Przejdź do zawartości

jeden

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego

jeden (język polski)

[edytuj]
jedna (1.1) sowa
numer jeden (2.1)
wymowa:
IPA: [ˈjɛdɛ̃n], AS: [i ̯edẽn], zjawiska fonetyczne: nazal., ​?/i
podział przy przenoszeniu wyrazu: je•den[1]
znaczenia:

liczebnik główny

(1.1) liczba 1

rzeczownik, rodzaj nijaki

(2.1) cyfra 1

rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy

(3.1) pot. kieliszek wódki

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(4.1) lekcew. osoba

zaimek przymiotny

(5.1) sam, pojedynczy, bez nikogo/niczego innego
(5.2) jednaki, jednakowy
(5.3) pierwszy, rozpoczynający coś
(5.4) tworzący całość
(5.5) jakiś, któryś

zaimek rzeczowny

(6.1) któryś (z większej grupy)
odmiana:
(1.1)
 
przypadekliczba pojedyncza
mos/mzwmrzżn
mianownikjedenjednajedno
dopełniaczjednegojednejjednego
celownikjednemujednejjednemu
biernikjednegojedenjednąjedno
narzędnikjednymjednąjednym
miejscownikjednymjednejjednym
wołaczjedenjednajedno
(2.1) nieodm., blm,
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikjedenjeden
dopełniaczjedenjeden
celownikjedenjeden
biernikjedenjeden
narzędnikjedenjeden
miejscownikjedenjeden
wołaczjedenjeden
(3.1)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikjedenjedne
dopełniaczjednegojednych
celownikjednemujednym
biernikjednegojedne
narzędnikjednymjednymi
miejscownikjednymjednych
wołaczjedenjedne
(4.1)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikjedenjedni
dopełniaczjednegojednych
celownikjednemujednym
biernikjednegojednych
narzędnikjednymjednymi
miejscownikjednymjednych
wołaczjedenjedni
depr. M. i W. lm: (te) jedne
(5.1-5, 6.1)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mos/mzwmrzżnmosnmos
mianownikjedenjednajednojednijedne
dopełniaczjednegojednejjednegojednych
celownikjednemujednejjednemujednym
biernikjednegojedenjednąjednojednychjedne
narzędnikjednymjednąjednymjednymi
miejscownikjednymjednejjednymjednych
wołaczjedenjednajednojednijedne
przykłady:
(1.1) Jeden plus dwa równa się trzy.
(1.1) W całym bloku tylko jeden mieszkaniec ma telefon.
(2.1) Jeden-dwa to pięć w systemie trójkowym.
(2.1) Dziesięć jest zapisywane jako jeden-zero.
(3.1) A teraz idziemy na jednego[2].
(4.1) Coś ty za jeden?[3]
(5.1) On jeden wytrwał do końca.
(5.1) Jam jest jeden winowajca // karz jednego, jam jest zdrajca[4].
(5.2) Ta czy tamta, jedna cholera.
(5.3) Jeden, drugi, trzeci szew. To było wprost nie do uwierzenia, że te ogromne ręce zdolne są do takiej precyzji[5].
(5.4) Duch polski jest jeden, cały, organiczny, nie podzielony w sobie[6].
(5.5) Jeden gość powiedział mi, że tam nie warto iść.
(6.1) Jeden z nich mnie uderzył!
(6.1) Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego.
(6.1) Jeden by wszystkimi rządzić, jeden by wszystkie odnaleźć, jeden by wszystkie zgromadzić, i w ciemności związać[7].
składnia:
kolokacje:
(2.1) jeden jedyny
(5.2) wszystko jedno • jeden i ten sam • jedno i to samo
synonimy:
(2.1) jedynka
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. jedyne n, jedynka ż, jedynak mos, jedynaczka ż, jedność ż, jednostka ż, jedynkowicz mos, jednakowość ż, pojedynek mrz, jednia ż, jedno n
przym. jedyny, pojedynczy
przysł. jednako, jednakowo, pojedynczo
partyk. jedynie, jedno
zaim. jedno
związki frazeologiczne:
co dwie głowy, to nie jedna • czytać jednym tchem • jak jeden mąż • jechać na jednym wózku • jeden diabeł • jeden ma w głowie, drugi ma w rękach • jeden pies • jedna owca parszywa całe stado zarazi na jednej nodze • na jedno kopyto • stawiać wszystko na jedną kartę • słuchać jednym uchem, a drugim wypuszczać
etymologia:
uwagi:
(1.1) w złożeniach „dwadzieścia jeden” itp. nieodm.
(1.1) licz. porządkowy: pierwszy
Początkowo wyraz jeden był tylko zaimkiem[8]
zobacz też: dwa • trzy • cztery • pięć • sześć • siedem • osiem • dziewięć • dziesięć
por. raz • razowy • jedynka • jedność • jedyneczka • pojedynczy • jednoraki • solo • solista
tłumaczenia:
źródła:
  1. ↑ Hasło „jeden” w: Wielki słownik ortograficzno-fleksyjny, red. Jerzy Podracki, Horyzont, Warszawa 2001, ISBN 83-7311-161-1, s. 400.
  2. ↑ M. Zarębina, K. Gąsiorek, Świat wartości w języku studentów krakowskich przełomu wieków. Teksty z lat 1996-2002 z AGH, ASP, UJ, WSP, AE, AR, AM, AWF, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2005.
  3. ↑ Ant-Man i Osa: Kwantomania - zwiastun #2
  4. ↑ A. Morgenbesser: Dumy bukowińskie
  5. ↑ Tadeusz Dołęga-Mostowicz: Znachor, wyd. SAGA Egmont, 2023, ISBN 9788726235388, 8726235382, str. 2
  6. ↑ Mieczyslaw Paszkowski : Pisma, wyd. Gubrynowicz i Schmidt, 1875, str. 155
  7. ↑ J.R.R. Tolkien, Władca Pierścieni, tłum. Maria Skibniewska, inskrypcja na Jedynym Pierścieniu
  8. ↑ Jan Miodek, Jest 500 milionów, 3 miliony korzystały, „Polski w Niemczech. Pismo Federalnego Związku Nauczycieli Języka Polskiego” nr 6/2018, s. 106.

