Indeks:Polski - Gwara góralska

Indeks: A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ź Ż

A

• abo – albo
• a dyć – a przecież, i wiele innych znaczeń
• a juści ze tak – naprawdę, na pewno
• akuratny – dokładny
• asynterka – pobór do wojska

    (do góry strony)

B

• ba – tylko (w znaczeniu 'ale')
• baba – żona, kobieta
• babcok – babka zwyczajna
• babka – narzędzie metalowe do klepania kosy
• babrać sie – brudzić się
• baca – starszy pasterz owiec
• bachorze – jelita
• bachraty – gruby, otyły
• baciar – hulaka, ktoś kto baciarzy
• baciarka – zabawa, ogólna nazwa okresu kiedy się kawalerzy, również określenie gorzołki (wódki)
• bacówka – pasterski szałas w górach
• baga – tytoń do żucia
• bacioki – kalosze
• bajok – ktoś kto opowiada bajki, kłamie, kłamca, lejwoda
• bajzel – bałagan (także w potocznym języku ogólnopolskim)
• balia – wanienka
• bałamucić – wprowadzać w błąd, wkręcać kogoś
• banować – żałować
• banuwać – tęsknić
• barankula - ozdobna, droga chusta z frędzlami
• barba – chuligan
• barco – pasy
• barz, barzo – bardzo
• barzyj – bardziej
• bausy - baczki, bokobrody
• bausiaty - noszący baczki, bokobrody
• bebok – strach
• bednorka – bednarka
• bedym – będę
• bechnąć – uderzyć, spaść, przewrócić się
• belbiec – niedorajda
• beło – było, głęboki basen w rzece
• berys – wariat
• bez – 1. bez; 2. przez
• biadkować – narzekać
• bicygiel – rower
• biego się – okres godowy u krowy
• bier – bierz
• bierco – orczyk do zaprzęgu konia
• biglajs – żelazko
• biglówać – prasować
• bijok – narzędzie drewniane, służy do obijania ziemniaków
• bitka – bójka
• bitnik – osoba chętnie bijąca się
• biyda – 1. bieda; 2. klęska naturalna (burza, huragan, powódź)
• błanoweic – bardzo głodny
• bobki – owcze łajno
• bocyć – pamiętać
• bocyć się – patrzeć na kogoś spod byka, gniewnie
• bodyj ta bodyj, bodyj ta kany – szkoda gadać
• bojcyć – plotkować, robić bajki
• bojcora – plotkara
• bojno – ryzyko
• bojny - straszny, przerażający
• bornia – bańka na mleko
• borynka – mała bornia
• bośkać – całować
• bryja – 1. kasza manna; 2. parzona mąka owsiana
• bojym – boję
• borowka – czarna jagoda
• brewerzyć – żartować
• bromble – usta, wargi
• bromblować – pyskować
• brusić – ostrzyć
• bryndza – ser owczy
• brzydźki – brzydki
• brzyzek – wzniesienie lub urwisko nad potokiem
• bucosek – bukowy kij
• bucek – buk
• bucek – Bóg - Pon Bucek - Pan Bóg
• bujok – człowiek źle się prowadzący, wulgarny
• bunc – ser z owczego mleka słodki przypominający twaróg
• bzdyl – bąk
• bycki – byki
• bydlyncie – cielę
• byk - bym (poszedłbym - jo byk posed ku Marynie)
• bynś – nieślubne dziecko
• byrka – owca
• bytować – żyć
• bytowanie – życie
• barz mi sie fce, barz mi sie kce – bardzo mi się chce
• bruclik – męski serdak

    (do góry strony)

C

• capnąć – złapać, dorwać (np. kogoś przy ucieczce)
• cebrzyki – pojemniki do noszenia wody
• cymu – czemu, dlaczego
• ceper – obcy, ktoś z poza gór, nie-góral
• cepucha – do młócenia żyta
• cepy – dwa kije do młócenia
• cesta – droga; por. chorw., czes., słc. cesta
• cetyna – 1. szpilki drzew iglastych; 2. drobne gałęzie iglaste
• chabina – elastyczna gałązka
• chałpa – dom
• charatać – drzeć, rysować, robić rysy
• charceć – chrapać
• cheba – chyba
• chlyb – chleb
• chlyw – chlew dla bydła
• chodok – chłopak
• chłop – mąż, mężczyzna, człowiek płci męskiej
• chojka – choinka
• chojok – choinka, drzewo iglaste, gałązka drzewa iglastego
• cholewki – gumiaki
• chować – hodować zwierzęta
• chwolby – chwalenie się
• chycić, chytać – chwycić, chwytać, zacząć zaczynać, łapać
• ciabrać sie – pluskać się w wodzie
• ciachać – ciągnąć, zaciągać się
• ciasnocka – półhalka
• ciemrzyć sie – chmury zasnuwają niebo, ściemnia się
• ciołek - cielak, młody
• ciorać – taszczyć, dźwigać, sunąć
• ciosek – do wyciągania żaru z pieca
• ciozyć - narzekać, obciążaċ
• ciupać – rąbać
• ciupaga – siekierka na długim drzewcu
• ciskać – rzucać, wyrzucać
• cizba - mnóstwo, tłok
• ckliwy – smutny, żewny
• cliwo – 1. delikatna kobieta; 2. zimno; 3. smutno; 4. strach, straszno
• cliwy – straszny
• cliwić – łaskotać
• cliwki – łaskotki
• cłek – człek, człowiek
• cnić sie – przykrzyć się, tęsknić się, nudzić się, np. cnie mi sie – nudzi mi się
• copka – czapka
• corny – czarny
• cosik – coś
• cubrzyć – wyrywać włosy
• cuha, cuga (okolice Jordanowa i Żywca) – płaszcz z sukna (czarny, brązowy lub biały)
• cuchrać – drapać (po włosach)
• cuduwać – wydziwiać
• cuduwać sie – wyrażać podziw
• cudzić – ciągnąć
• cupieć – kucać, siedzieć w domu
• cuzka – płaszcz, kurtka
• cycać, cyckać – ssać, lizać
• cyganić – kłamać
• cynić – robić, czynić
• cyrhla, cyrla – polana
• cyrpok – czerpak, podbierak

    (do góry strony)

Ć

• ćkoń – przełyk
• ćliwa – brzydka
• ćma, ćmok – zmierzch, zmrok, ciemno
• ćmi sie – ściemnia się
• ćwiernicek – łańcuszek
• ćwiertanka – naczynie do mieszania zboża

    (do góry strony)

D

• daf – dach
• deduła – niedołęga
• dedwić – miętosić
• dere – do tłuczenia lnu
• diask – diabeł
• dobrodziej – ksiądz
• do wnuka – do środka
• dokładać się – dopominać się
• dokucny – lubiący dokuczać, uciążliwy
• domarasić sie – dobrudzić się
• domina – majątek, folwark
• dosuć – dosypać
• dośla – do tej pory
• dowody – sposoby
• dranice – deski
• drótówka – rodzaj strzelby
• duchac – nadymający miech
• duchac – dmuchać, wiać (o wietrze)
• duchać – uderzać, spadać z hałasem
• duć – wiać
  • duje – wieje
• durknąć – strzelić, uderzyć w coś/kogoś
• durny – dumny, pyszny
• dutki – pieniądze
• dychać – oddychać
• dychnąć se – odpocząć
• dyć – przecież; ale
• dyle – podłoga z grubych desek (w stajni, komorze itp.)
• dymna kuchnia – dawna nazwa kuchni
• dysc – deszcz
• dziady – ubrania
• dziedzina – wieś
• dzieska – do wyrobu ciasta na chleb
• dzioj – dzień (?)
• dziopa – ścierka
• dzisiok – dzisiaj
• dziyzka – naczynie do zarabiania ciasta
• dziubriony – zraniony
• dziuga porazony – sparaliżowany
• dziywka – dziewczyna
• dziwaśka, dziwaśkany – gdzieniegdzie
• dzwiyrze – drzwi
• dular – dolar

    (do góry strony)

E

• edy, jedy – przecież

    (do góry strony)

F

• fcieć/kcieć – chcieć
• felować – brakować
• ferula – mieszadło do mleka
• filcoki – gumofilce (buty)
• flaska, flasecka – butelka, flaszka
• fonata – na oscypki (?)
• foszty – bardzo grube deski (powstałe przez pocięcie pnia drzewa w tartaku), podłoga z desek
• frajer, frejyrz – kochanek, zalotnik
• frajerka, frejyrka, frajirecka – kochanka
• franuza – do noszenia mleka
• friśko – szybko, zgrabnie
• fto – kto
• ftozby – któżby
• fudament – hultaj
• fukać – dmuchać, rozpylać
• furgać – latać
• furt – zawsze

    (do góry strony)

