cały

cały (język polski)

wymowa:

wymowa, IPA: [ˈʦ̑awɨ], AS: [cau̯y]

znaczenia:

przymiotnik

(1.1) zupełny, zawierający wszystkie elementy w czasie i przestrzeni

(1.2) jedyny, wyłączny

(1.3) duży, wielki

(1.4) nie uszkodzony

odmiana:

(1.1-4)

 

przypadek	liczba pojedyncza				liczba mnoga
	m.-os. rodzaj męskoosobowy/mzw rodzaj męskozwierzęcy	mrz rodzaj męskorzeczowy	f rodzaj żeński	n rodzaj nijaki	m.-os. rodzaj męskoosobowy	nm.-os. rodzaj niemęskoosobowy
mianownik	cały		cała	całe	cali	całe
dopełniacz	całego		całej	całego	całych
celownik	całemu		całej	całemu	całym
biernik	całego	cały	całą	całe	całych	całe
narzędnik	całym		całą	całym	całymi
miejscownik	całym		całej	całym	całych
wołacz	cały		cała	całe	cali	całe

przykłady:

(1.1) Nie sprzedam panu całej kolekcji, najwyżej niektóre elementy.

(1.2) Ta cela to cały mój świat.

(1.3) Mam całą masę problemów.

(1.4) Na szczęście żołnierze wrócili cali i zdrowi.

składnia:

kolokacje:

na cały regulator; z całej siły, z całą pewnością

synonimy:

(1.1) pełen, reg. pozn. regionalizm poznański całki

antonimy:

(1.1) częściowy

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. rzeczownik całość f rodzaj żeński, całka f rodzaj żeński

przym. przymiotnik całkowity, całościowy

związki frazeologiczne:

całe szczęście • cały i zdrowy • na całej linii • szukać dziury w całym • z całego serca

etymologia:

Od XIV-XV wieku; ogsłow. ogólnosłowiański (por. czes. czeski celý 'cały', ros. rosyjski целый cełyj 'cały, całkowity', scs. staro-cerkiewno-słowiański cĕlъ 'cały, zdrowy') z prasł. prasłowiański ( słowo rekonstruowane) *cĕlъ z prasł. prasłowiański ( słowo rekonstruowane) *kailŭ- 'obejmujący całość, nienaruszony, wszystek, pełny, zupełny, zdrowy, prawdziwy' (spokrewniony z goc. gocki hails, swn. staro-wysoko-niemiecki hail) z praindoeur. praindoeuropejski ( słowo rekonstruowane) *kai-lo / ( słowo rekonstruowane) *kai-lu 'zdrowy, nieuszkodzony, nienaruszony'

uwagi:

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) whole, entire, all; (1.2) whole, entire, all
• arabski: (1) جميع
• bułgarski: (1.1) цял
• chorwacki: (1.1) cijel; (1.2) cijel
• dolnołużycki: (1.1) ceły
• duński: (1.1) hel; (1.2) hel
• esperanto: (1.1) tuta
• francuski: (1.1) entier, tout; (1.2) unique; (1.3) tout; (1.4) intact, sain et sauf
• islandzki: (1.1) heill
• łaciński: (1.1) totus, omnis
• macedoński: (1.1) цел
• niemiecki: (1.1-3) ganz
• norweski (bokmål): (1.1) hel
• norweski (nynorsk): (1.1) heil
• polski język migowy:
  (w zapisie SignWriting)

  (1.1) zjeść całą zupę:
• portugalski: (1.1) todo, inteiro; (1.4) intacto, inteiro
• rosyjski: (1.1) целый, весь; (1.2) весь; (1.3,4) целый
• sanskryt: (1.4) अनाहत, अनाहत, अक्षता
• słowacki: (1.1-4) celý
• susu: (1.1) birin
• szwedzki: (1.1) hel
• tetum: (1.1) tomak
• wilamowski: (1.1-3) gaonc

źródła: