toczyć

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego
(Przekierowano z toczyć się)

toczyć (język polski)[edytuj]

załoga toczy (1.1) odbijacz
tokarz toczy (1.3)
garncarz toczy (1.5) naczynie
wymowa:
IPA[ˈtɔʧ̑ɨʨ̑], AS[točyć]
?/i
znaczenia:

czasownik przechodni niedokonany

(1.1) przesuwać obracając po ziemi
(1.2) czynić coś, prowadzić
(1.3) nadawać czemuś kształt, obrabiając to na tokarce
(1.4) pobierać płyn i wypuszczać go
(1.5) nadawać kształt wyrobom ceramicznym na kole garncarskim
(1.6) o chorobach: wyniszczać organizm
(1.7) o negatywnych uczuciach: dawać się we znaki, trawić, powodować negatywny stan
(1.8) niszczyć coś, zwłaszcza drewno, poprzez drążenie w nim otworów
(1.9) formować jakąś masę w kulkę

czasownik zwrotny toczyć się

(2.1) przesuwać się, obracając się po ziemi (bezwładnie)
(2.2) dziać się
(2.3) o pojeździe kołowym: powoli się poruszać (celowo)
(2.4) o cieczy: płynąć, zwykle w dużych ilościach
(2.5) pot. powoli, ociężale iść
(2.6) przesuwać się, zmieniać swoje położenie
odmiana:
(1.1-9) koniugacja VIb
przykłady:
(1.1) On wciąż toczy beczkę pod górę zamiast zawieźć na przyczepie.
(1.2) Królowie postanowili nie toczyć dalej tej wojny.
(1.3) Na tej tokarce możesz toczyć tylko przedmioty z drewna.
(1.4) Toczę wino z beczki.
(1.5) Później to zrobię, teraz mam brudne ręce, bo toczę garnek z gliny.
(1.6) Gruźlica toczy ciało chorego.
(1.7) Smutek toczy moje wnętrze, bo bardzo za nią tęsknię.
(1.8) Korniki toczą zabytkową szafę.
(1.9) Toczę kulki mięsne na obiad.
(2.1) Piłka toczy się po ziemi.
(2.2) Akcja tej książki toczy się w XIX wieku.
(2.3) Lokomotywa toczy się po bocznym torze.
(2.4) Wody rzeki leniwie toczą się szerokim korytem.
(2.5) Pijak toczył się poboczem.
(2.6) Księżyc powoli toczył się po niebie.
składnia:
(1.1-9) toczyć + B.
kolokacje:
(1.4) toczyć krew
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. toczenie n, tokarka ż, tokarz m, otoczak m, toczek mrz
czas. otaczać, wytaczać
związki frazeologiczne:
przysłowie fortuna kołem się toczy
etymologia:
uwagi:
tłumaczenia:
źródła: