piec

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego
Podobna pisownia Podobna pisownia: Piecpięć

piec (język polski)[edytuj]

piec (1.1)
piec (1.2)
piec (1.3)
piec (1.4)
piekarze pieką (2.1) chleb
pizza piecze się (4.1) w piecu (1.1)
wymowa:
IPA[pʲjɛʦ̑], AS[pʹi ̯ec], zjawiska fonetyczne: zmięk.i → j  ?/i
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) budowla lub konstrukcja przeznaczona do spalania
(1.2) slang. inform. jednostka główna stacjonarnego komputera klasy PC
(1.3) slang. wzmacniacz gitarowy połączony z głośnikiem (szczególnie do gitar elektrycznych)
(1.4) techn. urządzenie do wytapiania szkła, ceramiki lub metali; zob. też piec przemysłowy w Wikipedii

czasownik przechodni niedokonany

(2.1) poddawać coś (zwykle żywność) działaniu wysokiej temperatury powyżej 100°C bez udziału wody

czasownik nieprzechodni niedokonany

(3.1) powodować ból odbierany jako gorące swędzenie
(3.2) działać na coś wysoką temperaturą

czasownik zwrotny piec się

(4.1) być poddawanym pieczeniu
(4.2) pot. opalać się
odmiana:
(1.1)
(2.1) koniugacja XI
(3.1-2) koniugacja XI
(4.1-2) koniugacja XI
przykłady:
(1.1) Dorzuć węgla do pieca, ogień przygasa.
(2.1) Babcia piekła dziś makowiec, pewnie zaraz nas poczęstuje.
(3.1) Od patrzenia w monitor pieką mnie oczy.
(3.2) W południe słońce okropnie piekło i było bardzo duszno.
składnia:
(2.1) piec + B.nie piec + D.
(3.1-2) piec + B.nie piec + D.
kolokacje:
(1.1) palić coś w piecu • wrzucać coś / dorzucić do pieca • palenisko pieca
(1.4) wielki piecpiec indukcyjnypiec łukowy
(2.1) piec ciasto / ciastka / mięso / kiełbasę / kurczaka / ziemniaki / … • piec coś z mąki / z ciasta / z mięsa / z … • piec coś w piekarniku / w prodiżu / w piecu / na rożnie / na blasze
synonimy:
(4.1) opalać się, smażyć się
antonimy:
(2.1) dusić, smażyć
hiperonimy:
(1.1) urządzenie
(1.2) komputer
(1.3) wzmacniacz
(1.4) urządzenie
(2.1) kuchcić, pichcić
(3.1) boleć
hiponimy:
(1.1) kominek, koza, westfalka, kuchnia, kuchenka, koksownik, koksiak, trociniak, grill
(1.4) marten, żeliwiak, dymarka, kopulak
holonimy:
(1.1) kotłownia, sauna, kuchnia, spalarnia, krematorium, spopielarnia, kocioł, piekarnia
(1.4) huta, fryszerka
meronimy:
(1.1) trzon, palenisko, ruszt, popielnik, płyta, przewał, komin, drzwiczki, fajerek, piekarnik
(1.4) trzon, komora, płaszcz
wyrazy pokrewne:
rzecz. pieczenie n, upieczenie n, pieczeń ż, pieczyste n, piekarnia ż, piekarenka ż, piekarnik m, piekarz m, piekarczyk m, piecuch m, piecuszek m, opiekanie n, opieczenie, przypiekanie n, przypieczenie n, wypiek m, wypiekanie n, wypieczenie n, upieczenie n, pieczonki nmos, Pieczonka ż, Pieczonki nmos, pieczarka ż, pieczeniarz m, pieczywo n, pieczywko n, pieczka ż, Piekary nmos, Piec m, Piecowice nmos, Piecówka ż, Pieczyska nmos, zapiecek m, zapiekanka ż, zapiekaneczka ż, opiekacz m, wypieki nmos, dopiekanie n, dopieczenie n, spiekanie n, spieczenie n, zapieczenie n, zapiekanie n, napieczenie n, podpiekanie n, podpieczenie n, piecowy m
zdrobn. piecyk m
czas. opiekać ndk., opiec dk., przypiekać ndk., przypiec dk., wypiekać ndk., wypiec dk., upiec dk., dopiekać ndk., dopiec dk., zapiekać ndk., zapiec dk., spiekać ndk., spiec dk., napiec dk., podpiekać ndk., podpiec dk.
przym. piecowy, piekarniczy, pieczysty, pieczeniowy, pieczarkowy, piekarski, pieczony
przysł. piekarniczo
związki frazeologiczne:
cztery kąty, a piec piątyjak u Pana Boga za piecem / bezpiecznie jak u Pana Boga za piecemkto nie widział ołtarza, i piecu się kłanianie z jednego pieca jadł chlebw starym piecu diabeł palichoć dziś Anastazy, pal w piecu dwa razychoć dziś Atanazy, pal w piecu dwa razykto chce na starość ciepło mieć, musi za młodu piec pobudowaćświęty Michał będzie ludzi w piec wpychałmaj, koniowi daj, a sam za piec uciekajwszystkie z domu, a piec komu?soból za stół, ryś przed stół, a z baranem za piecsiedzieć za piecemchować się za piecamant stary – jak piec stary: dymi, a nie grzejezachciało się komuś kafelka z piecaiść do piecaw maju siankiem krowy paść, a do pieca drewna kłaśćUrszula, Kordula do pieca przytulana Trzech Króli każdy się do pieca tulicałujże mnie w gębę, jak łbem w piecu będęna piecu wychowany / za piecem wychowanygorąco, jak w kaliskim piecu / duszno, jak w kaliskim piecuświnie w piecu ryją, psy naczynia myjąda Bog na piecu, komu chcekto sam w piecu lega, drugiego ożogiem macasiać groch na piecupieczone gołąbki nie lecą same do gąbkijaki warzony, taki pieczony
etymologia:
(1) prasł. *pektьpieczenie, nazwa czynności utworzona od czasownika prasł. *pekti → piec, wtórnie skonkretyzowana jakourządzenie do pieczenia mięsa, chleba, później takżeurządzenie do ogrzewania pomieszczenia; por. czes. pec, ros. печь[1]
(2-4) prasł. *pekti → piec, por. czes. péci, ros. печь; to z praindoeur. *pek-przyrządzać jedzenie, gotować, piec, por. litew. kepti (z przestawką spółgłosek), alb. pjek[1]
uwagi:
zob. też piec w Wikipedii
zob. też piec w Wikicytatach
(3.1-2) czasowniki nieprzechodnie (nie tworzą strony biernej), ale rządzą dopełnieniem jak czasownik przechodni (zobacz składnia)
tłumaczenia:
źródła:
  1. 1,0 1,1 Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1.