G

• gada – zwierzęta gospodarskie
• gacie – kalesony, spodnie
• gajdy – dudy, regionalny instrument dęty
• gajok – gaik , młody las
• gynśle – skrzypce
• gazda – gospodarz
• gaździna – gospodyni
• gibki – elastyczny, zwinny
• giebus – nieporządek
• gielta – drewniane naczynie
• giełceć – rozlegać się
• giry – płaty na chomąta
• glajcarzyk – drobna moneta, cent
• głobi – spryciarz
• głuchoń – głuszec
• gmełć – dużo, wiele
• gowiydź – 1. dzieci; 2. robactwo; 3. tłum
• gnotek – klocek do rąbania drewna
• gnotek – kostka , mała kośċ
• gnotek – klocek drewna
• gnój – obornik
• god – wąż
• gody – ślub, wesele, święto
• godać – mówić
• goje – drzewa, las, zagajnik leśny
• gońba – 1. gonitwa, wyścig; 2. bieganina, krętanina; 3. szychta koni przy kołowrocie do ściągania wody
• gornecek – filiżanka, kubek, metalowy kubek
• gorzć – garść
• gorze – pali się
• gosinos – kij z knotem
• gościniec – droga między domami
• grapa – górka, wzniesienie
• grazka – rozłożysty grzbiet wzgórza
• grodza – ogrodzenie
• grule – ziemniaki
• grzyf – grzech
• gubać się – podkasywać się
• guptok – głupek
• gydać - łaskotać
• gwara – opowiadanie

    (do góry strony)

H

• habina – długa, cienka gałąź
• hyy - czy mógłbyś powtórzyć poprzednie zdanie
• habryka – tytoń
• haj – partykuła wzmacniająca na końcu wypowiedzi tak
• haj - tam
• hajta - tamta
• hajnica – łąka w polu lub w lesie
• hajnik – gajowy
• hajduk, hajducy – policja dworska
• hamernicý, hemernicý – robotnicy huty żelaza, kowale
• Hameryka – Ameryka
• hamra – kuźnia
• haniok, hań – tam
• hańbić się – wstydzić się
• hańtyndy, hajtyndy – tamtędy
• harować – ciężko pracować
• harpagan – osobnik nadzwyczaj impulsywny albo człowiek nieokrzesany, gruboskórny
• hasen – zysk
• haw, hawok – tu
• haweren – gawron
• hawiorz – górnik
• he? – co?
• hebać – iść (z kimś), zaproszenie do przyjścia
• héboj – chodź
• hereśt – więzienie
• het – gdzieś daleko
• hej – tak; może też wyrażać zdziwienie, niedowierzanie (hej?) lub ironię
• hipnąć – skoczyć
• hipkać, hipcyć – skakać (też: do kogoś), zaczepiać, prowokować do bójki
• ho? – co?
• hoćka, hoćkany – byle gdzie
• hojco – cokolwiek, byle co
• hołdymas – zakończenie prac polowych, oblewanie (dożynki)
• honielnik – chłopiec pomagający bacy i juhasom przy owcach
• honornik – człowiek dumny, honorowy
• horar – leśnik, gajowy
• hore – w górę
• horkace – ludzie bardzo chytrzy, łakomi na pieniądze
• horni – górny
• hruby – gruby, bogaty
• huncfuty – warkocze u chłopców plecione od skroni
• hurnawica – burza z wichrami
• huciawa – gęstwina
• hucioki – krzewy
• hutman – dozorca
• huziać – huśtać, kołysać
• hybać – skakać
• hybło – brakło
• hybnoć – zajść
• hyr – sława; wieść

    (do góry strony)

I

• inacej – inaczej
• inksy – inny
• ino – tylko (jedynie)
• inocy – inaczej
• isty - taki sam
• izba – główny pokój w domu
• izba bioło – porządna izba
• izba corno – kuchnia
• izdebka – mały pokoik przy kuchni

    (do góry strony)

J

• ja – tak (tylko w rejonie Śląska Cieszyńskiego i Żywieckiego)
• jarzyć – palić (np. ognisko)
• jedlicka – jodła (gatunek drzewa)
• jadymy – jedziemy
• jakieby – jakby
• jako – jako; jak
• jancybór, jancykryst – bardzo niegrzeczne dziecko, antychryst
• janioł – anioł
• jangrest – agrest
• jarmica – półka do stawiania garnków
• jarzec – jęczmień
• jasień – jesion
• jaz – aż
• jaze – aż
• jedyn – jeden
• je – jest
• jegomość – ksiądz
• jo – ja (pierwsza osoba)
• jołka – jodła, jodełka
• jodło – jedzenie
• jorka – młoda owca
• juhas – pasterz owiec
• juzyna – podwieczorek
• jy – je (posiłek)

    (do góry strony)

K

• ka, kany– gdzie
• kabatek – rodzaj kobiecej bluzki
• kabot – kurtka, męska marynarka
• kacka – kaczka
• kaflok – piec kaflowy
• kaganki – świece
• kajsik – gdzie, gdzieś
• kalosze – krótkie buty gumowe
• kanka – dzbanek na mleko
• kany – gdzie
• kapać – zdychać
• kapke, kapecke – trochę
• karba – kij z nacięciami
• katyr – katar
• kasi, kasik – gdzieś
• kawynceć – narzekać z powodu choroby
• kcem – chcę
• kępa – kopiec kamieni wyrzucanych z pola podczas orki, miedza
• kęsiwo – jedzenie
• kicara – noga, kość goleniowa
• kicko – pryska, ciapie
• kidać, przekidać – sypać, przesypać np. śnieg
• kidało – sypało
  • kido – pada
• kie – kiedy
• kieby – gdyby
• kiela – ile
• kielo – ile
• kiełsko – ślisko
• kierdel – stado
• kiernicka – narzędzie do ubijania masła
• kierpce – buty góralski
• kierpcok – udający eleganta, pozorant, ważniak
• kieryndać – huśtać się (na krześle)
• kiery - kto
• kierot – do młócenia zboża
• kiesi – parę dni temu, wczoraj, kiedyś
• kiesik – kiedyś
• kijonka – narzędzie do prania w rzece
• kipnąć – umrzeć
• kira – zakręt, zakos, serpentyna drogi lub ścieżki
• kis fras?! – co u diabła?!
• klepisko – podłoga
• klepkać – klepać
• klog - podpuszczka (do produkcji serów - powstaje ser "klogany")
• kluc – dyszel od pługa
• klupać – stukać
• kłabuk – kapelusz góralski z muszelkami i piórkiem
• kłotek – pieniek drewniany
• kłójduś, kłójdek – trochę
• koban – wieprz
• kociołek – duży garnek
• kociuba – pogrzebacz
• kolebie – trzęsie, buja
• koliba, koleba, kolyba – szałas, szałas pasterski
• kolwicek – prawie
• kołatać – mieszać
• kołcewieć – drętwieć
• kołoce – kołacze
• komora, kómora – niewielkie pomieszczenie gospodarcze w domu do przechowywania różnych rzeczy
• kompaturki – okładki na książki
• konać – umierać
• konielnik – pomocnik pasterza
• konolek – kawałek, trochę
• konwie – dwa wiaderka spięte ze sobą
• kopa – stóg kamieni
• kopane – miejsce wykarczowane
• kopka – niewiele
• kopyrtnąć – przewrócić się, upaść
• korboc – długi, skręcany ser
• kosieruwać – ćwiczyć kogoś, ostro wychowywać
• kosołka – koszyk
• kosor – zagroda dla bydła, owiec
• kostki – szlifowane muszelki (do góralskiego kapelusza)
• kotwić – tęsknić
• koziorka – sucha gałąź
• kraj – kraniec
• krapke – trochę, szczyptę
• krolik – okrągłe drewniane naczynie
• kronzać – szatkować (kapustę)
• krupy – kasza
• krzepki – szybki, mocny, energiczny, dynamiczny
• krzept – mało czegoś, ku „skrzepieniu”
• krzesać – zapalać
• krzesnanek – ojciec chrzestny
• krzesna, krzesno – 1. chrzestna (matka); 2. ciocia
• krzesny – 1. chrzestny (ojciec); 2. wujek
• krztoń – krtań, przełyk
• krzycała – płakała
• krzycy – płacze
• krzynceć – narzekać, zrzędzić
• ktoz – któż
• kuca – przybudówka
• kupa – dużo
• kukiyłka – bułka
• kufa – twarz; gęba
• kufajka – kurtka
• kukać – patrzyć, przyglądać się
• kulasa – potrawa z tartych ziemniaków, zacierka
• kulik – drewniany słupek w płocie
• kutwasić – dziadować, biedzić
• kumora – izdebka, izba bez okien, komora
• iść w kumotry – być chrzestnym na chrzcie
• kumoska – matka chrzestna
• kumoter – ojciec chrzestny
• kumoterki – sanie, zaprzęg dla kumotra z kumoską
• kurc – skurcz
• kurcocie – kurczę
• kurniawa – zadymka śnieżna
• kurniawica – zadymka śnieżna
• kurzy – pada śnieg
• kurzyć papiyrusy – palić papierosy
• kwak – roślina pastewna, karpiel
• kwasić – brudzić
• kwicoł – ptak
• kwili – płacze cicho
• kwila – chwila
• kwolić – chwalić
• kwoła – chwała

    (do góry strony)

