Przejdź do zawartości

matka

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego
Podobna pisownia Podobna pisownia: mátka

matka (język polski)

[edytuj]
matka (1.1) i córka
matka (1.2) dingo z potomkiem
ojciec i matka (1.4)
matka (1.7) do zawijania sushi
wymowa:
​?/i, IPA: [ˈmatka], AS: [matka]
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj żeński

(1.1) rodzic płci żeńskiej; zob. też matka w Wikipedii
(1.2) zool. samica mająca potomstwo
(1.3) ent. u niektórych owadów: samica zdolna do rozrodu
(1.4) rel. zakonnica, przełożona klasztoru
(1.5) bot. roślina przeznaczona na rozsadę
(1.6) sport. osoba stojąca po zewnętrznej stronie boiska podczas gry w dwa ognie
(1.7) mała mata
(1.8) daw. gw. więz. gąsior z alkoholem[1]
(1.9) gw. (Śląsk Cieszyński) tereny górskie babcia[2]
(1.10) gw. (Śląsk Cieszyński) macica
odmiana:
(1.1-7)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikmatkamatki
dopełniaczmatkimatek
celownikmatcematkom
biernikmatkęmatki
narzędnikmatkąmatkami
miejscownikmatcematkach
wołaczmatkomatki
przykłady:
(1.1) Po rozwodzie sąd przyznał dziecko matce.
(1.2) Wysyłali łodzie z marynarzami, żeby w Atlantyku łapać w sieci delfiny wraz z orkami, w tym młode osobniki wciąż odżywiające się mlekiem matki[3].
(1.4) Na wiosnę matka generalna kazała wymalować altanę w klasztornym ogrodzie.
(1.7) Przygotować stanowisko do pracy, rozłożyć bambusową matkę, a na nią położyć pojedynczy arkusz wodorostów nori[4].
składnia:
kolokacje:
(1.1) Matka Boska / Matka Najświętsza / Matka Przenajświętsza • matka chrzestna • matka zastępcza • biologiczna matka • królowa matka / cesarzowa matka • kukułcza matka • samotna matka • szkoła matek • przybrana / przyszła / rodzona matka • Dzień Matki • kochać / szanować matkę
(1.3) matka roju
synonimy:
(1.1) przest. mać, macierz; przest. gw. matula; przest. podn. rodzicielka; pot. mama; zdrobn. mamcia, mamusia, mamunia, mamuśka, mateńka, mateczka, matuchna, matczysko, matuś, matusia, staruszka; obraź. stara; slang. starsza; reg. śl. macierz
(1.3) królowa
(1.4) przełożona
(1.8) matka drutu → gąsior wódki[1]
(1.10) reg. śl. maternik
antonimy:
hiperonimy:
(1.1) rodzic
(1.2) samica
hiponimy:
(1.1) instamatka, macocha, matka zastępcza
holonimy:
(1.1) rodzice
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. mać ż, macierz ż, matula ż, mateńka ż, mateczka ż, matuchna ż, matczysko n, matuś ż, matusia ż, macocha ż, matkowanie n, matecznik m
czas. matczyć ndk., matkować ndk.
przym. matczyn, matczyny, mateczny
związki frazeologiczne:
być (dla kogoś/komuś) matką • być ojcem i matką • matka Polka • matka dzieciom • powtarzać jak za panią matką • wrócić do łona matki • wyssać z mlekiem matki • o matko i córko
przysłowia: droga to chatka, gdzie mieszka matka • jak ojciec umrze, dziecko półsierota, ale jak matka, to cała sierota • jaka matka, taka córka / jaki bugiel, tako dziurka – jako matka, tako córka / jaki chleb, taka skórka, jaka matka, taka córka • jakie matki, takie dziatki • jedna matka dziesięć synów wychowa, a jednej matki dziesięć synów żywić nie mogą • kto matce nie wycierpi, ten ojcu oczy wyłupi • kto nie słucha ojca, matki, niech słucha psiej skóry / kto ojca i matki słuchać nie chce, ten katu musi przyjść w ręce / kto za młodu ojca, matki nie słucha, ten na starość byczej skóry posłucha • nadzieja matką głupich • ojca i matki tylko za grosz nie dostanie / za pieniądze ojca, matki nie kupisz / za pieniądze wszystkiego dostanie, prócz ojca i matki • potrzeba jest matką wynalazków • powtarzanie jest matką wiedzy • lepsza u matki polewka niż u obcych marcepany
etymologia:
(1.1) zdrobn. od st.pol. mać[5][6]
(1.2-6) od (1.1)
(1.7) zdrobn. od pol. mata
uwagi:
zob. też matka w Wikicytatach
(1.1) por. mama • mamusia • mamunia • mamuśka • mateńka • mateczka • matuchna • matczysko • matuś • matusia • rodzicielka • mać • macierz • matula • staruszka
(1.3) por. królowa
tłumaczenia:
(1.7) dla języków nierozróżniających zdrobnień zobacz listę tłumaczeń w haśle: mata
(1.9) zobacz listę tłumaczeń w hasłach: babcia, babka
(1.10) zobacz listę tłumaczeń w haśle: macica
źródła:
  1. ↑ 1,0 1,1 Słowniczek gwary więziennej, „Język Polski” nr 10/1913, s. 297.
  2. ↑ Słownik gwarowy Śląska Cieszyńskiego, red. Jadwiga Wronicz, Galeria „Na Gojach”, Ustroń 2010, ISBN 978-83-60551-28-8.
  3. ↑ Ingrid Newkirk, Wolność dla zwierząt
  4. ↑ Sushi maki z tuńczykiem (pl). Kulinarne pogawędki, 2020-06-26. [dostęp 2023-04-24].
  5. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Porada „matka, niedziela i pierścionek” w: Poradnia językowa PWN.
  6. ↑ Prof. Jan Miodek o etymologii słowa matka, raciborz.com.pl

