłaty – kosmaty
• mela – dziewczyna; mela na fest
• melki – cukierki
• melona babka – 1. rodzaj ciasta, babki, babka ucierana; 2. babka piaskowa
• melone, melóne – 1. kotlety mielone; 2. mięso mielone
• merknąć się – zorientować się
• metryka – tylko akt chrztu
• mędzić, meńdzić, myńdzić – zdrzędzić, marudzić
• męgla – magiel
• miałki – płytki
• miaukot – osoba płaczliwa, skłonna do płaczu
• miaukotać – płakać
• miągwa, mióngwa – osoba wrażliwa, płaczliwa
• michu – miś
• mieć ambe, mieć ambe z przerzutami, mieć ambe z przerzutką, mieć ambe z przerzutą – szaleć, wariować
• mieć ambę – (wychodzące z użycia) być niespełna rozumu
• mieć drajera – być narwańcem
• mieć galara, mieć galary – bać się
• mieć glut w porach, mieć gluta w porach – bać się
• mieć gryf – być zręcznym, sprawnym
• mieć naświgane – być chorym psychicznie
• mieć pańskie flaki – być wybrednym w jedzeniu
• mieć pełną rzyć – być najedzonym do syta
• mieć rułe – mieć spokój
• mieć szplina – być narwańcem
• mieć szpulę – szybko biec
• mieć szpyc na coś – doglądać czegoś
• mieć sztycha – o żywności być nadpsutym
• mieć świnię – mieć szczęście
• mieć w dupie mało – o kimś chciwym
• migać – tańczyć
• migana – zabawa z tańcami
• mlecz – rdzeń kręgowy
• mlostek – kamionkowy garnek na mleko lub do kiszenia ogórków
• młody gzik – młody chłopak
• młodzie – drożdże
• młódki – o zwierzętach młode
• modrak – bławatek, chaber
• modrakowy, modrakowaty – modry, ciemnoniebieski
• modre – ultramaryna
• modrzyć – barwić ultramaryną
• modzić – wymyślać coś nieokreślonego, zmieniać, kombinować
• modzić muki – dąsać się, stroić fochy
• mojtać – mieszać
• mora – zmora, duch, upiór prześladujący w snach
• mostrych, mosztrych, mustrych – musztarda
• mota – mól
• motorowy – motorniczy
• motorowa – kobieta motorniczy
• mrzygłód, mrzywa – ktoś wychudzony, niejadek
• myrdać – mieszać
• mudzić – tracić czas
• Murzaj – Murzyn
• murzyć się – brudzić się czymś czarnym
• musterko, mustro – kraw. wykrój
• myca – czapka
• myrlać, merlać – wydawać nieakceptowalne dla słuchacza dźwięki, np. – Co tam tak myrla w tym radiu?
• myszka – rodzaj starej gry podwórkowej

    (do góry strony)

N

• na błek – przesuń się
• na doczekaniu – na poczekaniu
• na ręby, na rymby – na odwrotną stronę
• na szagę – na skróty
• nababrać – nabrudzić
• nabierka – łyżka wazowa
• nabolały – obity (owoc po upadku)
• nabombać, nabómbać – naładować (np. drewno na wóz)
• nabombać sie, nabómbać sie – upić się
• nabrechtać – nabrudzić
• nabręczeć, nabrenczeć, nabrynczeć – dużo pomarudzić, ponarzekać
• naciochnąć, naciochnońć – nadepnąć
• naczaśnięty, naczaśniynty – narwany, zwariowany
• nadądany – naburmuszony, obrażony
• nadrach – obdartus, łazęga, łobuz
• nadrzyzgany – pijany
• nadusić – nacisnąć (np. przycisk dzwonka)
• nagibać się – napracować się
• nagibany – zmęczony pracą
• nagrygolić – nagryzmolić
• najdnąć, nojdnąć – znaleźć
• nakastlik – stolik nocny, małe biureczko stojące przy łóżku
• naleźnik – naleśnik
• nalinić – nałożyć (np. dużo nakłaść drewna na wóz)
• nałojóny – pijany
• namajtać – 1. poplątać coś; 2. źle mówić, pomylić fakty
• namknąc się – usunąć, przesunąć, np. – Namknij się. → Odsuń się, nie przeszkadzaj.
• napompać – napompować
• naporztek, naposztek – mała ilość jakiegoś napoju (mały kieliszek, naparstek)
• napuczony, napuczóny – nadąsany
• napuczyć się – nadąsać się
• napyntlać – niedokładnie nawinąć
• narachlać się – naśmiać się
• naramki – ramiączka, koszulka na naramkach – koszulka na ramiączkach
• narojbrować – narozrabiać
• narychtować – przygotować
• narządzić, narzóńdzić – naprawić
• narzyńdź – narzędzie
• nasampierw, nasompierw, nasómpierw, najsampierw – najpierw
• naskalt – zimno i deszczowo
• nasztelować – wyregulować
• nasztramować – naciągnąć, napiąć
• nasztramowany – naciągnięty, napięty
• naszuftować – dużo czegoś gdzieś naładować, namęczyć się ładowaniem
• nawarka, naworka – rodzaj zupy mlecznej
• nawszczylać – pobić
• nazad, nazod – do tyłu, z powrotem (komenda dla konia)
• nazorgować, uzorgować – nagromadzić, nazbierać
• nerwerwer, nyrwyrwyr – o człowieku nerwowym, narwaniec, awanturnik, wybuchowy charakter
• nicpot, nicpota – nicpoń
• nicpoty – nieznośny, niegrzeczny
• nie bój dziadzi – żart. nie obawiaj się
• nie móc stojeć na giery – nie móc ustać na nogach
• niecyrny – smutny
• niegiły – smutny
• nieośrupany – nieogolony
• nieuśminkowana, nieuśminkowano – o kobiecie: nieumalowana
• niewinowaty – niewinny
• niezgloźnie – niezgrabnie, nieudolnie
• nieżyrok – niejadek
• niorka – rodzaj mieszanki zbożowej używanej jako pasza
• niuda – świnia
• nopka – miseczka
• norać się – 1. brudzić się; 2. zanurzać się, kąpać się; 3. topić się
• nośpłat – 1. handlarz szmatami, starzyzną; 2. oberwaniec
• nudle – makaron
• nupel – smoczek
• nuplać – ssać
• nyga – komar
• nyra, nyrol – skąpiec

    (do góry strony)

O

• o ciymku – po ciemku
• obakutać, obachutać – grubo, ciepło ubrać
• obakutany, obachutany – grubo, ciepło ubrany
• obdziabać – okopać motyką (dziabką)
• obebłać – ochlapać, pobrudzić czymś płynnym
• obhakać – okopać motyką (haczką)
• obhakiwać, obhakywać – okopywać motyką
• obkład – 1. to, co kładzie się na kanapkę, wędlina, ser itp.; 2. okład, kompres
• obski – obcy
• oblec, oblyc – ubrać, założyć
• oblec się, oblyc sie – ubrać się
• obłuczyć – założyć (o odzieży)
• obniesione niebo – zachmurzone niebo
• obnosić się – chmurzyć się, zbierać się na deszcz
• obrazik – obrazek
• obromblany, obrómblany – obrażony, nadąsany
• obrynczany, obrynczóny – naburmuszony
• obrzympany – obszarpany
• obśrupany – odrapany
• obuć buty – założyć buty
• ochajtać się, ohajtać się, ochajtnąć się, ohajtnąć się – ożenić się / wyjść za mąż
• ochlaj, ochlapus – pijak
• ochrępać, ochrympać – obciąć tępym narzędziem, odkroić niestarannie
• ochrympany – niestarannie ogolony
• ociotać, ociotować – zaczarować
• ociotany – zaczarowany
• (być) od macochy – być kimś gorszym
• odbiglować – wyprasować
• odchajtnąć, odhajtnąć – odkroić, odciąć
• odepknąć – odepchnąć
• odkluczyć – otworzyć zamknięty zamek
• odknaić się – odczepić się, dać komuś spokój
• odsztachnąć się – ubrać się elegancko
• odtrzasnąć się – ubrać się elegancko
• odwrócić na ręby, odwrócić na rymby – odwrócić na drugą stronę
• odwryknąć – odpyskować, brzydko odpowiedzieć
• ofąflany, ofónflany, ofunflany – osmarkany, zasmarkany
• ogar, łogar, uogar – łobuziak
• ogigiel, łogigiel – 1. człowiek bardzo chudy; 2. zwykle w lm ogigle, łogigle – bezlistne łodygi, badyle
• ogiglok, łogiglok – bezlistna łodyga, badyl
• oglejdrany, oglajdrany – obłocony (np. obłocone buty)
• ogrodowy, łogrodowy, łegrodowy – ogrodnik
• ogroszka – dreszcze; (nie myliś z: ogrożka)
• ogrożka, łogroszka, łogrożka – opryszczka; (nie mylić z: ogroszka)
• ojla – sowa
• ojstry – ostry
• ojstrzyć – ostrzyć
• okienyszko, łokienyszko – okienko
• oklekrany – ubrudzony, brudny
• okryjbida, okrybida, łokryjbida, łokrybida – ubranie byle jakie, ale praktyczne
• okuloki – drewniaki
• omurzony, umurzony, umurzóny – pobrudzony czymś sypkim (np. piaskiem, kurzem) albo czarnym (np. sadzą)
• omurzyć się, umurzyć się – pobrudzić się czymś sypkim (np. piaskiem, kurzem) albo czarnym (np. sadzą)
• onzioro – jezioro
• opanki – sandały
• opędziały – lichy, nędzny
• opękać, opynkać, przepękać – przetrwać, obyć się bez czegoś
• opłechtać – obmyć
• opynkać, opękać, przepękać – przetrwać, obyć się bez czegoś
• opypłać – poprudzić
• opypłaniec, opypłus – brudny mężczyzna, brudas
• opypłany – brudny
• oranić – oszukać
• ordnung – porządek
• oremus – napomnienie, uwaga, bura
• oryczany – zapłakany
• ostrzałka, oszczałka, ostrzytko, oszczytko – temperówka
• oszmurglany – pobrudzony, brudny
• oszrajbić – opisać
• oślómprany – pobrudzony, brudny
• ośpice, oszpice – 1. szczepienie przeciw ospie; 2. znak na ramieniu po szczepieniu na ospę
• ośródka – miąższ chleba
• ośrupać – nierówno uciąć
• ośrupać się – ogolić się
• ośrupany, łośrupany – 1. ogolony; 2. nierówno ucięty
• oświktany – pobrudzony, brudny
• otworzony – otwarty
• ożgol, łożgol – wysoki mężczyzna