L

• lajbik – kamizelka bez rękawów, często haftowana
• lato – tego roku
• lawor – miednica
• leber – leń
• lejzer – leń
• lewe – kasa, pieniądze
• lewizna – korzyść za darmo
• lezem – leżę
• lezysko – legowisko
• leźć – chodzić
• liemze – ledwie
• likarztwo – lekarstwo, lek
• likorz – lekarz
• liczebniki – roz - jeden , dwo - dwa , czy - trzy , śtyry - cztery , pieć - pięć , seśċ - sześċ , siedem - siedem , łosim - osiem , dziewieċ - dziewięć , dziesięć - dziesięć
• lo – dla
• locegoz – dlaczego
• londak – brusik do ostrzenia kosy
• lubo – miła
• lukanie – porozumiewanie się dziewcząt w czasie wypasania zwierząt
• luto – żal
• lysa – lekkie, przenośne, drewniane ogrodzenie używane do budowy kosora
• lytrok – wóz drabiniasty

    (do góry strony)

Ł

• łazić – chodzić, także wałęsać się
• łobalić – przewrócić
• ło bez – ach, tak
• ło kwile – za chwilę
• łobyndzie sie – obejdzie się
• łobyrtać – obracać
• łobytom – ciągle
• łobzdobała – rozbolała
• łobziyrać sie – oglądać się
• łociec – ojciec
• łodrobek – kawałek
• łodrobić sie – wypełnić wszystkie prace, obowiązki
• łodymknońć – otworzyć (kluczem)
• łokno – okno
• łoko – oko
• łokropecnie – okropnie
• łokulory – okulary
• łokurować – zyskać
• łon – on
• łona – ona
• łoni – zeszłego roku
• łopaterny – zaradny
• łopiyro – opiera
• łopoki – miarka
• łorcyk – fragment uprzęży końskiej, orczyk
• łoscok – gałązka
• łostryźnice – otrężyny, jagody
• łokabek – miotła
• łotawić siy – o polu: zazielenić się, porastać koniczyną
• łotawiło – odżyło
• łoto – kiedy
• łowce – owce
• łozbebesyć – rozwalić, stłuc, rozpruć, rozbebeszyć, otworzyć wnętrzności
• łozyńść sie – rozejść się
• łucek – szczypiorek
• łupina – synonim czegoś słabego, skorupa jajka, łupina, obierek
• łysko siy – błyska się
• łyźnik – półeczka drewniana
• łyźniki – półki na łyżki

    (do góry strony)

M

• malućko – malutko
• mamrać – mamrotać
• mantel – płaszcz; por. niem. Mantel
• maras – bagno, błoto
• masny – tłusty
• maśnicka – maselnica, przyrząd do robienia masła
• matafija – człowiek rozlazły, plątający się
• matuś – mama
• mątnicka – przyrząd do mieszania i ubijania
• miądlić riciom – niepotrzebnie chodzić
• mieć rod/mieć rada – lubić, podobać się
• mieleż – kopiec ułożony z klocków drewna
• mieryndzać – przeżuwać, żuć głośno gumę
• miesioncek – księżyc
• mieć do godanio – mieć do czynienia (np. z diabłami)
• międlenie – etap obróbki lnu
• miodlica – do obrabiania lnu
• miorka – koszyk do odmierzania owsa
• mitrożyć – nic nie robić
• młaka – teren podmokły, bagno
• mogek – mogłem
• morsiag – miedza, granica pola
• moskol – placek ziemniaczany pieczony na piecu
• mraka – mgła
• mrawić – trwonić
  • mrawii – pada (np. śnieg)
• mrośnica – zagroda dla bydła
• muca – twarz
• munek – młynek
• muzyka – kapela
• my som – my jesteśmy
• myjnica – miska
• myjok – ścierka do mycia naczyń
• myntel – motyl
• myrdać – merdać
• mysina – brzydactwo

    (do góry strony)

N

• na despet – na przekór
• na obyrtke – na opak
• na podołku – na kolanach
• na cos – po co, na co
• na izbie – na strychu
• na roty – na gwałt
• na ser mater – byle jak
• nawzdy – na zawsze
• nablizać – przybliżać
• nacynić – podać do stołu
• najduch – nieślubne dziecko
• nalepa – część dymnego pieca
• namyśleć – wymyślić
• napytać – zaprosić
• naremny – gwałtowny
• naryktować – przygotować
• nasa – nasza
• nasmanić sie – napatoczyć się, nawinąć się
• nastąp sie! – przesuń się! (do bydła)
• nastroić – przyszykować
• nastroił – naszykował
• nasuć – nasypać
• nasurać – nagnieść
• nazdać się – spodziewać się , spostrzec się
• nedy – przecież
• ni – nie
• nie barz – nie za bardzo
• nie obocyć – nie zobaczyć, nie zauważyć
• nie skrzepi się – nie wyzdrowieje, nie pomoże
• nie zatrefiona – ciężko ją zadowolić
• niecki – do owsa?
• nidopowiednio – nieodpowiednio
• niobitelne – niezasiedziałe
• niełosotany – nieobyty, anemiczny, mało spostrzegawczy
• niepili – obcy
• nieskoro – za późno
• niewiasta – synowa
• nifto – nikt
• nika – nigdzie
• nikaj – nigdzie
• ni ma – nie ma
• nojści – tak, dokładnie
• nomowiać – radzić komuś małżeństwo
• nosaki – przyrząd do noszenia wody

