być

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego

być (język polski)[edytuj]

wymowa:
IPA[bɨʨ̑], AS[być], być?/i jestem?/i był?/i
?/i ?/i ?/i ?/i ?/i
znaczenia:

czasownik nieprzechodni niedokonany

(1.1) istnieć; trwać
(1.2) znajdować się w jakimś miejscu
(1.3) charakteryzować się jakąś cechą
(1.4) pracować jako ktoś, wykonywać jakiś zawód; zajmować się czymś z zainteresowań
(1.5) uczestniczyć w czymś
(1.6) należeć do jakiejś organizacji

czasownik posiłkowy używany do tworzenia…

(2.1) …form strony biernej
(2.2) będę, będziesz itd. …czasu przyszłego czasowników niedokonanych
(2.3) -m, -ś, -śmy, -ście …form 1. i 2. os. obu liczb czasu przeszłego i trybu przypuszczającego
(2.4) przest. byłem, byłeś itd. …czasu zaprzeszłego
odmiana:
przykłady:
(1.1) Jutro będzie piątek.
(1.1) Od roku jestem na diecie.
(1.1) Obiad zaraz będzie gotowy.
(1.2) Cześć, kochanie! Już jestem w domu!
(1.2) Gdzie jest klucz od bramy?
(1.2) Byłem kiedyś w Chinach.
(1.3) Karol jest bardzo wysoki.
(1.4) Czy to pan jest sprzedawcą?
(1.5) Byłeś wczoraj na spotkaniu z tym reżyserem?
(1.6) Jerzy nigdy nie był w wojsku.
(2.1) Telewizor jest zepsuty.
(2.2) Jutro będę jechał do Warszawy; mam nadzieję, że dojadę.
(2.4) Jerzy kupił był już samochód, kiedy odkrył, że ma on niesprawny alternator.
składnia:
(1.1) być + rzecz. w M.; przeczenie w czasie teraźniejszym: nie ma
(1.2) być + okolicznik; przeczenie w czasie teraźniejszym: nie ma
(1.3) być + przym./ims. w M.
(1.4) być + rzecz. w N.
(2.1) być + imiesłów przymiotnikowy
(2.2) być w czasie przyszłym + czas. w czasie przeszłym, być w czasie przyszłym + bezokolicznik
(2.4) być w czasie przeszłym + czas. w czasie przeszłym
kolokacje:
(1.2) być nad / pod / przed / za / …
(1.3) być do niczego
(1.4) być żołnierzem / lekarzem / modelarzem / miłośnikiem kina /…
(1.5) być na egzaminie / spotkaniu / weselu / …
(1.6) być w wojsku / harcerstwie / …
synonimy:
(1.1) istnieć
(1.2) znajdować się
antonimy:
(1.2) nie ma
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
(1.1) rzecz. byt
(1.2) czas. pobyć
związki frazeologiczne:
być ą i ęto jest (tj.) • taka jest prawdabyć na czasiebyć na wylociebyć w opłakanym staniebyć w domubyć na nogach
etymologia:
Od XIV wieku; ogsłow. (por. czes. být, ros. быть, ukr. бути, słc. biti) z prasł. *byti z praindoeur. *bʰū-, *bʰeu-, *bʰeue- znaczącego pierwotnie 'rosnąć, dojrzewać', a potem 'stawać się, być'. Z tego samego praindoeur. rdzenia pochodzą litew. būti 'być', łot. būt 'być', st.ind. भवति bhávati, 'stawać się, zdarzać', łac. fui 'byłem' i futurus 'przyszły'.[1]
uwagi:
Forma wielokrotna dla czynności powtarzalnych: bywać
(1) Częstym błędem osób uczących się polskiego jest stosowanie przymiotnika w narzędniku po być. Narzędnik stosuje się (nie w każdej sytuacji!) do rzeczownika lub przymiotnika z rzeczownikiem, ale nie do samego przymiotnika ani nie do imiesłowu przymiotnikowego. Porównaj:
On jest mrocznym rycerzem. (narzędnik)
On jest rycerzem. (narzędnik)
ale:
On jest mroczny. (mianownik)
(1.1-2) Do zaprzeczenia w czasie teraźniejszym używa się formy nie ma; zobacz też: nie być
tłumaczenia:
źródła:
  1. Hasło „być” w: Izabela Malmor, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Szkolne PWN ParkEdukacja, Warszawa-Bielsko-Biała 2009, ISBN 978-83-262-0146-2.

być (język górnołużycki)[edytuj]

wymowa:
?/i
znaczenia:

czasownik

(1.1) być[1]
odmiana:
(1.1) zob. Aneks:Język górnołużycki - odmiana czasownika być
przykłady:
(1.1) Jeho nan Franjo Broz běše Chorwat a jeho mać Słowjenka.Jego ojciec Franjo Broz był Chorwatem a jego matka Słowenką[2].
składnia:
kolokacje:
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
źródła:
  1. Siegfried Michałk, Enkliza w języku łużyckim, „Poradnik Językowy” nr 7/1957, s. 306.
  2. Wikipedia.