    (do góry strony)

P

• pach – pas
• pacharzyna – pęcherz
• pacztet – pasztet
• pamper – 1. pajac; 2. daw. karc. walet
• pamperek – mała laleczka, ludzik, figurka
• pana – przedziurawiona opona, pot. kapeć, flak
• papa – twarz, usta
• papcie – 1. obuwie domowe, kapcie; 2. każde obuwie
• papcie na korach – damskie buty na obcasach
• papierzanny – papierowy
• papiórek – papierek
• papracz – fuszer, partacz
• paproszyć – patroszyć
• papudrak, papudrok – fuszer, partacz
• papuśny – pieszcz. pulchniutki
• parzęga, parzynga, parzol – słabiak, słabeusz
• parzybroda – kapuśniak z włoskiej kapusty
• paskud – wrzód
• patan – duży, silny mężczyzna lub duże, silne zwierzę
• patela, patelka – patelnia
• patentki, patyntki – grube, dziecięce rajstopy
• patera, pateraka, paterajda, pateractwo – małe gospodarstwo
• paterak, paterok, patyrok – 1. fuszer, partacz; 2. ubogi gospodarz
• patonić się, patónić się – palić się, dk. spatonić się, spatónić się
• patrzydła – 1. okulary; 2. oczy
• patyk – chlew (budynek gospodarski)
• paznokiyt – paznokieć
• pazura – dłoń, ręka
• pazurka – rączka, mała ręka
• październik – pogard. wątły chłopak
• paździerz, paździyrz – pogard. wątły chłopak
• pągiel – smarkacz
• peja – wesz lub pchła
• pener – menel, żul, lump
• penerstwo – środowisko patologiczne, męty społeczne
• peniać – bać się
• peplać – mówić bez sensu
• petrol – benzyna, paliwo
• petronelka – biedronka
• pęchcenie, pynchcenie – szperanie, szukanie, myszkowanie
• pęchcić, pynchcić – szperać, szukać, myszkować
• picernia – pizzeria
• pierdolić – mówić trzy po trzy, ględzić, plotkować (w tym znaczeniu w gwarze poznańskiej to słowo nie ma wulgarnego nacechowania)
• pierdoła – nudziarz, plotkarz, gaduła
• pierdoły – 1. drobnostki, szczegóły, coś nieistotnego (wyraz, w odróżnieniu od ogólnopolskiego, nie jest wulgarny); 2. plotki
• pierduśnica – plotkarka
• pierduśnik – plotkarz
• piniuchy – pieniądze
• pipol – piekarz
• piskwa – osoba płaczliwa, płaczek, płaczka
• pitok – 1. mały nóż, nożyk; 2. penis, członek męski
• pkła – pchła
• placioki – stopy
• plajster – plaster
• Plajta – Plac Wolności
• plała – plandeka
• plaskaty – płaski
• plejdranie – gadanina, mówienie o bzdurach
• plendze, plińdze, plindze, plyndze – placki ziemniaczane (lp plendz, plyndz)
• pleplanie – gadanie, ględzenie
• pleprać – gadać, ględzić
• plepranie – gadanie, ględzenie
• plery – plecy
• plożyć – korzystnie oddziaływać, pomagać, przynosić ulgę
• plumplać się – kąpać się, pluskać się
• plupra – błoto
• pluta – kałuża
• płacianny – szmaciany
• płat – szmata
• płechtać się – kąpać się
• płutko – spławik, zgrub. płuto
• po nogach – pieszo
• pochrumpać, pochrympać, pochrępać, pochrympolić – 1. postrzępić, wystrzępić; 2. wyszczerbić
• pochrympany, pochrympolony, pochrympolóny – 1. postrzępiony, wystrzępiony; 2. wyszczerbiony
• podstawek, podstawka – talerzyk pod szklankę lub filiżankę, spodek
• podylać – potańczyć
• pojapać – (o odzieży) podziurawić, poszarpać
• pojapać się – 1. (o odzieży) podziurawić się, poszarpać się; 2. pokłócić się
• pojedynczo, pojedyńczo – łatwo
• pojedynczy, pojedyńczy – 1. zwyczajny, codzienny; 2. skromny
• pokićkać – pomylić
• polica – półka
• polik – policzek
• polikier – daw. policjant
• polka – awantura
• połydnie – południe
• pomajtać (sie), pomojtać (sie) – 1. pomylić (się); 2. pomieszać (się)
• pomarańczko, pómerańczko – pomarańcza
• pomicycki, pomidydki – żart. pomidory
• pomieszkanie, pomieńszkanie, pomiyńszkanie – mieszkanie
• pompać – pompować
• pomyrdać – 1. pomylić; 2. pomieszkać
• ponaćpować, ponaćpywać – niechlujnie coś gdzieś nawrzucać, niedbale coś w czymś ułożyć
• ponorać – pobrudzić
• ponorany – brudny, pobrudzony
• ponuplać – possać
• popknąć – popchnąć
• popyntlać – 1. pomylić, pomieszkać (fakty); 2. poplątać (nici, kable)
• porannik – szlafrok
• portmanejka, pótmanejka – portmonetka
• pory – spodnie
• porysać – porobić rysy na czymś
• porządki, porzondki, porzóndki – sprzęt, narzędzia
• porzomny, porzómny – porządny
• posoba, posowa – sufit
• pośrodek – środek
• pośrupać – poszczerbić, postrzępić, pociąć, podziurawić
• pośrupać się – pozacinać się przy goleniu
• potośtać (się) – rozczochrać (się), potargać (się)
• pouskromniać, pouskrómniać – posprzątać
• powłoczka – poszewka
• powłoka – poszwa
• powózka – bryczka
• pozbadnąć kogoś (tylko w aspekcie dokonanym) – zdominować kogoś, opanować, poznać słabe punkty i źle traktować
• poziuziać – ukołysać do snu
• poznanióna – poznanianka, mieszkanka Poznania
• poznańska babka – babka piaskowa
• poznańska pyra, poznańsko pyra – poznaniak, mieszkaniec Poznania
• pożgać się – pokłócić się
• półrzytek – pośladek
• prasowitko – żelazko
• prawicho – prawo jazdy
• prądzina – prąd rzeki, nurt
• prek – precz
• prędzej, prendzy, pryndzy – wcześniej
• proszczak, proszczok, projszczok – prosiak, prosię
• próżyć – (o potrawach) dusić
• przebierny – wybredny
• przebrać (brak ndk.) – nadwerężyć, zwichnąć, np. przebrać szwaję – nadwerężyć nogę
• przebrany – zwichnięty, nadwerężony
• przeciągnąć dk. (przeciągać ndk.) – przeprowadzić się
• przecie, przeciek – przecież
• przedrażać ndk. (przedrożyć dk.) – powodować zwiększanie kosztów
• przefyrnąć – przefrunąć
• przegarować – przespać
• przegutnąć – przekąsić
• przekarknąć – przemarznąć
• przeknaić (tylko dk.) – przenieść
• przekroknąć – przekroczyć
• przekropna pogoda, przekropnie - przelotne opady deszczu
• przemarać – przeszukać czyjeś rzeczy bez wiedzy właściciela
• przenorać – o pieniądzach: roztrwonić
• przepasować – przegapić
• przepędzić, przepyńdzić – dodać czegoś za dużo (np. przyprawy)
• przepękać, przepynkać, opękać, opynkać – obyć się bez czegoś, przetrwać mimo trudności
• przepić skórkę – napić się wódki po pogrzebie
• przepiórkiwać, przepiórkować, przepiórkywać – prawić komplementy, flirtować
• przepknąć – przepchnąć
• przeprysnąć – szybko przebiec albo przejechać
• przepucha – przepustka
• przesmradzać, przesmrodzać – wybrzydzać
• prześwignąć – przerzucić
• przewincować – odwrócić na lewą stronę
• przodek – przód
• przód – przedtem
• przydupnik – zalotnik, absztyfikant
• przydyrdać, przydyrdać sie – przyjść
• przyfanzolić – uderzyć
• przykaraulić – przynieść coś ciężkiego, przytaszczyć
• przyknaić – 1. przynieść; 2. przyjść
• przyknaić się – przyjść
• przypomnąć – przypomnieć
• przyrechlać się – przyjść
• przysiejść – przysiąść
• przyszwajsować – przyspawać
• przytośtać – przyprowadzić, przynieść
• przytośtać się – przyjść
• przytrajtać, przytrajtać się – przyjść
• przyturać – przynieść, przytargać, przytaszczyć
• przyzolić – uderzyć
• psiakrenc, psiakrync, psiakręc, psiakreś – psiakrew
• psie zbyry – latać po psich zbyrach – próżnować, zbijać bąki
• psikatko, psikotko – coś do psikania, psikawka, pojemnik z rozpylaczem
• psiona, psióna, psionka, psiónka – częściej w lm, gorszy owoc albo grzyb, nadpsuty, nienadający się do jedzenia
• psujamajster – fuszer, partacz
• puc – tynk
• pucia – ornit. sowa, zdrobn. pućka
• pucować – tynkować
• puczyć się – szczycić się, puszyć się
• pudełyszko, pudołyszko – pudełeczko
• puklaty – wypukły
• pupka – lalka
• purzyt, purzyto – pośladek
• pyra – 1. ziemniak, kartofel; 2. mieszkaniec Poznania, poznaniak
• pyrda – 1. dziewczynka; 2. niska kobieta
• pyza – kluska na parze, drożdżowa, podawana zazwyczaj z zawiesistymi sosami na słono; we wschodniej Polsce znane jako parowańce, w zachodniej jako pampuchy i podawane na słodko

