Przejdź do zawartości

pies

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego

pies (język polski)

[edytuj]
pies (1.1)
pies (1.2) i suka
wymowa:
​?/i ​?/i ​?/i IPA: [pʲjɛs], AS: [pʹi ̯es], zjawiska fonetyczne: zmięk.• i → j 
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy

(1.1) zool. Canis familiaris[1], zwierzę domowe; zob. też pies w Wikipedii
(1.2) samiec psa (1.1)
(1.3) środ. łow. samiec lisa lub borsuka[2]

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy lub męskozwierzęcy

(2.1) slang. obraź. policjant[3], żandarm lub milicjant
(2.2) daw. gw. więz. ajent policyjny[4]
(2.3) pejor. ktoś podły, oszukańczy (epitet wobec mężczyzny)
odmiana:
(1.1-3)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikpiespsy
dopełniaczpsapsów
celownikpsupsom
biernikpsapsy
narzędnikpsempsami
miejscownikpsiepsach
wołaczpsiepsy
(2.1-3)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikpiespsy
dopełniaczpsapsów
celownikpsupsom
biernikpsapsy / psów
narzędnikpsempsami
miejscownikpsiepsach
wołaczpsiepsy
przykłady:
(1.1) Pies jest najlepszym przyjacielem człowieka.
(1.1) Cyrk Arena nie ukrywa: będą wielbłądy, konie, lamy, alpaki, słoń, osioł, psy[5].
(1.2) Czy to jest pies czy suka?
(1.3) Na pokocie mieliśmy dwadzieścia psów lisa i pięć borsuków.
(2.1) Psy stoją na patrolu.
składnia:
kolokacje:
(1.1) pies aportujący • pies asystujący • pies domowy • pies do towarzystwa • pies dowodny • pies gończy • pies łańcuchowy • pies myśliwski • pies obronny • pies opiekun • pies ozdobny • pies pasterski • pies podwórzowy • pies pokojowy • pies policyjny • pies pomocnik • pies pracujący • pies przewodnik • pies rasowy • pies ratownik • pies stróżujący • pies terapeutyczny • pies towarzyszący • pies wodny • pies wyścigowy • pies zaganiający • pies zaprzęgowy • wściekły pies • mieć psa • wyprowadzać psa na spacer • pies gryzie / warczy / szczeka / łasi się / merda ogonem • pies leśny
synonimy:
(1.1) gw. warsz. skowyr; reg. pozn. kejter; reg. pozn. luńt; reg. białost. sobaka; czworonożny przyjaciel, stróż domu / domowego ogniska
(2.1) pała; neutr. policjant; pot. glina, gliniarz, kulson; żart. smerf
(2.2) hind[4], skieł[4]
(2.3) szubrawiec, łgarz
antonimy:
hiperonimy:
(1.1) zwierzę
(1.2) samiec
hiponimy:
(1.1) kundel • daw. pejor. kundys • rasowiec • brytan • wilczur • sł. kres. podworotnik • kynol. francuski pies dowodny • francuski pies wodny • pies kanaryjski • pies z Majorki • pirenejski pies górski • portugalski pies stróżujący • pies górski z Appenzell • berneński pies pasterski • duży szwajcarski pies pasterski • australijski pies pasterski • afrykański pies na lwy • gładkowłosy pies aportujący • fryzyjski pies wodny • hiszpański pies wodny • portugalski pies wodny • portugalski pies dowodny • romański pies wodny • pies faraona • nagi pies meksykański • nagi pies peruwiański • przen. cerber
(2.1) zomol
(2.3) arcypies
holonimy:
(1.1) psiarnia
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. psowate nmos, psiarnia ż, psiarczyk mos, psiarz mos, psica ż, psina ż, psiara ż, psiak mzw, arcypies m, psioczenie n, napsioczenie n
zdrobn. piesek mzw, psiaczek mzw, psiątko n, psinka ż, pieseczek mzw, piesunio mzw, pieseł m
zgrub. psisko n
czas. psioczyć ndk., napsioczyć dk.
przym. psi, psowaty, pieski, arcypsi
przysł. psio, piesko
związki frazeologiczne:
