święty

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego

święty (język polski)[edytuj]

święty (1.1) Jakub przedstawiony na ikonie
wymowa:
IPA[ˈɕfʲjɛ̃ntɨ], AS[śfʹi ̯nty], zjawiska fonetyczne: zmięk.utr. dźw.nazal.asynch. ę i → j  ?/i
znaczenia:

przymiotnik

(1.1) rel. o osobie: ktoś uznany przez jakiś Kościół lub społeczność za godnego kultu; zob. też święty w Wikipedii
(1.2) rel. o rzeczy: coś godnego kultu religijnego
(1.3) pot. iron. niewinny, bez winy
(1.4) taki, którego nie wolno naruszyć, niepodważalny
(1.5) st.pol. mocny[1]

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(2.1) mężczyzna święty (1.1)
odmiana:
(1.1-5)
(2.1)
przykłady:
(1.1) Święta Cecylia jest patronką muzyki kościelnej.
(1.2) W kościele wiszą święte obrazy.
(1.3) Ty wcale nie jesteś taki święty, też rzucałeś kamieniami w moje okna.
(1.3) Szczęśliwszy z braci, gdy kaganek zgasnął, // Bo w słodkiem miodu wytrawieniu zgasnął. // W tym było stanie rozkoszne siedlisko // Świętych próżniaków[2].
(1.4) Pamiętaj, dla nich nawet ustna umowa jest świętajeśli naruszysz, stracisz u nich wszelki szacunek.
(2.1) Leksykon zawiera hagiografie wszystkich świętych.
składnia:
kolokacje:
(1.1) święty MikołajDuch ŚwiętyTrójca ŚwiętaŚwięta Rodzinaświętej pamięciOjciec Świętyświętoandrzejskiświętogórskiświętokrzyskiświętojakubskiświętojańskiświętojerskiświętomarcińskiświętomikołajskiświętopawelskiświętoprokopskiświętostefański / świętoszczepańskiświętowacławskiświętowawrzynieckiżywoty świętych
(1.2) dzień świętyPismo ŚwięteŚwięta Inkwizycja
(1.4) święty węzeł małżeństwa • święte prawo własnościświęta racja
synonimy:
(1.1) reg. śl. świynty
(1.2) reg. śl. świynty
(1.3) reg. śl. świynty
(1.4) nietykalny, nienaruszalny, niepodważalny
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
(1.1) santon
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. święto n, świętość ż, świątynia ż, świątek m, świętoszek m, świętoszkowatość ż, święcone n, święconka ż, święcenie n, świętowanie n, wyświęcanie n
forma żeńska święta ż
czas. święcić ndk., świętować ndk.
przym. świąteczny, świątynny, świętoszkowaty
przysł. świątecznie, święcie, świętobliwie
związki frazeologiczne:
ojciec świętyŚwięty Hufiec / Święty ZastępWszystkich ŚwiętychZiemia Świętabyć świętszym od papieżadać święty spokójgoły jak święty tureckina świętego Dygdyna święty nigdyświęta wojnaświęta krowaświęty lejtaniec świętego Witaprzysłowie święta Katarzyna klucz zgubiła, święty Jędrzej znalazł, zamknął skrzypki zaraz
etymologia:
prasł. *svętъmocny, silny, jaśniejący[3]
uwagi:
tłumaczenia:
źródła:
  1. Zenon Klemensiewicz, Historia języka polskiego, PWN, Warszawa 2002, s. 29.
  2. Ignacy Krasicki: Monachomachia, czyli wojna mnichów, pieśń I.
  3. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „święty” w: Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.