    (do góry strony)

R

• racha – złość, gniew
• rachlać się – śmiać się (nie mylić z: rechlać się)
• radło – radio; zdrobn. radełko
• rajbaczyć – kłamać, oszukiwać, pot. kręcić
• rajberka – packa murarska
• rajc – wdzięk, urok
• rajcować – podniecać, kusić
• rajcowny – podniecający, ponętny, pełen wdzięku
• rajpacz, rajtpajcz – szpicruta, pejcz
• rajzefiber – podekscytowanie przed podróżą
• rajzetasza, rajzentasza, rajzentasze, rajzetasze – torba podróżna
• rajzować – podróżować
• ramiączko, ramiąszko, ramiążko – wątły mężczyzna
• rampćka, rampuć, rumpuć – gęsta zupa jarzynowa
• ranzirować – rozrabiać
• rapel, raszpel, raszpla – mania, bzik, fioł
• rebel (lm reble) – duży, ciężki but
• rechlać się – gramolić się, poruszać się z trudem, powoli (nie mylić z: rachlać się)
• redyska – rzodkiewka
• religa – łamaga, fajtłapa
• retenta, retynta – narzędzia, rupiecie, graty, ogólnie – różne drobne przedmioty
• ręch – mała świnia, wieprzek
• rnąć – 1. rzucić; 2. uderzyć
• robić muki – stroić fochy
• robok – owad, robaczek
• rodle, rodelki – sanki
• rogolka – zob. kwirlejka
• rojber – łobuz, także o rozrabiającym dziecku, urwis
• rojber–buda – 1. bałagan, rozgardiasz; 2. wulg. melina
• rojbrować – psocić, dokuczać
• rozchwiyrać – obluzować
• rozciągana – akordeon
• rozdrzyzgać – zmiażdżyć
• rozkapuciały – zdezelowany, rozpadający się
• rozkwyrlać, rozkwirlać – rozmieszać mątewką (kwirlejką)
• rozmyrdać – rozmieszać
• rozpierdak – 1. rozporek w spódnicy; 2. rozcięcie u dołu spódnicy
• rozpyntać – rozplątać
• rozrucać ndk., rozrucić dk. – rozrzucać, rozrzucić
• rozrucać się – popisywać się
• roztośtać (się) – rozczochrać (się)
• roztośtany – rozczochrany
• roztwarty – otwarty
• roztwierać ndk., roztworzyć dk. – otwierać, otworzyć
• różewy – różowy
• ruchać – ruszać, poruszać
• ruebić, ruobić – pracować
• rugać – dźwigać
• rug cug, ruk cuk, ruk-cuk, ruck-zuck, ruck-zug – natychmiast, szybko, w mig, migiem
• rukzak, rugzak, rupsak – plecak
• ruła – opanowanie, spokój
• rumel, rummel – hałas, wrzawa
• rumotać – hałasować, stukać
• rupotać – 1. szurać; 2. wulg. mieć stosunek płciowy
• rychlaty – krzywy
• rychtować – przygotowywać
• rychtyczny – pasujący, właściwy, taki jak powinien być
• rychtyg, rychtyk, rychtyś, rycht, rych – 1. dokładnie, w sam raz; 2. akurat; 3. naprawdę; 4. w porządku
• ryczka – stołek, mały taboret; zdrobn. ryczuszka – stołeczek
• rydel – daszek przy czapce; zdrobn. rydelek, rydelyszek
• ryfa – 1. niesympatyczny wyraz twarzy, krzywa mina; 2. twarz; zdrobn. ryfka
• rykwa – beksa
• rylotać (się) – 1. kołysać, chwiać, chybotać; 2. hałasować z powodu zużycia albo poluzowania części
• rysać – robić rysy
• ryska – szorstka ścianka pudełka zapałek, o którą pociera się zapałkę; draska
• rzęch, rzynch – stary, ciągle psujący się samochód
• rzęchy, rzynchy – szmaty, stara, zniszczona odzież
• rzępoły, rzympoły – strzępy przy odzieży
• rzympoła – kiepski muzyk
• rżany, żanny – żytni

    (do góry strony)

S

• sa – 1. tam; 2. tutaj
• sa stendy, sa stędy, sa stendyk, sa styndy – stąd
• salacha – młoda, ale wysoka dziewczyna
• salcefiks – żart. salceson
• sapurdyna – żart. tyłek, pupa
• sądek – drewniane naczynie
• schadrany, schatrany – zmęczony
• seblyc – (o odzieży) zdjąć
• seblykać się – rozbierać się
• sebłuczyć – (o odzieży) zdejmować
• sekstern, seksternik – zeszyt
• seksy, sekulory – okulary
• sfalić – zrzucić, sfalić się – spaść
• sfumlować – pomylić
• shajtany, zhajtany – zmęczony
• siano – pieniądze
• siedem światów, siydym światów – dużo kłopotów
• siednąć, sednąć se, siednąć sobie – usiąść
• sieknąć – uderzyć
• sikać koksem – opowiadać bzdury
• siń, siyń – małe chłodne pomieszczenie przykuchenne, sień
• siora – siostra
• siurać – oddawać mocz, sikać
• skalczyć się – skaleczyć się
• skapuciały – 1. zmęczony; 2. zwiędły
• skapucieć – zmarnieć
• skarknąć, skarpnąć – zmarznąć
• skarupa – skorupa, zdrobn. skarupka
• skarupy – naczynia kuchenne
• skataić się – zmęczyć się
• skatajony, skatajóny – zmęczony
• skędy, skiendyk – skąd
• skiba – kradzież
• skibiorz – złodziej
• skibować ndk., skibnąć dk. – kraść, ukraść
• skitrać – schować
• sklep – piwnica
• skład – sklep, zdrobn. składzik – sklepik
• skop – zool. baran
• skopiok – przest. drewniak (rodzaj buta)
• skopowina – baranina
• skopowy – barani
• skorno – skoro, kiedy (skorno dryzd – skoro świt)
• skórkowy – skórzany
• skórny – lekarz dermatolog
• skrabać się – wdrapywać się
• skromnie, skrómnie – grzecznie, uprzejmie
• skromny, skrómny – grzeczny, uprzejmy
• skrytka – spiżarnia
• skrzyczka – 1. krostka na wardze, wyprysk, wysypka; 2. częściej w lm skrzyczki – skwarki
• skrzydło – fortepian
• skurzawka – ściereczka do kurzu
• skurzyć – odkurzyć
• słody, słedy – schody
• słonyszko, słónyszko – słoneczko
• smaka – smak, apetyt
• smary – cięgi, lanie
• smentarz, smyntorz, cmyntorz – cmentarz
• smoloch, smolóch, smoloszek, smolószek, smolyszek – smalec
• smykać się ndk. – 1. (o czasie) szybko mijać; 2. zsunąć się; smyknąć się dk.
• smyknóńć – ukraść
• snukaczka – duża igła do cerowania
• snukanie – cerowanie
• soliwka, solówka, solywka – mała beczka zwężająca się ku górze i ku dołowi do przewozu owoców
• sosyska, sosiska – cienka parówka
• sowa – kania (grzyb)
• sómsiod – sąsiad
• spady – owoce, które spadły z drzewa
• spatonić się, spatónić się – spalić się
• spiczniały – smutny, przygnębiony
• spiłować – wytrzymać, znieść
• spinak, spinok – 1. szpinak; 2. elektr. zwarcie
• spodek – długi materac z pierza
• spódnik – przest. spódnica
• sprysnąć – zlecieć, spaść
• spucnąć, wpucnąć – zjeść szybko, z apetytem
• srucić – zrzucić
• stalować się, sztalować się – 1. pysznić się, chełpić się; 2. udawać, zachowywać się sztucznie
• stary hok – pogard. stary człowiek
• stary śrup – pogard. stary człowiek
• statki, statory – naczynia kuchenne
• stetrany – zrobiony niestarannie, nieprofesjonalnie, spartaczony
• stędy, stędyk – stąd
• stojeć – stać
• stołowy – pokój-jadalnia
• stołyszek – stołeczek
• stroić muki – dąsać się, stroić fochy
• stróżka – dozorczyni
• struga – strumyk
• stryknąć się – zderzyć się
• styndy, styndyk – stąd
• supasta – bankructwo, utrata majątku
• syntopyrzyć się – panoszyć się
• synuchna – synek
• sypialka – sypialnia
• syrbać, syrblać – siorbać
• syry – stopy
• szabel, zdrobn. szabelek – fasola szparagowa
• szablówa – zupa z fasoli szparagowej
• szabraczyć się – kłócić się
• szabraka – odzież wierzchnia, płaszcz, kurtka
• szachtować – przest. kopać
• szafner – przest. konduktor
• szafonierka, szafónierka, szyfonierka, szyfónierka – szafa na bieliznę, bieliźniarka
• szagą, szagóm – rzad. na skos, na ukos
• szago – krzywo, ukośnie
• szagować – iść lub jechać na ukos, na przełaj
• szagówka, szagówa (częściej w liczbie mnogiej) – kluska z gotowanych ziemniaków, cięta ukośnie, kopytko
• szajba – 1. bzik, szaleństwo, dziwactwo; 2. podkładka w kształcie krążka, najczęściej metalowa
• szajbka – podkładka w kształcie krążka, najczęściej metalowa
• szajbnięty, szajbniynty – zwariowany
• szajbus, szajbol – człowiek wybuchowy, gwałtowny, narwany, zwariowany
• szajstać – szastać, być rozrzutnym
• szak – 1. wszak, przecież; 2. czyż nie?, nieprawdaż?
• szakiyt – żakiet
• szalaty, szalczany, szalczy – (o kolorze w kartach) karowy (przym. od karo), pot. dzwonkowy
• szalek – karc. karo
• szalówka – nieoheblowana deska
• szałapuctwo – lekkomyślność
• szałaput – człowiek lekkomyślny, działający bez zastanowienia
• szałaputny – lekkomyślny
• szałota – sałata
• szamać – jeść
• szaran, szaranek – mały chłopczyk, zwłaszcza psotny; łobuziak
• szczapić – złapać (coś/kogoś), dopaść, dorwać
• szczawik – podrostek
• szczekiel, sztekiel – rodzaj starej, poznańskiej gry podwórkowej
• szczekocz – żart. pies
• szczender – podwórkowy trzepak
• szczeplina – dyscyplina (krótki bat o kilku rzemieniach, do wymierzania kar cielesnych)
• szczochy, jscochy, scochy – mocz, szczyny
• szczon, szczun, szczón – chłopak
• szczonek, szczunek, szczónek – urwis, łobuziak
• szczubel – szczupak
• szczypa – odrobina
• szczype – trochę
• szczypok – szczupak
• szefel – korzec (miara objętości)
• szerocharny, szyrocharny, szerolachny – bardzo szeroki
• szkarpyta, szkarpeta (zdrobn. szkarpytka, szkarpetka) – skarpeta
• szkarupa (zdrobn. szkarupka) – skorupa
• Szkieber – Niemiec
• Szkiebrzyca – Niemka
• szkieł, szkioł – policjant
• szkiełko, szkiołko – słoik
• szkiełownia – posterunek policji
• szkita, szkiyta (zdrobn. szkietka, szkiytka) – noga
• szklana – szklanka
• szklanny – szklany
• szklanny byk, sztuczny byk – inseminator
• szklarek – człowiek, który zmyśla, bajerant
• szklić dupę – zmyślać
• szklok – 1. słoik; 2. daw. twardy cukierek, landrynka
• szkodny, szkłedny, szkódny – taki, który szkodzi, wyrządza szkody
• szkolnica, szkólnica – przest. uczennica
• szkolnik, szkólnik – przest. uczeń
• szkopek – rodzaj dawnego drewnianego wiaderka na mleko
• szkorzec, szkłorzec, szkłerzec – ornit. szpak
• szkólny – przest. szkolny
• szkrabać – skrobać
• szkrabok – coś do skrobania, skrobaczka
• szkuta – żegl. barka
• szlachtus – przest. rzeźnik
• szlafka, szlajfka – kokardka
• szlagzana – bita śmietana
• szlank, szlankowny – szczupły
• szlicht, szlichta – bud. gładź
• szmaja, szmania, szmeja, szmajdyga, szmańdyga – osoba leworęczna, mańkut
• szmerać, szmyrać – 1. szeleścić; 2. delikatnie dotykać, łaskotać
• szmergiel, szmyrgiel – bzik, dziwactwo; dostać szmergla / szmyrgla – zwariować
• szmoder, szmodruch – brudas
• szmolec – smalec
• szmucha – 1. kradzież; 2. przekręt, oszustwo
• szmuchrać – rzad. brudzić
• sznajdera, sznajderka, szlojderka – proca
• sznaps (zdrobn. sznapsik) – kieliszek wódki
• sznapura – daw. wódka niskiej jakości
• szneka – rodzaj spiralnej drożdżówki
• szneka z glancem – szneka polukrowana
• sznekować – przest. rzad. szykanować, męczyć, prześladować
• sznupa – 1. twarz; 2. usta
• sznupać – szperać, przeszukiwać
• sznupka (zdrobn. od 'sznupa') – 1. buźka; 2. mordka, pyszczek małego zwierzęcia
• sznurowatko – sznurowadło
• sznuryszek – sznureczek
• sznyta, sznytka – kromka chleba
• sznytloch, sznytlok, sznytloszek, sznytloczek – szczypiorek
• szońdy, szuńdy, szujndy – nosidła, siudy, koromysło
• szpagat – elegant; zdrobn. szpagacik – elegancik
• szpanga – przest. wsuwka do włosów, spinka
• szparać, szporać, szparować, szporować – oszczędzać, ciułać pieniądze
• szparanie, szporanie, szparowanie, szporowanie – oszczędzanie
• szpec, szpeju – specjalista
• szpec na gumowe dydki – marny specjalista, partacz
• szpek – słonina, boczek
• szpekać – zaglądać
• szpeknąć, szpeknońć – spojrzeć, zobaczyć
• szpenio, szpeniol – zarozumialec, ważniak
• szperka, szpyrka – wędzona słonina
• szpilorek – zaostrzony cienki pręt do przekłuwania materiału (np. skóry)
• szplin – wariat
• szplinować – wariować, wygłupiać się
• szplinowaty – szalony, zwariowany, postrzelony
• szpłyta – bardzo duża stopa
• szport, szpłort, szpłert, szpuert, śport – żart, coś zabawnego, dowcip
• szportać – naprawiać buty, ubranie itp.
• szportka – spacerowy wózek dziecięcy
• szportownie – wesoło, śmiesznie
• szportowny – wesoły, śmieszny
• szprechać – mówić po niemiecku
• szpryca – strzykawka
• szpryt – spirytus
• szpula! – w nogi!
• szpulować – uciekać
• szpyc – spojrzenie, wzrok
• szpyca – 1. czubek, wierzchołek; 2. daw. uderzenie piłki czubkiem buta
• szpycer – zezowaty człowiek
• szpycka – lufka do papierosów, cygarniczka
• szpycować – spoglądać
• szpycnąć, szpycnońć, szpycnuńć, szpyknóńć – spojrzeć
• szrajbić – pisać
• szrajbnąć, szrajbnóńć – podpisać
• szrajba – podpis
• szronek, śronek – siwy (zazwyczaj o gołębiu)
• szronkowaty, śronkowaty – o człowieku: siwy, posiwiały
• szruber, śruber, śróber, śróper, śruper, szrober – twarda szczotka do podłogi, szczotka ryżowa
• szrubrować – szorować podłogę
• szryc – przest. rozcięcie z tyłu marynarki
• sztaba – metalowa obręcz na drewnianym kole wozu
• sztach – zaciągnięcie się dymem papierosowym; zdrobn. sztaszek
• sztachnąć się – zaciągnąć się dymem papierosowym
• sztafirować się – stroić się
• sztagan – kufel
• sztąbel – niedopałek papierosa
• sztebdeka – kołdra
• sztecher – rodzaj narzędzia ogrodniczego
• sztelować – ustawiać, nastawiać, regulować
• szteluga, sztreluga – rzad. noga
• sztender, sztynder, śtynder – 1. stojak, wieszak; 2. trzepak do dywanów
• sztifle, sztyfle – przest. długie buty
• sztołchnięty – uszkodzony
• sztopnąć – zatrzymać się, zahamować
• sztraf – kara, mandat
• sztram, śtram – prosty, wyprostowany, napięty, naprężony; na sztram – prosto, sztywno
• sztramować – prostować, naprężać, wyprężać
• sztramowny, śtramowny – rzad. elegancki, szykowny
• sztreber – daw. kujon
• sztrojfelek, sztrufelek, sztryfelek – kawałek, plasterek
• sztrumel – niedopałek papierosa
• sztrykować, śtrykować – robić na drutach coś z wełny
• sztulpy – przest. sztywne mankiety u koszuli
• sztumel – niedopałek papierosa
• sztumfa – sztywna atmosfera
• sztychówka – rodzaj łopaty, szpadel
• sztychpróba, sztyśpróba – 1. próba (np. próba, czy coś zadziała); 2. próbna sztuka, próbny egzemplarz
• sztyfcik – trzpień, czasem też ogólnie jakakolwiek mała cześć jakiejś maszyny czy urządzenia
• sztyft – nowicjusz w zakładzie, uczeń
• sztyftować się – stroić się
• sztygać, sztygać się – kuleć, utykać
• sztykutać – kuleć, utykać
• sztymować – 1. pasować; 2. zgadzać się
• szucher – 1. kradzież, oszustwo; 2. coś zabawnego
• szucherny – zabawny, dowcipny
• szuchlyrz – oszust
• szuchrować – 1. oszukiwać; 2. mówić na żarty, żartować
• szudrać się – drapać się (zwłaszcza z powodu swędzenia)
• szudrok – urwis, łobuziak
• szuflera, szuplera – suwmiarka
• szuftować – ładować (np. coś na wóz)
• szukano – zabawa w chowanego
• szujsnąć – dać susa, zrobić unik
• szujsnąć się – uniknąć jakichś konsekwencji lub odpowiedzialności, pot. upiec się (komuś się upiekło)
• szumieć – buntować się
• szupłat, szupłot – człowiek nieuporządkowany, roztargniony, bałaganiarz
• szurgolić – marudzić, narzekać
• szuszwol, szuszfol, szuszwal – brudas, człowiek niezadbany, niechlujny
• szut – 1. miał węglowy; 2. drobne pieniądze, groszaki
• szuwaks – czarna pasta do butów
• szwadronowe trzewiki – czarne buty z materiału skóropodobnego, sznurowane do kostki, tradycyjny element stroju Bamberki
• szwagrocha – szwagier
• szwaja, szwajsa – noga albo stopa, zwłaszcza brudna; wyciągnąć szwaje – umrzeć
• szwajcar, szwajcer – przest. osoba opiekująca się oborą, oborowy
• szwajndrować – przest. mówić po niemiecku
• szwajs – techn. spaw, spoina
• szwajsaparat (częściej w liczbie mnogiej) – stopa, zwłaszcza brudna
• szwajsować – techn. spawać
• szwama, szwamka – gąbka
• szwela – przest. podkład kolejowy
• szwulek – homoseksualista
• szwung, szwunk – 1. pęd, szybkość; 2. ciąg w kominie
• szwurgiel – brudas
• szydera (blm) – drwiny
• szyderować – drwić
• szyfonierka, szyfónierka, szafonierka, szafónierka – szafa na bieliznę, bieliźniarka
• szygać – o wodzie tryskać, lać się
• szykny – elegancki, szykowny
• szypa – łopata, szufla
• szyrzawa – coś bardzo szerokiego

