Przejdź do zawartości

niebieski

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 5 cze 2024, była oparta na tej wersji.

niebieski (język polski)

niebieski (1.1)
niebieskie (1.1) kwiaty
niebieska (2.1) żarówka
niebieski (2.3) posłaniec
niebiescy (3.1)
wymowa:
IPA: [ɲɛˈbʲjɛsʲci], AS: [ńebʹi ̯esʹḱi], zjawiska fonetyczne: zmięk.• i → j , ​?/i
znaczenia:

przymiotnik jakościowy

(1.1) mający kolor piątego pasma tęczy, taki jak kolor pogodnego, bezchmurnego nieba, kwiatu lnu itp.[1]; mający kolor podstawowy; zob. też barwa niebieska w Wikipedii
(1.2) przen. zob. zachwycający; cudowny, niebiański[2]

przymiotnik relacyjny

(2.1) emitujący niebieskie (1.1) światło
(2.2) astr. dotyczący nieba jako pozornego sklepienia Ziemi[1]
(2.3) rel. dotyczący nieba jako wyobrażanego miejsca pobytu Boga, bogów, aniołów, świętych itp.[1]

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(3.1) pot. zob. policjant
odmiana:
(1.1-2)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mos/mzwmrzżnmosnmos
mianownikniebieskiniebieskaniebieskieniebiescyniebieskie
dopełniaczniebieskiegoniebieskiejniebieskiegoniebieskich
celownikniebieskiemuniebieskiejniebieskiemuniebieskim
biernikniebieskiegoniebieskiniebieskąniebieskieniebieskichniebieskie
narzędnikniebieskimniebieskąniebieskimniebieskimi
miejscownikniebieskimniebieskiejniebieskimniebieskich
wołaczniebieskiniebieskaniebieskieniebiescyniebieskie
(2.1-3)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mos/mzwmrzżnmosnmos
mianownikniebieskiniebieskaniebieskieniebiescyniebieskie
dopełniaczniebieskiegoniebieskiejniebieskiegoniebieskich
celownikniebieskiemuniebieskiejniebieskiemuniebieskim
biernikniebieskiegoniebieskiniebieskąniebieskieniebieskichniebieskie
narzędnikniebieskimniebieskąniebieskimniebieskimi
miejscownikniebieskimniebieskiejniebieskimniebieskich
wołaczniebieskiniebieskaniebieskieniebiescyniebieskie
 nie stopniuje się
(3.1)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikniebieskiniebiescy
dopełniaczniebieskiegoniebieskich
celownikniebieskiemuniebieskim
biernikniebieskiegoniebieskich
narzędnikniebieskimniebieskimi
miejscownikniebieskimniebieskich
wołaczniebieskiniebiescy
depr. M. i W. lm: (te) niebieskie
przykłady:
(1.1) Płatki niezapominajki są niebieskie.
(1.1) Pan w niebieskim dresie zbyt często oglądał się nerwowo, przez co za bardzo rzucał się w oczy.
(2.1) Niebieski laser zbudowany jest na bazie azotku galu.
(2.2) Gwiazdy i planety to ciała niebieskie.
(2.3) Nawróćcie się, bo bliskie jest królestwo niebieskie!
składnia:
kolokacje:
(1.1) kolor niebieski • barwa niebieska • pigmentacja niebieska • mieć / przybierać / przybrać kolor niebieski (barwę niebieską) • zmienić / zmieniać kolor na niebieski • odznaczać się kolorem niebieskim (barwą niebieską) • pomalować / przemalowywać / przemalować / barwić / zabarwiać / zabarwić na (kolor) niebieski (na niebiesko) • niebieska farba • niebieski lakier / barwnik / pigment / odcień • niebieskie światło • niebieskie morze / niebo • niebieskie oczy • niebieski kwiatek • niebieski samochód • biało-czerwono-niebieski • biało-niebieski • białoniebieski • bladoniebieski • brudnoniebieski • buroniebieski • chabrowoniebieski • ciemnoniebieski • ciemnostalowoniebieski • czarnoniebieski • czerwononiebieski • fioletowoniebieski • granatowoniebieski • jaskrawoniebieski • jasnoniebieski • kobaltowoniebieski • liliowo-niebieski • liliowoniebieski • matowoniebieski • metalicznoniebieski • mlecznoniebieski • ołowianoniebieski • pomarańczowo-niebieski • popielatoniebieski • rdzawoniebieski • różowoniebieski • sinawoniebieski • sinoniebieski • srebrzystoniebieski • stalowoniebieski • szaroniebieski • szmaragdowoniebieski • turkusowoniebieski • zielonawoniebieski • zielonkawoniebieski • zielonkowatoniebieski • zielono-niebieski • zielononiebieski • niebiesko-biały • niebiesko-czarny • niebiesko-fioletowy • niebiesko-granatowy • niebiesko-lila • niebiesko-rdzawo-biały • niebiesko-seledynowo-rdzawy • niebiesko-szary • niebiesko-zielony • niebieskobiały • niebieskoczarny • niebieskofioletowy • niebieskofiołkowy • niebieskogranatowy • niebieskolila • niebieskoliliowy • niebieskooki • niebieskopióry • niebieskopopielaty • niebieskopurpurowy • niebieskosiny • niebieskoskóry • niebieskoskrzydły • niebieskoszary • niebieskość • niebieskozielonkawy • niebieskozielony • andotukan niebieski • aprion niebieski • czosnek niebieski • drzewołaz niebieski • gurami niebieski • halibut niebieski • łubin niebieski • marlin niebieski • niebieski smok • niebieski nadolbrzym • niebieski olbrzym • orlik niebieski • paw niebieski • aloza niebieska • antylopa niebieska • makaira niebieska • mucha niebieska • muchodławka niebieska • przydacznia niebieska • tanagra niebieska • zaraza niebieska