jeden (język czeski)

[edytuj]
wymowa:
IPA: /ˈjeden/
​?/i ​?/i
znaczenia:

liczebnik główny

(1.1) jeden
odmiana:
przykłady:
składnia:
kolokacje:
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. jednička ż
związki frazeologiczne:
být spolu na jedné lodi
etymologia:
uwagi:
zobacz też: Indeks:Czeski - Liczebniki
źródła:

jeden (język kaszubski)

[edytuj]
wymowa:
IPA: /ˈjɛdɛn/
znaczenia:

liczebnik główny

(1.1) jeden (nazwa liczby 1)[1]
(1.2) jeden, pewien, niejaki, jakiś
odmiana:
przykłady:
(1.1) Jeden ë jeden są dwa. → Jeden i jeden to dwa.
(1.2) Jednégò dnia. → Pewnego dnia.
składnia:
kolokacje:
synonimy:
(1.1) rôz
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
licz. porz. pierszi
licz. gł. jednôsce
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
zobacz też: Indeks:Kaszubski - Liczebniki
(1.1) zobacz też: jeden • dwa • trzë • szterë • piãc • szesc • sétmë • òsmë • dzewiãc • dzesãc
źródła:
  1. ↑ Roman Drzeżdżon, Grzegorz J. Schramke, Słowniczek polsko-kaszubski, Region, Gdynia 2003-2012, ISBN 978-83-7591-191-6.

jeden (język niemiecki)

[edytuj]
wymowa:
​?/i
znaczenia:

zaimek

(1.1) zob. jeder
odmiana:
przykłady:
składnia:
kolokacje:
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
źródła:

jeden (język słowacki)

[edytuj]
wymowa:
IPA: /ˈjeden/
​?/i
znaczenia:

liczebnik główny

(1.1) jeden
odmiana:
przykłady:
składnia:
kolokacje:
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. jednotka ż
związki frazeologiczne:
postaviť všetko na jednu kartu
etymologia:
uwagi:
zobacz też: Indeks:Słowacki - Liczebniki
źródła:
Źródło: „https://pl.wiktionary.org/w/index.php?title=jeden&oldid=8498033”