stać

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego
(Przekierowano z stać się)

stać (język polski)[edytuj]

koń stoi (1.1) nieruchomo
samochód stoi (1.7) przed domem
wymowa:
?/i, IPA[staʨ̑], AS[stać]
znaczenia:

czasownik nieprzechodni

(1.1) o człowieku, zwierzęciu: być w pozycji wyprostowanej, podpartym tylko na nogach
(1.2) o przedmiocie: być ustawionym w taki sposób, że pionowy wymiar jest większy od poziomych
(1.3) pot. o penisie: być w stanie erekcji (często z podmiotem domyślnym)
(1.4) o mechanizmie, silniku: nie pracować, nie działać
(1.5) przest. pot. kosztować, mieć jakąś cenę
(1.6) tylko w bezok. mieć na coś dość pieniędzy, móc kupić
(1.7) znajdować się w jakimś miejscu
(1.8) środ. inform. działać (o programie lub serwerze)
(1.9) nie ruszać się z miejsca
(1.10) zabiegać (o coś)[1]
(1.11) tylko w bezok. być w stanie coś zrobić

czasownik zwrotny dokonany stać się

(2.1) aspekt dokonany od: stawać się
(2.2) gw. (Mazury) skończyć się[2]
odmiana:
(1.1-10)
(2.1)
przykłady:
(1.1) Pod latarnią stały dwie policjantki przebrane za prostytutki.
(1.2) Regał stoi pod ścianą.
(1.3) Zawsze mi (penis) stoi, kiedy widzę dziewczynę w krótkiej spódnicy.
(1.4) Zegarek mi stoi.
(1.5) Ceny akcji stały na poziomie 20 (dwudziestu) złotych za sztukę, po czym nagle spadły.
(1.6) Nie stać mnie na nowy samochód.
(1.7) Na postoju stała taksówka.
(1.8) Ten serwer stoi już prawie miesiąc bez przerwy.
(1.9) Autobus stoi na przystanku.
składnia:
(1.1-2, 1.5, 1.7) stać + okolicznik miejsca
(1.3) stać + C.
(1.6) stać + B. (kogoś) na + B. (coś)
(1.10) stać o + B. (coś)
(1.11) stać + B. (kogoś) na + B. (coś)
kolokacje:
(1.3) komuś stoi
(1.6) stać kogoś / mnie/ciebie / … na samochód / dom / …
(1.7) wolno stojący
synonimy:
(1.1) reg. pozn. stojeć; gw. (Mazowsze) stojać[3]
(1.2), (1.7) znajdować się, być
(1.5) kosztować
(1.7) zaparkować (samochód)
antonimy:
(1.1) iść, biec, siedzieć, jechać, …
(1.4) działać
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. stanie, stałość, stoisko, stojak, stojanka, stójka, stół, wystawienie, stacja, stacz
czas. stawać / stanąć, stawać się / stać się, ustanawiać
związki frazeologiczne:
(1.1) miejsce stojąceco się stało, to się nie odstanieprzeklinać na czym świat stoistać na antypodachstać na czatach / stać na świecystać nad grobemstać nad przepaściąprzysłowie: co się stało w igrze, tego ani diabeł nie wydrze; zobacz też: stawać
(1.6) stać go na buty, a nie stać na cholewy
etymologia:
prasł. *stati[4]
uwagi:
(1.6) tylko w bezokoliczniku: „stać kogoś na coś”
tłumaczenia:
(2.1) dla języków nierozróżniających aspektów zobacz listę tłumaczeń w haśle: stawać się
(2.2) zobacz listę tłumaczeń w haśle: skończyć się
źródła:
  1. Radosław Grześkowiak, Ewa Nawrocka, Bolesław Oleksowicz, Stanisław Rosiek, Między tekstami 2. Renesans. Barok. Oświecenie (echa współczesne), wyd. III, wyd. słowo / obraz terytoria, Gdańsk 2005, s. 91.
  2. Bajka o księdzu, kuczerze i królu, zapisała H. Kurkowska, w Z gwary warmińskiej i mazurskiej, „Poradnik Językowy” nr 2/1951, s. 28.
  3. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „stojać” w: Renata Kucharzyk, Anna Niezabitowska, Jerzy Reichan, Maria Tokarz, Wiktoria Wójcicka, Jadwiga Wronicz, Mały słownik gwar polskich, Lexis, Kraków 2010, ISBN 978-83-89425-63-8, s. 267.
  4. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.