(2.1) niebieski laser / świetlik • niebieska żarówka / świetlówka / dioda / lampa
(2.2) ciało niebieskie • firmament niebieski • południk niebieski • równik niebieski • równoleżnik niebieski • zwierzyniec niebieski • sfera niebieska • sklepienie niebieskie • bieguny niebieskie
(2.3) Ojciec Niebieski • chwała niebieska • siła niebieska • Królestwo Niebieskie • hufce / zastępy niebieskie • aniołowie niebiescy
synonimy:
(1.1) reg. pozn. modrakowy, gw. (Górny Śląsk) modry
(1.2) ambrozyjski, arcy-piękny, błogi, boski, cudny, cudowny, czarujący, ładny, miły, miodowy, pełen wdzięku, piękny, powabny, przecudny, przecudowny, przepiękny, przesympatyczny, prześliczny, przeuroczy, przyjemny, przymilny, rozbrajający, rozkoszny, słodki, sympatyczny, śliczny, ujmujący, uroczy, urokliwy, wdzięczny, zniewalający
(2.2) niebiański, podniebny
(2.3) anielski, astralny, boski, boży, edeński, nadludzki, nadnaturalny, nadprzyrodzony, nadziemski, niebiański, niematerialny, nienaturalny, nieziemski, pański, ponadludzki, rajski, wybór, zaświatowy
(3.1) funkcjonariusz, mundurowy, pan władza, policjant, stróż prawa; pot. smerf, glina, gliniarz
antonimy:
(1.1) nieniebieski, żółty
(1.2) brzydki, koszmarkowaty, koszmarny, nieapetyczny, nieestetyczny, nieniebieski, obmierzły, obrzydliwy, odpychający, odrażający, odstręczający, ohydny, parszywy, paskudny, poczwarny, poniżej wszelkiej krytyki, potworkowaty, sparszywiały, szkaradny, szpetny, tandetny, wstrętny, wszawy; niżej wszelkiej krytyki
(2.1) nieniebieski
(2.2) nieniebieski, przyziemny, ziemski
(2.3) diabelski, nieniebieski, piekielny
hiperonimy:
(1.1) kolorowy
(1.2) świecący
(2.3) pozagrobowy
hiponimy:
(1.1) barwinkowy, białoniebieski, bladoniebieski, brudnoniebieski, buroniebieski, bławatkowy, bławatny, błękitnawy, błękitny, celestynowy, chabrowoniebieski, chabrowy, ciemnobłękitny, ciemnogranatowy, ciemnoniebieski, ciemnostalowoniebieski, ciemnoturkusowy, czarnoniebieski, czerwononiebieski, fioletowoniebieski, gołębi, granatowoniebieski, granatowy, indygowy, jaskrawoniebieski, jasnobłękitny, jasnoniebieski, kobaltowoniebieski, kobaltowy, lawendowoniebieski, lazurowy, liliowoniebieski, matowoniebieski, metalicznoniebieski, mlecznoniebieski, modrawy, modry, morski, niebieskawy, niebieskobiały, niebieskoczarny, niebieskofioletowy, niebieskofiołkowy, niebieskogranatowy, niebieskolila, niebieskoliliowy, niebieskooki, niebieskopióry, niebieskopopielaty, niebieskopurpurowy, niebieskosiny, niebieskoskrzydły, niebieskoskóry, niebieskoszary, niebieskozielonkawy, niebieskozielony, niebieskość, ołowianoniebieski, ołowianoniebieski, pawi, popielatoniebieski, rdzawoniebieski, różowoniebieski, sinawoniebieski, sinoniebieski, siny, srebrzystoniebieski, stalowoniebieski, szafirowy, szarobłękitny, szaroniebieski, szmaragdowoniebieski, turkusowoniebieski, turkusowy, ultramarynowy, zielonawoniebieski, zielonkawoniebieski, zielonkowatoniebieski, zielononiebieski
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. niebieskość ż, niebieskawość ż , niebo n, niebiosa nmos, niebiosy nmos, niebiańskość ż, niebieszczenie n, zaniebieszczenie n, zniebieszczenie n
przym. niebieskawy, niebiański
zdrobn. niebieściutki, niebieściuchny
przysł. niebiesko, niebieskawo, niebieściutko, niebiańsko
czas. niebieszczeć ndk., zaniebieszczeć dk., zniebieszczeć dk., niebieszczyć ndk., zaniebieszczyć dk., niebieścieć ndk., zaniebieścieć dk., zniebieścieć dk., niebieścić ndk., zaniebieścić dk.
tem. słow. niebiesko-
związki frazeologiczne:
myśleć o niebieskich migdałach / marzyć o niebieskich migdałach / śnić o niebieskich migdałach • nie zgadnie pan Niewieski, co zrobi Pan Niebieski • niebieski ekran śmierci • niebieski ptak • przenieść się do niebieskiej chwały • rosyjski kot niebieski • ziemski pan strzyże, a niebieski strzeże • Niebieska Jerozolima
etymologia:
(1.1-2, 2.1-3) pol. niebo + -ski[3][4]
(3.1) od koloru umundurowania policji
uwagi:
(1.1) zobacz też: czerwony • pomarańczowy • żółty • zielony • granatowy • fioletowy
(1.1) zobacz też: Indeks:Polski - Kolory
tłumaczenia:
źródła:
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana płatna rejestracja Hasło „niebieski” w: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  2. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „niebieski” w: Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  3. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Porada „kolory” w: Poradnia językowa PWN.
  4. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „niebo” w: Aleksander Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1927.
Źródło: „https://pl.wiktionary.org/w/index.php?title=niebieski&oldid=8403312”