matka (język czeski)

[edytuj]
wymowa:
​?/i
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj żeński

(1.1) matka (rodzic)
(1.2) matka (zakonnica)
odmiana:
(1.1-2)
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikmatkamatky
dopełniaczmatkymatek
celownikmatcematkám
biernikmatkumatky
wołaczmatkomatky
miejscownikmatcematkách
narzędnikmatkoumatkami
przykłady:
składnia:
kolokacje:
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
przym. matčin
rzecz. mateřština ż, mamka ż
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
zobacz też: Indeks:Czeski - Rodzina
źródła:

matka (język fiński)

[edytuj]
wymowa:
IPA: /ˈmɑt̪ka/
znaczenia:

rzeczownik

(1.1) droga, podróż
odmiana:
przykłady:
składnia:
kolokacje:
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. matkailija
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
zobacz też: Indeks:Fiński - Fałszywi przyjaciele
źródła:

matka (język słowacki)

[edytuj]
wymowa:
​?/i
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj żeński

(1.1) matka[1]
(1.2) zool. matka
(1.3) ent. matka
(1.4) rel. matka
(1.5) techn. pot. nakrętka, mutra
(1.6) anat. pot. macica
odmiana:
(1.1-6)
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikmatkamatky
dopełniaczmatkymatiek
celownikmatkematkám
biernikmatkumatky
miejscownikmatkematkách
narzędnikmatkoumatkami
przykłady:
składnia:
kolokacje:
(1.1) Matka Božia / Božia Matka → Matka Boża • krkavčia matka → kukułcza matka • slobodná matka → samotna matka • stará matka → babka, babcia • láskavá / starostlivá matka → łaskawa / troskliwa matka • budúca / nastávajúca / mnohodetná matka → wielodzietna / przyszła matka • Deň matiek → Dzień Matki
(1.3) rojová matka → matka rojowa • včelia matka → matka pszczela
synonimy:
(1.1) mama, mať, mater; pot. mati; zdrobn. mamka, mamička, mamina, maminka, mamuľa, mamulienka
(1.3) kráľovná
(1.4) abatiša
(1.5) matica
(1.6) maternica
antonimy:
(1.1) otec
hiperonimy:
(1.1) rodič
(1.2) samica
hiponimy:
(1.1) macocha
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. mama ż, mať ż, mater ż, mati ż, matica ż
zdrobn. mamka ż, mamička ż, mamina ż, maminka ż, mamuľa ż, mamulienka ż
przym. matkin, matkový
czas. mať
związki frazeologiczne:
przysłowia: aká matka, taká Katka • opatrnosť je matkou múdrosti • pýcha býva matkou svárov
etymologia:
uwagi:
(1.1) por. mama • mať • mater • mati • mamka • mamička • mamina • maminka • mamuľa • mamulienka; zobacz też: Indeks:Słowacki - Rodzina
(1.3) por. kráľovná
(1.4) por. abatiša; zobacz też: Indeks:Słowacki - Indeks terminów religijnych
(1.5) por. matica
(1.6) por. maternica
źródła:
  1. ↑ Hasło „matka” w: Ferdinand Buffa, Mikuláš Stano, Poľsko-slovenský a slovensko-poľský slovník, Slovenské pedagogické nakladateľstvo, Bratysława 1988.
Źródło: „https://pl.wiktionary.org/w/index.php?title=matka&oldid=8498988”