być wyszczekanym jak pies • całować psa w nos • czuć się jak zbity pies • dobra psu i mucha • drzeć się jak pies z kotem / gryźć się jak pies z kotem / lubić się jak pies z kotem / zgodzić się jak pies z kotem / żreć się jak pies z kotem / żyć jak pies z kotem[6] • francuski piesek • gadu-gadu, a psy w krupach • jak pies w studni • jak psu z gardła wyjęty / wyciągnięty • lubić jak psy dziada w ciasnej ulicy • łgać jak pies • na psa urok • należy się jak psu buda / należy się jak psu zupa • ni pies, ni bies / ni pies, ni wydra / ni to pies, ni to bies • nie dla psa kiełbasa • odszczekać jak pies / wyszczekać jak pies • ostatnich gryzą psy • pies jebał • pies na baby • pies ogrodnika • pies łańcuchowy Darwina • pies Pawłowa • piesek salonowy • pies tańcował • pies ci mordę lizał • pogoda pod psem • psu na budę • psu oczy sprzedać • psy wojny • schodzić na psy / zejść na psy • srał to pies • tu leży pies pogrzebany • ubić jak psa • w marcu koty, w kwietniu psy, a dopiero w maju my • wierny jak pies • wieszać psy • wyć jak pies do księżyca • wyglądać jak zbity pies • zabierać się jak pies do jeża • zdechł pies
zobacz też: przysłowia o psie
etymologia:
prasł. *pьsъ[7]
(1.1) źródłosłów dla pol. Psary[8]
uwagi:
zob. też pies w Wikicytatach
(1.1-2) gw. M. i W. lp „psi”
(1.1) zobacz też: Indeks:Polski - Ssaki
(1.1) zobacz też: Indeks:Polski - Rasy psów
(1.2) samica psa: suka
(2.1) zwykle jest używana deprecjacyjna forma męskozwierzęca
tłumaczenia:
źródła:
  1. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „Canis familiaris” w: Wikispecies – otwarty, wolny katalog gatunków, Wikimedia.
  2. ↑ Hasło „pies” w: Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. Halina Zgółkowa, t. 28, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań 1994-2005, ISBN 83-900203-3-5, s. 324.
  3. ↑ Maciej Czeszewski, Słownik polszczyzny potocznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, ISBN 83-01-14631-1, ISBN 978-83-01-14631-3, s. 231.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Słowniczek gwary więziennej, „Język Polski” nr 10/1913, s. 297.
  5. ↑ Tychy i Mysłowice: NIE dla cyrków ze zwierzętami na nic, cyrki przyjeżdżają.
  6. ↑ Włodzimierz Wysoczański, Opozycja homo – animal z perspektywy reguł postępowania (na materiale frazemów wybranych języków), „Acta Universitatis Wratislaviensis” no 2282, Język a Kultura, t. 16, Wrocław 2001, s. 84.
  7. ↑ Janusz Strutyński, Elementy gramatyki historycznej języka polskiego, wyd. dziewiąte, Wydawnictwo Tomasz Strutyński, Kraków 2002, s. 33.
  8. ↑ Hasło „Psary” w: Maria Malec, Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, ISBN 83-01-13857-2, s. 201.

pies (język angielski)

[edytuj]
wymowa:
IPA: /paɪz/
​?/i
znaczenia:

rzeczownik, forma fleksyjna

(1.1) lm od: pie
odmiana:
przykłady:
składnia:
kolokacje:
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. pie
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
źródła:

pies (język hiszpański)

[edytuj]
wymowa:
IPA: [pjes]
​?/i
znaczenia:

rzeczownik, forma fleksyjna

(1.1) lm od: pie
odmiana:
przykłady:
składnia:
kolokacje:
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
źródła:

pies (język kaszubski)

[edytuj]
wymowa:
IPA: /pjɛs/
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męski

(1.1) zool. pies[1]
odmiana:
przykłady:
składnia:
kolokacje:
synonimy:
(1.1) tus, tósz / tusz, tusk
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
źródła:
  1. ↑ https://iecor.clld.org/languages/kashubian
Źródło: „https://pl.wiktionary.org/w/index.php?title=pies&oldid=8508949”