    (do góry strony)

Ś

• ściągwa, bździągwa – 1. niemiła kobieta; 2. pluskwa; 3. coś małego
• ścierwa, ściyrwa – pogard. zła osoba
• ścierwol, ściyrwol – łajdak
• ścióngwa – pluskwa
• śklany, śklanny – szklany
• śkła – okulary
• śkło – szkło
• ślabizować – sylabizować, czytać powoli, z trudem
• ślabrać – brudzić
• ślabrok, ślabraka – szlafrok
• ślabrotać – mówić niewyraźnie
• ślabrowaty – miękki, rozlazły, wodnisty
• ślamkreda, ślamkryda, ślymkryda – farba kredowa
• ślep, ślip, ślyp – oko; 1. mieć ślip / ślyp – mieć dobre oko, być spostrzegawczym; 2. mieć ślip / ślyp u kogoś – być w czyichś łaskach; 3. mieć ślip / ślyp na coś/kogoś – pilnować czegoś/kogoś; 4. stawiać się w ślypie – skakać sobie do oczu, kłócić się
• ślepe ryby – zupa ziemniaczana
• ślepe ryby z myrdyrdą / merdyrdom / mordyrdom / myrdyrdóm – zupa ziemniaczana z zasmażką
• ślepsko, ślypsko – oko
• ślips, ślyps – krawat
• ślizgi – śliski
• ślizgo – ślisko
• ślompa, ślómpa, ślumpa – 1. brudna woda, breja; 2. niechlujna kobieta, brudaska
• ślómper, ślumper – brudas, obdartus
• ślubna, ślubno – żona, małżonka
• ślubny – mąż, małżonek
• ślumok – ślimak
• ślungwara – wariatka
• ślydek, ślódek (zwykle w liczbie mnogiej: ślydki / ślódki) – mały śledź
• ślypiać – podglądać
• ślypić sie – wpatrywać się
• ślypioki – margerytki
• śmierdzielucha – wódka złej jakości
• śminka – szminka
• śpij z Bogiem, śpi z Bogiym – denaturat
• śpik – 1. sen; 2. raczej w liczbie mnogiej 'śpiki' – anat. skroń
• śpilka – szpilka
• śpilorek – przyrząd do przekłuwania materiału, kolec, szpikulec, szydło
• śpinka – spinka
• śpital – szpital
• śport, szport, szpłort, szpłert, szpuert – żart, coś zabawnego, dowcip
• środyszek – środeczek
• śruber, śróber, śróper, śruper, szruber, szrober – twarda szczotka do podłogi, szczotka ryżowa
• śrubociąg, śrubocióng – wkrętak, śrubokręt
• śrubsztak, śrubsztok – imadło
• śrup – 1. koń; 2. stary człowiek
• śrupać – 1. gryźć coś twardego, chrupać; 2. szorować
• śrupać się – 1. drapać się; 2. golić się
• śrupok – twarda szczotka do podłogi, szczotka ryżowa
• śrybny – srebrny
• śrybro, śrybło – srebro
• śtram, sztram – prosty, wyprostowany, napięty, naprężony
• śtramowny, sztramowny – rzad. elegancki, szykowny
• śtrykować, sztrykować – robić na drutach coś z wełny
• śtyry – cztery
• świecibaka, świcibaka, świycibaka – wazeliniarz, pochlebca, lizus
• świecić bakę – podlizywać się
• świerknąć – marznąć
• świętojanka, świyntojanka – porzeczka
• świgać ndk., śwignąć dk. – rzucać / rzucić
• świgać się ndk., śwignąć się dk. – 1. rzucać się, burzyć się, awanturować; 2. rzucać się np. na łóżko; 3. (tylko dk.) rzucić się, np. do ucieczki albo szybko gdzieś pobiec
• śwignąć okiem – rzucić okiem
• świyrzbić – swędzieć

    (do góry strony)

T

• tabula – daw. tabliczka
• tachać, tochać, taśtać, tośtać – nieść coś ciężkiego, ciągnąć z wysiłkiem, dźwigać coś
• tafelek – rzad. kawałek, plasterek
• tafelka – rzad. tabliczka
• tamdotąd, tamdotónd – tam (w odpowiedzi na pytanie "dokąd?")
• tamstąd, tamstónd, tamstędy, tamstędyk, tamstyndy, tamstyndyk – stamtąd
• tańcówka – daw. potańcówka
• taradeja – żartobliwie o jakimś pojeździe / samochodzie
• tarcz – tarcza
• tartka – tarka
• tartuch – kluska z mąki gryczanej; częściej w lm tartuchy
• taszenlampa, taszelampa – latarka kieszonkowa
• taszka – torebka, teczka
• taśtać, tośtać, tachać, tochać – nieść coś ciężkiego, ciągnąć z wysiłkiem, dźwigać coś
• taśtać się, tośtać się – wlec się
• taterczany, taterczanny – tatarczany, gryczany
• taterka – tatarka, gryka
• tą razą – tym razem
• tąkać, tónkać, tonkać, tunkać – moczyć, zanurzać
• tąpać ndk., tómpać ndk., tąpnąć dk., tómpnóńć dk. – tupać, tupnąć
• tej – ty, charakterystyczna forma zwrotu do znajomych, ej
• tejater, tyjater – teatr
• teka – teczka
• telbuch – grubas
• tendyk – tędy
• tep – zwykle w lm tepy – buty piłkarskie
• terazki – teraz, obecnie
• tereśnia – czereśnia
• terligać się – poruszać się z trudem
• termedyja – kłopotliwa sprawa
• terminatka, terminotka – przest. wypowiedzenie pracy
• tero – teraz
• teściu – teść
• teszyng – daw. flower (rodzaj broni)
• tetrać ndk., stetrać dk. – robić coś pracowicie, niestarannie, nieprofesjonalnie, męczyć się (nad czymś), paprać, grzebać
• tetrać się – guzdrać się, robić coś nieprofesjonalnie, grzebać się
• tłuk, tuk – 1. szpik kostny; 2. człowiek mało inteligentny, tępak, gamoń
• tłuściuchny – tłuściutki
• to insza inszość – to co innego
• to nie jest pozycja – to nie jest duży koszt
• to nie jest tak ajnfach – to nie jest tak prosto, to nie jest takie łatwe
• to nie jest takie pojedyńcze – to nie jest tak prosto, to nie jest takie łatwe
• to równak – to jednak
• tojtnąć, tojtnońć, kojtnąć, kojtnońć – o zwierzęciu: zdechnąć, umrzeć
• tonkać, tunkać, tąkać, tónkać – moczyć, zanurzać
• topek – przest. nocnik
• toporyszek – toporek
• topól – daw. topola
• torg – targ
• torka – owoc tarniny (gatunek śliwy); najadła sie stara baba torków i beble, zachciewa się komuś jak starej babie torków
• toruszka – owoc tarniny (gatunek śliwy); mieć pyszczek jak toruszke
• tómpać ndk., tąpać ndk., tómpnóńć dk., tąpnąć dk. – tupać, tupnąć
• tórz, tłorz – tchórz (zwierzę)
• tośtać, tochać, taśtać, tachać – nieść coś ciężkiego, ciągnąć z wysiłkiem, dźwigać coś
• tośtać się, taśtać się – wlec się
• towary krótkie – przest. pasmanteria lub drobna galanteria
• trachta – tratwa
• trachtór – traktor
• trafić – daw. 1. spotkać; 2. kupić okazyjnie
• trajlować – mówić dużo i szybko
• trajtać się – iść powoli, z trudem
• trambimba – tramwaj
• trekować – przest. dokazywać, figlować, wariować
• trepa – piętro
• tretować – tratować
• tryndać się – włóczyć się
• tryt – pedał przy rowerze
• trzebno – trzeba, należy
• trzeszczok – małe, nieznośne, płaczliwe i krzykliwe dziecko
• trzepaka – 1. trzepaczka; 2. gadatliwy człowiek, gaduła
• trzewik, czewik – półbut
• trzęsidko, trzęsitko, trzęsionka, częsitko – galareta mięsna
• trześnia, tsześnia – czereśnia
• trzonek, trzónek – przest. obsadka do stalówki
• trzy światy – dużo problemów, kłopotów
• trzymać – hodować
• trzymać na kaście – w piłce nożnej lub ręcznej: stać na bramce
• trzymać pysk – milczeć
• trzymać sobie kogoś ciepło – żyć z kimś dobrze, mieć dobre stosunki
• tudotąd – (wychodzi z użycia) tu (w odpowiedzi na pytanie 'dokąd?')
• tuleja – lekcew. ślamazara, niezdara
• tum – przest. katedra, kościół katedralny
• turać – taszczyć
• turkfory – dawna marka papierosów
• tustyndy, tustyndyk – stąd
• tuściuchny – tłuściutki
• tutej – tutaj
• tutka – gilza z bibułki do papierosów
• tutkać – pić
• twyst – przędza do cerowania
• tyla – tyle
• tyrlać się – iść lub jechać bardzo powoli
• tyta – 1. grub. papierowa torebka; 2. twarz; dostać w tyte, dać sobie w tyte, sprawić sobie tyte
• tytka – papierowa torebka
• tytuszka – mała papierowa torebka

    (do góry strony)