    (do góry strony)

O

• (u)obezwać sie – odezwać się
• (u)obłapić – objąć, uściskać
• oboc – zobacze
• oboccył – zobaczył, zapomniał, przegapił; por. zabocyć
• obocys – zobaczysz
• obora – podwórko
• odbywać – wypełniać codzienne obowiązki (zazwyczaj w stajni)
• obwiesisko – urwisko
• ociec – ojciec
• odwiecyrz – pod wieczór, późne popołudnie
• odziywacka – chustka na głowę
• ogiyń – ognisko w polu
• okidać się – ubrudzić się (w trakcie jedzenia)
• okiennice – okna
• okracuwać – omijać przeszkodę
• okropnie – bardzo
• omasta – przyprawa
• onacyć – ogarniać, zrobić
• opacniok – osoba robiąca wszystko na opak
• opatrznie – ostrożnie
• opdować – gadać
• oscypek – ser owczy wędzony
• osiedlowy – mieszkaniec osiedla, sąsiad
• osotać sie – przypomnieć sobie; przywyknąć
• ostrewka – drewniany pionowy drąg z wypustami służący w polu do układania na nim siana
• ozestempowały – rozstępowały
• ozpajezić się – rozzłościć się
• ozuty , uzuty – ubrany - rozzuty - rozebrany
• ozyć, ozyjś – rozejść się

    (do góry strony)

P

• pachołek – służący (człowiek pracujący w zamian za pożywienie i dach nad głową)
• pachołek – kij podczymujący, podpierający
• palica – kij
• pałasik – rodzaj szabli,pałasz
• para – powietrze
• paróbek – kawaler
• parzeć – szczypiorek
• parzenica – haftowane zdobienie męskich spodni
• paci – pułapka na myszy
• pedzioł – powiedział
• pedziyć – powiedzieć
  • pedzom – pędzą
• pelenka – wódka
• perć – górska ścieżka
• piarg – usypisko skalne
• piciur – jeleń
• picuś – mazgaj
• picyć siy – płakać
• pierwi – pierwszy
• piykniy – pięknie
• piykny – piękny
• piscólet – pistolet
• pisczołki
• pitwać – ciąć
• piyrwyj – najpierw
• plekać – ssać mleko matki
• plugoc – człowiek plugawy
• płacki – łzy
• płosc – płaszcz
• płony – lichy
• płotócek – mała rzeczka
• płutna – miarka
• po kieló – po ile
• po próźnicy – na próżno
• pociemiotó – ciemno
• pockoj – poczekaj
• pocóć – poczuć
• podać – przejąć czyjeś cechy, być do kogoś podobnym, wdać się w kogoś
• podawać się – być podobnym
• podciep – dziecko boginki
• podle – według
• podłazy – obyczaj chodzenia do domów dziewczyn w celach matrymonialnych
• podnuntata – przynęta
• podchlybiać – uprzyjemniać, dobrze karmić
• podzołdy – słodycze
• pofurkać – rozmieszać
• pogródka – kamienny próg przed domem, weranda
• pojeden – niejeden
• pojedynka – strzelba
• pokiela – dopóki
  • pokiela…, dotela… – dopóki…, dopóty…
• pokocieć – urodzić się
• polana – łąka
• poleku – z wolna
• polepa – podłoga
• policmajster – komendant posterunku
• polodkować – wyśledzić
• poloniy – miejsce do palenia
• połedniy – południe
• połednina – obiad
• połka – pałka do ucierania ciasta
• Pon Jezus – Pan Jezus
• ponknij siy – przesuń się
• ponó – ponoć, podobno
• popać – dopaść
• portki – spodnie
• poseł – poszedł
• pościel – łóżko
• pośledni – ostatni
• potrow – siano z drugiego pokosu
• potocek – strumyk
• potok – strumień
• powała – sufit
• powonska – lniana szmatka do cedzenia mleka
• powiym – powiem
• powodki – cugle
• pozabocówać – pozapominać
• poziyrać – patrzeć
• pódź tu – chodź tu
• pójdze, pódź – chodź
• prasnońć – rzucić na ziem
• prasy – żelazko
• prec – daleko
• precki – gdzieś daleko
• proci – naprzeciw
• proć – przecież
• prosem piykniy – proszę pięknie
• przebacyć – strzelić w bok
• przeca – przecież
• przecuć – przeczuć
• przeć – zapierać się
• przełonacyć – przeinaczyć, zmienić
• przepominać – zapomnieć
• przepytówać – przepraszać
• przeta – przecież
• przetok – sito do przesiewania zboża
• przetók – aż
• przewlycyniy – czysta bielizna
• przeziyrotko – lusterko
• przybocyć – przypomnieć
• przycie – najniższa belka w ścianie
• przycona – nakryte pomieszczenie przy stodole
• przycopkać – przycisnąć z góry
• przyć – ścieżka
• przygaśniy – przygaśnie
• przykro - stromo
• przykrzy mi siy (za) – nudzi mi się; tęsknię (za)
• przyloz – przyszedł
• przymrawić – przybić
• przynapity – pijany
• przypucyć – przygnieść
• przysiadać – napadać
• przysła – przyszła
• przysłop – przełęcz
• przystrzec – spostrzec
• przysuć – przysypać
• przywara – przywarty
• puciyra – drewniane naczynie do mleka
• pucyć – przyciskać, gnieść
• pucydupki – gatunek śliwek
• pudziyme – pójdziemy
• pudymy – pójdziemy
• pukać – pękać
• pularys – portmonetka
• puska – puszka
• puska patyków – pudełko zapałek
• pyrzkać – mżyć, chlapać
• pyrć – wąska ścieżka górska
• pyrd – zapach
• pytac – starszy człowiek pełniący funkcję osoby zapraszającej na wesele gości
• pytać – pytać; zapraszać, prosić

