karbunkuł
karbunkuł (język polski)
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
- (1.1) przest. poet. bliżej nieokreślony kamień szlachetny barwy czerwonej (np. rubin, granat)[1][2]
- (1.2) st.pol. drogi kamień (niezależnie od koloru)[2]
- (1.3) med. czyrak mnogi, czyrak gromadny; grupa blisko położonych czyraków (zapaleń ropnych sąsiadujących torebek włosowych i przylegających gruczołów łojowych) zbierająca się w jeden ropień, wywołana przez zakażenie[1][3]
- (1.4) med. wet. wąglik, antraks[1][2]
- odmiana:
- (1.1-3)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik karbunkuł karbunkuły dopełniacz karbunkułu karbunkułów celownik karbunkułowi karbunkułom biernik karbunkuł karbunkuły narzędnik karbunkułem karbunkułami miejscownik karbunkule karbunkułach wołacz karbunkule karbunkuły - (1.4)
przypadek liczba pojedyncza mianownik karbunkuł dopełniacz karbunkułu celownik karbunkułowi biernik karbunkuł narzędnik karbunkułem miejscownik karbunkule wołacz karbunkule
- przykłady:
- (1.1-2) Pewnego razu (Dorian Gray) rozpoczął studia nad klejnotami (…) Posiadał znaczne zbiory: oliwkowy aleksandryt, czerwieniejący w świetle lampy, chryzoberyle, o cienkich jak niteczki srebrnych żyłkach, perydoty, koloru pistacji, różowe i winnożółte topazy, karbunkuły z płomiennego szkarłatu o drżących czteropromiennych gwiazdach, purpurowe granaty, zielone hiacynty…[4]
- (1.1-2) Uczynił też napierśnik robotą haftarską, według roboty naramiennika, ze złota, z hijacyntu, i z szkarłatu, i z karmazynu dwa kroć farbowanego, i z białego jedwabiu kręconego (…) I nasadzili weń cztery rzędy kamienia tym porządkiem: sardyjusz, topazyjusz i szmaragd w rzędzie pierwszym. A w drugim rzędzie: karbunkuł, szafir i jaspis (…) wszystkie osadzone w złoto w rzędziech swych.[5]
- (1.3) To raczej nic przyjemnego mieć karbunkuł. Podobno zostają po nich blizny.
- (1.4) Mimochodem wspomnę, że nie było tygodnia, w ciągu którego bracia Minclowie nie pokłóciliby się i nie pogodzili przynajmniej ze dwa razy. (…) Nawet zgon Franca, który w roku 1856 zmarł na karbunkuł, nie obszedł się bez awantury. W ciągu trzech ostatnich dni obaj bracia po dwa razy wyklęli się i wydziedziczyli w sposób bardzo uroczysty. Mimo to Franc cały majątek zapisał Janowi, a Jan przez kilka tygodni chorował z żalu po bracie i — połowę odziedziczonej fortuny (około dwudziestu tysięcy złotych) przekazał jakimś trzem sierotkom, którymi nadto opiekował się do końca życia.[6]
- składnia:
- synonimy:
- (1.1) daw. iskrzyk
- (1.3) czyrak mnogi, czyrak gromadny
- (1.4) wąglik, antraks, czarna krosta, daw. Żydówka, gw. Żydka, gw. Żydowicka
- antonimy:
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- wyrazy pokrewne:
- przym. karbunkułowy
- związki frazeologiczne:
- etymologia:
- (1.1) łac. carbunculus → węgielek[1]
- (1.2-4) od (1.1)
- tłumaczenia:
- (1.4) zobacz listę tłumaczeń w haśle: wąglik
- angielski: (1.1) carbuncle; (1.3) carbuncle
- francuski: (1.1) escarboucle ż
- japoński: (1.1) カーバンクル (1.3) 癰
- łaciński: (1.1) carbunculus m; (1.3) carbunculus m
- niemiecki: (1.1) Karfunkel m, Karfunkelstein m; (1.3) Karbunkel m
- szwedzki: (1.1) karbunkel w; (1.3) karbunkel w
- włoski: (1.1) carbuncolo m; (1.3) foruncolosi ż, antrace m; (1.4) antrace m
- źródła:
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Hasło „karbunkuł” w: Wielki słownik wyrazów obcych, praca zbiorowa, pod red. Mirosława Bańki, PWN, Warszawa 2008, ISBN 978-83-01-14455-5, s. 604.
- ↑ 2,0 2,1 2,2
Hasło „karbunkuł” w: Słownik języka polskiego, red. Jan Karłowicz, Adam Kryński, Władysław Niedźwiedzki, t. II: H-M, Warszawa 1900–1927, s. 262-263.
- ↑ Encyklopedia Interanautica
- ↑ Oscar Wilde, Portret Doriana Graya, Wydawnictwo „Siedmioróg”, Wrocław 1991, ISBN 83-85193-35-9, s. 150.
- ↑ Biblia Gdańska, Księga Wyjścia, 39, 8-13
- ↑ Bolesław Prus: Lalka
