koło

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego
Podobna pisownia Podobna pisownia: kollokoloKołokòło

koło (język polski)[edytuj]

koło (1.1)
koło (1.3)
koło (1.6)
dwa koła (1.7)
wymowa:
?/i, IPA[ˈkɔwɔ], AS[kou̯o]
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj nijaki

(1.1) geom. okrąg wraz z odciętym wewnątrz niego fragmentem płaszczyzny; zob. też koło w Wikipedii
(1.2) pot. linia o kształcie brzegu koła (1.1), okrąg
(1.3) przedmiot o takim kształcie, zwykle część maszyny lub urządzenia, zwłaszcza pojazdu; zob. też koło (technika) w Wikipedii
(1.4) określona grupa osób, stowarzyszenie ludzi o podobnych celach
(1.5) gw. (Górny Śląsk) rower[1]
(1.6) forma zabawy lub tańca, gdy uczestnicy trzymają się za ręce
(1.7) pot. duże pieniądze (zwykle jeden milion jakiejś waluty)
(1.8) posp. pot. kolokwium
(1.9) daw. pot. zero

przyimek

(2.1) obok, przy, blisko czegoś
(2.2) około
odmiana:
(1.1-9)
(2.1-2) nieodm.
przykłady:
(1.1) Jaki jest wzór na pole koła?
(1.2) Procesja zatoczyła koło wokół rynku i skierowała się w stronę kościoła.
(1.3) Samochód ma cztery koła.
(1.4) Koło naukowe studentów socjologii zaprasza na wykład.
(1.5) Jechołech do cia na kole.
(1.7) Ile kosztował cię remont domu? — A, szkoda gadać, prawie pół koła (= prawie 500 000).
(1.9) Sądzisz, że nam dosuną, blondyneczko?… Wyrzuć te myśli, melduję ci, załatwimy ich sześć koło.[2]
(2.1) Sklep jest zaraz koło przystanku.
składnia:
kolokacje:
(1.1) koło opisane na wielokącieodcinek koławycinek koła
(1.2) koła biegunowekoła podbiegunowekoła polarnekoło godzinneczarcie koło • koło horyzontuzataczać koło
(1.3) geometria kół • koło samochodu / roweruramię kołakoło zębatekoło napędowekoło zapasowekoło jezdnekoło ogonowekoło polowekoło wodnekoło młyńskiekoło garncarskiekoło transmisyjnekoło zamachowekoło rozpędowejałowe kołokoło łopatkowekoło sterowełamać kołem
(1.4) koło przyjaciół / znajomych • koło łowieckie / polityczne / naukowe • koło gospodyń wiejskichkoło generalnekoło rycerskie
synonimy:
(1.2) okrąg, krąg, st.pol. cerkiel
(1.4) krąg, grono
(1.7) bańka
(1.8) kolo
(2.1) gw. (Śląsk Cieszyński i Górny Śląsk) kole
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. koleina ż, kołowanie n, kolarstwo n, kolarz m, zakole n
zdrobn. kółko n, kółeczko n
czas. kołować, skołować, kołowacieć
przym. kołowy, bezkołowy
przysł. kołem, koleśno
przyim. wokół
związki frazeologiczne:
błędne kołokoło fortunykoło ratunkowekwadratura kołapiąte koło u wozu / potrzebny jak piąte koło u wozurobić koło dupyrobić koło piórarobić koło tyłkaw kołow koło Macieju
etymologia:
prasł. *kolo < praindoeur. *keklos
(1.5) niem. Rad - przetłumaczone zostało znaczenie pierwotne (koło) zamiast znaczenia pochodnego (rower)
uwagi:
zob. też koło (ujednoznacznienie) w Wikipedii
(1.2) W matematyce odróżnia się ściśle koło od okręgu w związku z czym ta definicja jest uważana za błędną.
tłumaczenia:
(1.5) zobacz listę tłumaczeń w haśle: rower
(2.2) zobacz listę tłumaczeń w haśle: około
źródła:
  1. Barbara i Adam Podgórscy, Słownik gwar śląskich, Wydawnictwo KOS, Katowice 2008, ISBN 978-83-60528-54-9, s. 140.
  2. publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana płatna rejestracja Rozdział 1 w: Leopold Tyrmand, Zły, cz. 1, Prószyński i S-ka, Warszawa 2004, ISBN 978–83–7337–693–9, s. 23.