    (do góry strony)

R

• raić – radzić
• radzić – rozmawiać, dyskutować
• rajbować - przetykać
• rajzówać – chodzić (często)
• ranyboskówać – wołać: "rany boskie"
• rańtusek – rodzaj szala
• redyk – uroczyste wiosenne wyjście ze stadem owiec
• rezolucjo – uchwała, zarządzenie
• rić, rzić, rzyć – pośladki, dupa
• roki (blp) – lata
• rombanica – ciupaga
• rogolka – drewniane narzędzie z czubka jołki do gotowania zacierki
• rondel – duży garnek
• roz – raz
• rozcapiyrzyć – rozłożyć (palce, ręce)
• rozkidać siy – rozwalić się
• rozmarasić – rozmazać, rozsmarować
• rozpajyrzyć – bardzo się zdenerwować
• rozpucyć – rozgnieść, pęknąć (też ze śmiechu)
• rozwozać – zastanawiać się
• rozzuċ – rozebrać , zdjąć
• rubać – rąbać
• rusył siy – ruszył się
• ryftuwać – przygotowywać
• ryftyk – pośpiesz się, szybko
• rył – miara długości
• rymać – stempel do strzelby
• rynecka – rondel
• rysztunek – całe ubranie
• ryśtok – rynsztok
• ryza – drewniana rynna
• rzecy – rzeczy
• rzecka – rzeczka
• rzyka – rzeka
• rzeźnia – poręba
• rzyć – pośladki, dupa

    (do góry strony)