U

• u roboty – w pracy
• ubabrać się – pobrudzić się
• ubebłać – zrobić szybko bylejaką zupę
• ubebłać się – pobrudzić się
• ubieraczka – 1. daw. kobieta zajmująca się ubieraniem zmarłych przed pogrzebem; 2. kobieta zajmująca się zbieraniem ściętego zboża
• ubierać – zbierać ścięte zboże
• ubrechtać – ubrudzić
• ubrechtać się – ubrudzić się
• ubrechtany – brudny, ubrudzony
• ubzdryngolić się – upić się
• ubzybzać – uciąć nożem, ukroić
• ucapić się – chwycić się (czegoś)
• uchmanto – żart. ucho
• ucinać się – rzad. kłócić się
• ucupnąć / ucupnąć się – usiąść
• uczaplić się – przest. rozsiąść się
• uczłopić się – przest. rozsiąść się
• ućknąć – uciec
• udany – śmieszny, zabawny
• udowić się – udławić się
• udryndać, udryńdać – 1. zrobić szybko bylejaką zupę; 2. wymieszać coś pośpiesznie i byle jak
• udygnąć – wbić coś ostrego
• uhajtnąć – 1. uciąć; 2. ugryźć
• uhajtnąć się – skaleczyć się
• uhajtolić – 1. uciąć; 2. ugryźć
• uhajtolić się – skaleczyć się
• uharać się – napracować się, naharować się
• ujapać – ukąsić
• ujeżdżać, ujyżdżać – 1. dużo jeździć (np. rowerem, samochodem); 2. często wyjeźdżać (np. za granicę)
• ukatajóny – zmęczony
• ukrychać – uciąć, rozdrobnić
• ukrychnąć (się) – ułamać (się), złamać (się)
• ukrychnięty, ukrychniynty – ułamany (uszkodzony)
• ulgnąć, ulgnońć – ugrzęznąć
• uliczka – przest. furtka
• umączkować, umonczkować, umónczkować – wykrochmalić, nakrochmalić
• umączkowany, umonczkowany, umónczkowany, umunczkowany – wykrochmalony
• umgleć – zemdleć
• umolnie – natrętnie, do znudzenia
• umolny – 1. natrętny, uprzykrzony, zanudzający; 2. ślamazarny
• umurzony, umurzóny, omurzony – pobrudzony czymś sypkim (np. piaskiem, kurzem) albo czarnym (np. sadzą)
• umurzyć się, omurzyć się – pobrudzić się czymś sypkim (np. piaskiem, kurzem) albo czarnym (np. sadzą)
• unorać – ubrudzić
• unorać się – ubrudzić się
• unorany – ubrudzony
• uogar, łogar, ogar – łobuziak
• upitulić – upitrasić
• upónglany – rzad. usmarkany
• upypłać (się) – ubrudzić (się)
• upypłany – ubrudzony
• uroczyć się – przest. ucieszyć się
• urwisz – łobuziak, urwis
• usiąść się, usióńść sie – usiąść
• uskromnić, uskrómnić – posprzątać
• uskromnić kogoś, uskrómnić kogoś – poskromić kogoś
• uskromnić się, uskrómnić się – uciszyć się, uspokoić się
• uszmodrać się, uszmódrać się, uszmudrać się – ubrudzić się
• uszmodrany, uszmódrany, uszmudrany – ubrudzony
• uszparać, uszparować, uszporać – uciułać, zaoszczędzić
• uszparowany, uszporany – uciułany, zaoszczędzony
• usztrykować, uśtrykować – zrobić na drutach
• usztrykowany, uśtrykowany – zrobiony na drutach
• uszwurglany – brudny, pobrudzony
• uślabrać (się) – ubrudzić (się)
• uślabrany – ubrudzony
• uślómprany, uślumprany – ubrudzony
• uśminkować się – pomalować usta szminką
• uśminkowana – o kobiecie: umalowana
• utąkać, utonkać, utónkać, utunkać – 1. umoczyć, zanurzyć; 2. utopić
• utąkać się, utonkać się, utónkać się, utunkać się – 1. zamoczyć się, zanurzyć się; 2. utopić się; 3. upić się
• utónkany – pijany, podpity
• utruć – zdenerwować, udręczyć
• utruć się – zdenerwować się, udręczyć się
• utytłać się – pobrudzić się
• uważać – przest. patrzeć, spoglądać
• uwenerować – przest. uczcić, uhonorować
• uwięziony, uwięzióny – zrobiony na drutach
• uwięźć – zrobić na drutach
• uwracać – 1. (dk. brak) chodzić tam i z powrotem; 2. uwracać kogoś, uwrocać kogoś – (dk. uwrócić) upominać kogoś, napominać
• uzorgować, nazorgować – nagromadzić, nazbierać
• użgać kogoś – nakłonić kogoś do czegoś, namówić kogoś

    (do góry strony)

W

• w chaci / wew chaci – w domu
• wagować się – wahać się, nie móc się zdecydować
• wajcha – zwrotnica
• wakaje – wakacje
• wanca – przest. pluskwa
• wancka – przest. pluskwa
• wanka – wanienka
• warcin, warciyn, worcin, worciyn – wart, mający jakąś wartość
• wartołka – 1. ktoś zwinny, ruchliwy, nieumiejący usiedzieć na miejscu, wiercipięta; 2. wiertarka, świder; 3. daw. część maselnicy
• warwach – rzad. hałas
• warwaszyć – przest. hałasować
• waserwaga, wasserwaga, waserwoga – poziomnica
• waska – balia drewniana lub blaszana, szaflik
• wąch, wunch – wąs; lm wąchy, wunchy – wąsy
• wąchol, wunchol – wąs
• wądka – wędka
• wąsiona, wąsióna – larwa owada, gąsienica
• wcidupny – dowcipny
• wdusić – wcisnąć, nacisnąć
• wdziać – założyć (odzież)
• wdzięczny, wdziynczny – o odzieży lub ogólnie o materiale ubraniowym: bardzo praktyczny (nie gniecie się, nie mechaci, dobrze się pierze, szybko schnie itp.)
• wećpić, wećpnąć – wrzucić
• wećpiony – wrzucony
• weg, wek – precz; mieć weg – mieć fioła
• wej – 1. patrz, zobacz, spójrz; 2. wyraz wzmacniający
• weko – kulin. rodzaj słoja do zapraw
• wemborek, węborek, wymborek, wymbłerek, wembor, wębor, wembór, wymbor, wymbór – wiadro; zdrobn. węboryszek, wemboryszek, wymboryszek – wiaderko
• wenerować – przyjmować z szacunkiem, honorować, czcić
• werkmistrz – przest. majster
• westfalka – metalowy piec kuchenny
• westka – kamizelka
• wetkać – włożyć
• wetkły – wścibski
• wetknońć – wsadzić
• wew – w
• wew wogle – w ogóle
• wewiórka – wiewiórka
• wędzić, weńdzić – wędkować
• węgle – węgiel
• whycnąć – wskoczyć
• wiara, wiaruchna – ludzie, grupa ludzi (jedno z najbardziej poznańskich określeń), np. wiara wraca z meczu → ludzie wychodzą ze stadionu; poszliśmy całą wiarą do kina → umówiliśmy się paczką znajomych; wiary jak narodu – bardzo dużo ludzi
• wiaruśnica – kobieta żyjąca z kimś bez ślubu, na wiarę
• wiaruśnik, wiarus – mężczyzna żyjący z nieślubną kobietą, na wiarę
• wic, witz, wyc – zabawna historyjka, anegdotka, dowcip
• wichłacz – krętacz, kłamczuch, kombinator
• wichłaczyć – kręcić, mataczyć, kombinować
• widny – widoczny
• wiedzieć – znać
• wiela – wiele; mało wiela – o mało co
• wielachny, wielgachny – bardzo duży
• wielgi – bardzo duży
• wietrznik – spoż. ptyś
• wiewioła, wiewiołga, wywielga, wywiołga – ornit. wilga
• wiewiór, wewiór – kiła
• więźć, wiyńźć – robić na drutach
• wiks – lanie (kara cielesna)
• wiksa – 1. pasta do butów; 2. lanie (kara cielesna)
• wiksować – pastować
• wikspasta – 1. pasta do butów; 2. ogólnie coś do smarowania, np. krem
• wilgno – wilgotno
• wilgny – wilgotny
• wilka, willka, wylka – willa
• winiec – 1. kornet bamberski; 2. wieniec (koło uplecione z kwiatów); 3. wieniec (ciasto)
• winkiel – róg, narożnik; z winkla – z ukosa; ale masz winkla – masz złego cela, nie potrafisz dobrze celować
• winklówa, winklówka – kątownik
• wisny, wiśny – elastyczny, niełamliwy, dający łatwo się odkształcać
• wiukać, wiukać się – czkać, odbijać się
• wiunzać – wiązać
• wizawis – naprzeciwko; mieć coś wizawis – mieć coś przeciwko
• wjapać sie – wgryźć się
• wkantolić się – wepchnąć się
• wkantować się – wepchnąć się
• wknaić, wknaić się – wejść, wleźć
• wknajać – wchodzić, włazić
• wkrosić – dodać do potrawy, wkroić
• wkrosić się – rzad. przyłączyć się do kogoś, wprosić się
• wkulać – wtoczyć
• wkulać się – wtoczyć się
• wkulnąć, wkulnońć – wtoczyć
• wkulnąć się, wkulnońć sie – wtoczyć się; wkulnąć się do łóżka – położyć się do łóżka
• wlewać sobie, wlywać sobie, wlywać se – być zarozumiały, wynosić się ponad innych
• wlinić – włożyć
• wlinić komuś – pobić kogoś
• wliźć – wleźć
• włodarz, włódarz – przest. karbowy
• wmłócić – zjeść szybko, dużo i łapczywie
• wnyki blp – lanie, bicie (kara cielesna)
• woda psyt, woda bzyt – woda gazowana
• wodnity – wodnisty
• wodziana – bardzo rzadka zupa
• wołoszka – przest. długie męskie ubranie do ud, czamara
• womitować – wymiotować
• womity – wymioty
• woryszek – woreczek
• wóziczek – wózek dla lalki
• wózik – wózek dla dziecka
• wpadło do niemieckiej dziurki – wpadło do tchawicy
• wparować – wtargnąć
• wprost do ócz – prosto w oczy (powiedzieć coś komuś)
• wprysnąć – wpaść
• wpucnąć, spucnąć – zjeść szybko, z apetytem
• wrechlać się – wejść
• wrykać ndk. (wryknąć dk.) – o człowieku: warczeć, pokrzykiwać na kogoś, krzyczeć
• wrymbki blp – prążki
• wskrabać się – wdrapać się, wspiąć się
• wstawić się – przyjść, stawić się gdzieś
• wstąpić się – o materiale: skurczyć się w praniu
• wszytgać sie – wejść kulejąc
• wściec się, wściyc sie – zginąć, zniknąć, przepaść, zgubić się
• wściygnąć się, wściygnońć sie – zginąć, zniknąć, przepaść, zgubić się
• wtachać, wtochać – wnieść z trudem coś ciężkiego, wciągnąć coś ciężkiego, wtaszczyć
• wtetrać – zjeść
• wtochnąć – 1. wejść nagle, niespodziewanie, gwałtownie, wtargnąć; 2. wdepnąć (w coś)
• wtośtać – wnieść z trudem coś ciężkiego, wciągnąć coś ciężkiego, wtaszczyć
• wtośtać się – wgramolić się
• wtykać się – wtrącać się
• wuchta – duża ilość czegoś (np. wuchta wiary – dużo ludzi)
• wuja – 1. wujek, stryjek; 2. ogólne określenie mężczyzny, żartobliwy zwrot do kogoś: Tej, wuja!
• wybachać się – wykąpać się
• wybiglować – wyprasować
• wybiglowany – wyprasowany
• wybijłokno, wybijokno, wybiokno – łobuz
• wybrechtać – pobrudzić
• wybrechtany – pobrudzony
• wychamrany – 1. odkryty; 2. wyszarpany
• wychędożyć – oczyścić, wyczyścić
• wychymłany – rozchełstany
• wyciągać – wyprowadzać się
• wyciągnąć, wyciungnóńć – wyprowadzić się, przeprowadzić się
• wycowny – dowcipny, z poczuciem humoru
• wycug – dożywotnie utrzymanie (być na wycugu)
• wycugorz – ktoś będący na dożywotnim utrzymaniu
• wycyckać – 1. wyssać; 2. wykorzystać (kogoś), oszukać (kogoś)
• wyćpić, wyćpnąć, wyciepnąć – wyrzucić
• wyćpować, wyćpywać – wyrzucać
• wyćwierzać się, wyćwiyrzać się – 1. przesadnie coś robić, zbytnio wysilać się w czymś; 2. przekomarzać się
• wyćwierzanie – przesadzanie w jakiejś kwestii, przesadne zachowanie
• wyćwierzony, wyćwiyrzóny – wystrojony
• wyćwierzyć się – wystroić się
• wydydkać – wyssać
• wyfojarzyć – wyrzucić (kogoś skądś), wygonić, przepędzić
• wyforaić – wyrzucić (kogoś skądś), wygonić, przepędzić
• wyfyrnąć – wyfrunąć (także przenośnie: opuścić jakieś miejsce, odejść skądś)
• wygiglać – połaskotać
• wyglancować – nadać błyszczącą powierzchnię, wypolerować
• wyglądać – o oknie: być skierowanym (okno wygląda na ulicę / na południe)
• wyglądnąć – wyjrzeć
• wygłupić, wygupić – zrobić głupca (z kogoś), ogłupić, sprawić, że ktoś pogubi się w jakiejś kwestii
• wygłupiony, wygłupióny, wygupiony, wygupióny – pogubiony w sprawie, ogłupiony
• wygnajewo – miejsce bardzo oddalone od centrum i słabo zaludnione, pustkowie
• wygogolić się – lekko się ubrać, odsłonić szyję, ręce, piersi, wydekoltować się
• wygogolony, wygogolóny, wygogoluny – zbyt lekko ubrany, wydekoltowany
• wygrachlać się – wygramolić się
• wyhycnąć – wyskoczyć
• wyjmnąć – wyjąć
• wykaz – przest. dowód tożsamości
• wykiknąć – wyjrzeć
• wyklakać – wypaplać
• wykład – przest. wydatek
• wyknaić – wynieść, wyrzucić; wyknaić się – wyjść
• wykopycony, wykopycóny – o bucie: wykrzywiony, wykoślawiony
• wykosierować – umyć, wyszorować
• wykrachlać sie – wyjść powoli, z trudem, wywlec się skądś
• wykukiwać, wykukywać – wyglądać (przez okno)
• wykuknąć, wykuknóńć – wyjrzeć (przez okno)
• wykulnąć – wytoczyć
• wykulnąć się – wytoczyć się, wysunąć się
• wylęga, wylynga – ktoś niewydarzony
• wylka, wilka, willka – willa
• wylyrać się – 1. zużyć się; 2. obluzować się
• wylyrany – 1. zużyty; 2. obluzowany
• wymarać – 1. wyszukać, wygrzebać, znaleźć; 2. wyłudzić
• wymączkować – wykrochmalić
• wymborek, wymbłerek, wemborek, węborek, wembor, wębor, wembór, wymbor, wymbór – wiadro; zdrobn. wymboryszek, węboryszek, wemboryszek – wiaderko
• wymechłany – zużyty
• wymijanki, wyminianki, wytminianki (blp) – modlitwy w okresie Wszystkich Świętych za dusze zmarłych
• wymięszać, wymiynszać – wymieszać
• wymniszyć – wykastrować
• wymodrzyć – wypłukać białą bieliznę w wodzie z ultramaryną
• wymojtać – wymieszać
• wymsnąć się – wymknąć się
• wymuzgać – wytrzeć talerz chlebem na koniec jedzenia, wybrać końcówkę sosu lub tłuszczu
• wynajmnąć – wynająć
• wypaproszyć – wypatroszyć
• wypelić – wypielić, wyrwać chwasty
• wypepłać się, wypypłać się – wychlapać się
• wypicnąć się – wystroić się
• wypiglać się, wypigłać się – wyzdrowieć, wydobrzeć, wykaraskać się
• wypindaczony, wypindaczóny, wypindraczony, wypindraczóny – wystrojony
• wypknąć – wypchnąć
• wyplumplać (się) – wykąpać (się), wypluskać (się)
• wypłechtać (się) – wykąpać (się), umyć (się), wypłukać
• wypomóżka – odrobek
• wypotrzebować – wyczerpać, zużyć
• wypypłać się, wypepłać się – wychlapać się
• wyr, wyro – łóżko; zdrobn. wyrko – łóżeczko
• wyrajbować – wyciąć lub wypiłować otwór w czymś
• wyrechlany – wysłużony, zużyty, zniszczony
• wyruszyć się – wybrać się dokądś
• wyrychtować – 1. naprawić; 2. przygotować; 3. uporządkować; wyrychtować na tamten świat, wyrychtować na drugi świat – zabić
• wyrychtowany – przygotowany
• wysieknąć się – wystroić się
• wysieknięty – 1. wystrojony; 2. wybity
• wysiepać – 1. wystrzępić; 2. wydrzeć, wyszarpać, wyrwać
• wysiepany – wystrzępiony
• wysmyczyć – 1. zrobić coś bardzo dobrze; 2. wykombinować, znaleźć rozwiązanie
• wysmyczyć się – wystroić się
• wysocharno – bardzo wysoko
• wysocharny, wysochny – bardzo wysoki
• wystać – dotrwać; wystać z kimś wiele – dużo przez kogoś wycierpieć
• wystrychnąć się – wystroić się
• wystwarzać, wystworzać, wystwierać, wystwiyrać – wyprawiać, wyczyniać, robić coś irytującego; wystwarzać fify / faksy – stroić figle, żartować; wystwarzać muki – stroić fochy; wystwarzać ryfe – robić głupią minę
• wystworzyć – zrobić coś irytującego
• wyszolić kogoś – sprawić, że ktoś pogubi się w jakiejś kwestii
• wyszolony, wyszolóny – pogubiony w jakiejś kwestii
• wyszpanowany – wyprężony, naprężony, naciągnięty
• wysztafirować się – wystroić się
• wysztafirowany – wystrojony
• wysztramować (się) – wyprostować (się), wyprężyć (się)
• wysztramowany – wyprostowany, wyprężony, napięty
• wyśrupać – wydrapać
• wyśwignąć – wyrzucić
• wytachać, wytochać – wyciągnąć z wysiłkiem coś ciężkiego
• wytminąć – wyminąć, wyprzedzić
• wytminianki, wymijanki, wyminianki (blp) – modlitwy w okresie Wszystkich Świętych za dusze zmarłych
• wytośtać – wyciągnąć z trudem coś ciężkiego
• wytónkać się – 1. wychlapać się; 2. zamoczyć się
• wytrykus – żartowniś
• wytrzasnąć się – 1. przewrócić się; 2. wystroić się
• wytuczniały – przegniły
• wytutkać – wypić
• wywędrować – wyprowadzić się
• wywijać – broić, rozrabiać
• wywijas – 1. rozrabiaka; 2. spryciarz
• wywiksowany – wypastowany
• wywinąć – zbroić, spsocić
• wywrzeć kalafe – głośno krzyknąć, wydrzeć się
• wyżdżymaczka – wyżymaczka
• wyżdżymać – wyżymać
• wyżdżymnąć – wyżąć
• wyżka, wyszka (częściej w liczbie mnogiej) – wysoko położone miejsce
• wyżreć się – awansować, dorobić się; wyżreć się z biedy – dorobić się, wzbogacić
• wziąć coś na jeden hib, wziąć coś na pierwszy hib – podnieść coś za pierwszym razem
• wziąć coś nazod – 1. cofnąć, przesunąć lub przestawić do tyłu; 2. odłożyć coś z powrotem tam, skąd się to wzięło
• wziąć kogoś w rozum – poznać czyjeś słabości i dzięki temu nim manipulować
• wziąć za szudry – złapać za ubranie, za kołnierz

    (do góry strony)

Z

• z chaci / zez chaci – z domu
• z cały epy – z całej siły
• z kędykiś – skądś
• zababrać (się) – 1. zasiedzieć się zbyt długo; 2. zarwać noc
• za chłopoka... – kiedy byłem chłopakiem...
• za dziecioka... – kiedy byłem dzieckiem...
• za dziewuche... – kiedy byłam dziewczyną...
• za jasna, za jasnego, za jasnygó – kiedy jest/było jasno, w dzień
• za kawalera... – kiedy byłem kawalerem...
• za kupą – gęsiego, jeden za drugim
• za Niemca / za Niymca... – w czasie okupacji niemieckiej...
• za pannę... – kiedy byłam panną...
• zabamblować sie – schować się
• zabawitko – zabawka
• zaboczyć – zapomnieć
• zaborgować – zborgować, udzielić kredytu, skredytować
• zabremzować, zabrymzować, zabranzować – zahamować, zatrzymać
• zachachulić – zamataczyć
• zachamęcić, zachachmyńcić – wprowadzić zamieszanie, zamęt
• zacharapcić – ukraść, przywłaszczyć sobie
• zaciukać – zabić
• zaćpić – 1. narzucić coś na siebie (np. chustę); 2. zarzucić czymś (np. podłogę), porozrzucać
• zadać się do czegoś – zabrać się do czegoś
• zadrzewniały – przest. zardzewiały
• zadudlany – zapłakany
• zadziać się – zapodziać się
• zahaltować (się) – zatrzymać (się)
• zaharać sie – zaharować się
• zajechać – przejechać (samochodem), potrącić
• zajechać się – skaleczyć się
• zagałuszyć się – stracić dech, zasapać się
• zajzajer, zalzajer – kwas solny
• zaklepać – o potrawie: zagęścić
• zaklepka – mąka wymieszana z wodą jako zagęszczacz do zupy lub sosu
• zakluczać ndk., zakluczyć dk. – zamykać / zamknąć na klucz
• zaknaić – dowlec, zawlec, zataszczyć (coś gdzieś)
• zaknaić się – dojść, dowlec się dokądś
• zakrencotko – zakrętka od butelki albo słoika
• zalakierować w kalafe, zalakierować w pape – uderzyć w twarz
• zalatorka, zalatórka – daw. członkini kościelnego towarzystwa Salwatorek
• zamajtać, zamojtać – 1. zamieszać (np. zupę); 2. pomieszać, pomylić, poplątać (kolejność, adres, fakty itp.)
• zamudzić – zmarnować czas
• zanad – zbytnio
• zapociekać się – zabierać się za coś bez pewności, z wahaniem, nie mogąc się zdecydować
• zapołka – zapałka
• zapóźnić się – przest. spóźnić się
• zarościały, zaróściały – zardzewiały
• zarómbały (kogoś) dwie siekiyrki – ktoś umarł w wieku 77 lat
• zaruchno, zarutko – zaraz, natychmiast
• zarżnąć śpika – twardo zasnąć
• zasnuć – zacerować
• zasrus – obraź. smarkacz
• zasztopować – zatrzymać
• zaś, zaś późni – później, potem, następnie; na zaś – na później
• zatajać się ndk., zataić się dk. – stracić oddech z przestrachu
• zatośtać – zanieść z trudem, z wysiłkiem, zawlec
• zatrajtać się – 1. dojść gdzieś powoli, z trudem; 2. upić się
• zatrajtany – pijany
• zatroczyć – zabronić
• zatrzasnąć – zabić
• zatuczony – zaniedbany, zapuszczony
• zatuczyć – zaniedbać, zapuścić
• zatykotko – coś do zatykania, korek, czop
• zawdy – zawsze
• zawdziać – ubrać się, założyć coś na siebie
• zawinąć kite, zwinąć kite – pójść sobie, odejść
• zawinąć się – umrzeć
• zawiścić, zowiścić – zazdrościć
• zawiunzać – zawiązać
• zawodować – daw. współzawodniczyć
• zaźreć, zażreć – zagryźć
• zaźreć gwoździa, zaźreć gwłeździa – wulg. zajść w ciążę
• zażgnąć się – ukłuć się
• zbierunka – przest. zbieranie kłosów ze ścierniska
• zbijobruk – łobuz, szelma, leń
• zbrój – przest. o dziecku: łobuziak
• zdalasiały – 1. zabiedzony, cherlawy; 2. zmęczony; 3. przygnębiony, zmartwiony
• zdechlaty – chorowity, cherlawy, słaby
• zdejmnąć, zdemnąć, zdymnąć – zdjąć
• zdomóc się – odważyć się (na coś), zdecydować się, zdobyć się
• zdrzaźnić, żdrzaźnić – rozzłościć, zdenerwować
• zdrzaźniony, zdrzaźnióny – rozzłoszczony, zdenerwowany
• zduczniały – zapłakany
• zdyndany – 1. pijany; 2. zmęczony
• zeblekać ndk., zeblykać ndk., zebłóczyć ndk., zoblekać ndk., zobłóczyć ndk. (zeblec dk., zeblyc dk., zoblyc dk.) – zdejmować ubranie, pościel albo innego typu okrycie
• zeblekać się ndk., zeblykać się ndk., zebłóczyć się ndk., zoblekać się ndk., zobłóczyć się ndk. (zeblec się dk., zeblyc się dk., zoblyc się dk.) – zdejmować ubranie, rozbierać się
• zebuć (buty), zezuć (buty) – zdjąć buty
• zebuwać (buty) – zdejmować buty
• zećpić – zrzucić
• zefirowy fartuch – daw. element stroju Bamberki
• zemelka, zymelka – kulin. bułczanka
• zemglić – zemdlić
• zeńść – zejść
• zes, zez – z
• zesmyknąć się – zsunąć się
• zez kyndy – skąd
• zez tyndy do tamtyndy, zez tyndyk do tamtyndyk – stąd dotąd
• zezuć (buty), zebuć (buty) – zdjąć buty
• zgęziały, zgężały – zziębnięty, skulony z zimna
• zgolać – uciekać
• zgolić, zgolnąć – uciec
• zgruchnąć się – nagle się zgromadzić, zbiec się, zebrać się
• zgrupić się – zlepić się w grudki (np. o mące)
• zgurdzić się – 1. skulić się (np. z zimna); 2. skurczyć się (np. pranie)
• zhajtany, shajtany – zmęczony
• zicher jest zicher – przest. pewność to pewność
• zicherhajtka, ziherchajtka, zycherhajtka, zysierhajtka, zihajtka – agrafka
• zielazło – żelazo, żelastwo
• zielazny – żelazny
• zielony wujek – daw. magistracki pracownik porządkowy
• zimne nogi, zimne nóżki – galareta z nóg wieprzowych
• zjuchtnąć – ukraść
• zmechłacony, zmechłacóny – skosmacony, zmechacony
• zmelić – zmielić
• zmelony, zmelóny – zmielony
• zmęglować – 1. przest. zmaglować; 2. rzad. pobić (kogoś)
• zmijać – zmieniać, rozmieniać
• zminąć – zmienić, rozmienić
• zmir – 1. spokój; 2. cierpliwość; zmiru nie mieć → nie mieć cierpliwości
• zmuda – strata czasu
• zmudny – żmudny
• zmudzić – zmarnować czas, zabrać czas (komuś)
• znajdnąć, znojdnąć, znojdnońć – znaleźć
• zniekarować – 1. uszkodzić, zniszczyć; 2. o ubraniu: mocno zabrudzić
• znorać się – ubrudzić się
• znorany – 1. ubrudzony; 2. zmęczony
• znowyk – znów, znowu
• znieś mi sie z ócz, zniyś mi sie z ócz, znóś mi sie z ócz – zejdź mi z oczu, idź stąd
• zniewiychać – oszukać, wprowadzić w błąd
• znosić się – wynosić się, iść (skądś)
• znoś mi się stąd, znoś mi się stund, znóś mi się stund, znóś mi sie stunt – idź stąd, wynoś się
• zogaj, zogajnik – zagajnik
• zogiyntka – kraw. plisa, zakładka
• zojcha – smród
• zoldaj – przest. żołnierz, zwykle niemiecki
• zolować – zelować
• zolować się – sport. dryblować
• zolówka – zelówka
• zolog, zoolog – ogród zoologiczny, zoo
• zorgować – gromadzić (zapasy)
• zowiścić, zawiścić – zazdrościć
• zowiść – zawiść
• zrucić – 1. zdjąć (np. kurtkę); 2. zrzucić
• zuptówka – rzad. krupnik
• związek – daw. połączenie kolejowe
• zwięzłowato – zwięźle
• zwłóczyć ndk. – zwlekać
• zwytrzymać – wytrzymać
• zymelka, zemelka – kulin. bułczanka
• zycherhajtka, zysierhajtka, zicherhajtka, ziherchajtka, zihajtka – agrafka
• zymzolić – żart. nieudolnie grać, rzępolić
• zynder – leń, obibok
• zynol – żart. syn
• zyzol – zezowaty (wyzwisko)
• zyzolić – 1. zerkać, spoglądać ukradkiem; 2. zezować, robić zeza

    (do góry strony)

Ż

• żarnica – ziarnica
• żdżarty – żarłoczny
• żdżarty gatunek – żarłok
• żenidło – członek męski, penis
• żgaj, żgajek – chłopak, zadziorny wyrostek
• żgak – kolec, drzazga, zadra
• żgnąć – donieść na kogoś
• żnąć – udawać kogoś
• żuć – dusić coś w sobie, ukrywać niezadowolenie
• żużel – kobiety lekkich obyczajów
• żybura, żubura – brudna, bardzo mętna ciecz
• żyć na knebel – żyć z partnerem bez ślubu
• żyć na kreche – żyć na kredyt
• żydek – mały nóż, kozik

    (do góry strony)

Uwagi

zob. też Gwara poznańska w Wikipedii