S

• sabaśnik – rodzaj piekarnika wbudowanego w piec
• sapka – potrawa z mąki i wody podawana z masłem, mlekiem lub skwarkami
• scypa – 1. kapusta z mlekiem; 2. długa trzaska drewna
• scyrbok – gatunek roślin
• scyry – szczery
• se – sobie
• selenijako – wszelka
• serdok – kożuszek barani bez rękawów
• syndyj, syndyl – wszędzie
• siaciy – zboże
• siajny – marny
• siber – szyber, zasuwa w kominie
• siec – kosic
• siedlacka – szufelka
• siedlocka – do wiania zboża
• siedzem – siedzę
• siemiy – nasienie
• siepać (siy) – szarpać (się)
• sietniok – głupiec; bardzo młody i niedoświadczony człowiek; człowiek nie w pełni sprawny fizycznie
• siklawa – wodospad górski
• sikawica – ulewa
• siuhaj – chłopak
• siuter – żwir
• siuty – o baranie/owcy: bez rogów
• siwy – niebieski
• siyła – siła, moc
• siynniki – materace ze słomy, do spania
• sjyni – zdjęli
• skieltówać – kupować
• skije – narty
• składok – nóż składany; składany rower
• skłobel – zasuwka do drzwi
• skłopiyc – wiaderko do mleka
• skoda godać – nie ma co (o tym) mówić
• skokać – skakać
• skole – kamienie
• skonać – umrzeć
• skorusa – jarzębina
• skorusyna – małe jarzębiny
• skrom – tłuszcz
• skrony – przez, z powodu
• skrynt – 1. notoryczny kłamca; 2. skręt
• skrzepić – wspomóc, dopomóc
• skrzynola – płyta kamienna
• skrzyntoła, skrzynta – wiecznie niezadowolony człowiek
• skuceć – krzyczeć (w płaczu)
• skucina – sierść
• słuchanica – konfesjonał
• smatka – chustka
• smond – swąd
• smrek – świerk
• smrekowy – świerkowy
• smryk – świerk
• smrycek – mały świerk – świerczek
• snalyź siy – znaleźć się
• sobnióki – sanie do wożenia nawozu w zimie
• sonsiyk – skrzynia na zboże
• sonsiyki – duże skrzynie na zboże
• sopa – szopa
• sotra – dach z gałęzi
• splondnik – agrafka
• spodnioki – kalesony
• spoziyrajom – oglądają
• sprógówać – spróbować
• spularysk – portmonetka
• spyrka – podhal. kawałek surowej lub smażonej słoniny
• sroc – ubikacja, bałagan
• srucić – zrzucić, zdjąć
• stajonecka – kawałek uprawnego pola
• stamtela – stamtąd, od tego – w sensie roboczym (antonim słowa stela)
• stawy – potrzaski na zwierzynę
• stela – stąd, odtąd
• stepiać – hamować, stopować (kogoś lub siebie)
• stojyniy – miara długości
• stolica – duży stołek
• stopka – do rozgniatania zboża
• straśniy – strasznie
• stretnońć – spotkać
• stroić – szykować
• stronga – miejsce zagrodzone
• stropiyła – zmartwiła się
• stryk – stryjek
• stryno – żona stryja
• stutela – stąd
• styrmać siy – wdrapać się
• styrmać sie – wspinać się, wdrapywać
• suścieć – szeleścić
• swijać – zwijać
• swijać siy – plątać się pod nogami
• swok – mąż ciotki, siostry ojca lub matki
• suchoty galopujonce – gruźlica
• suchótnik – człowiek chudy
• suciyc – szeleścić
• suje siy – sypie się
• sukać – szukać
• sulki – kulki z ciasta
• syćka – wszystko, wszyscy
• sydło – szydło, narzędzie do wykonywania dziur w skórze
• syr – ser

    (do góry strony)

Ś

• ś – z, np. ś niego – z niego, ś nimi – z nimi
• ścigać siy – prowadzić rozwiązły (gł. seksualnie) tryb życia
• ścignońć – zdążyć
• ściojze – stójże
• śklanka – flaszka
• śklonka – szklanka
• śleboda – wolność
• ślebodny – swobodny
• śliwconka – śliwa (drzewo)
• ślyść – zejść
• śmiga – narzędzie dekarskie umożliwiające odwzorowanie kąta, na jaki należy dociąć blachę niblerem
• śmierzć – śmierć
• śniyg – śnieg
• śpas – żart, dowcip
• śpasować – żartować
• śpek – słonina
• śperchet – 1. blacha na piec; 2. piec kuchenny
• śpiywać – śpiewać
  • śpiywo – śpiewa
• śpocek – pół kwaterki
• śreka – przejazd kolejowy
• śreń – warstwa lodu na śniegu
• śtramcyć siy – stroić się
• śtrybno – stromo
• śtuderówać – kombinować
• śtyry – cztery
• śwable – zapałki
• świynty – święty
  • świynty Scepon – św. Szczepan
• śwarny – fajny, szykowny, ładny
• świdrowaty – zezowaty
• świekra – matka męża
• świyrk – modrzew

    (do góry strony)

T

• tamoj – tam
• tamok – tam
• tarasić – śmiecić, robić nieporządek; niszczyć
• tela, telo – tyle
• tele dole – tak daleko
• telezego – trochę
• teroz – teraz
• tłok – ugór
• troc – tartak
• truchła – trumna
• trza – trzeba
• tumok – matoł, nierozumny
• turnia – ostry szczyt, skałka o bardzo stromych bądź pionowych ścianach
• twórz – tchórz
• tyrknij - zadzwoń (telefonem)
• tyz – też
• tyźniy – tygodnie

    (do góry strony)

U

• ubóc – zbocze
• ubić – dobić, zbić
• ucynstujyme – poczęstujemy
• ucheloć siy – uchylić się
• uchowało – zachowało
• ucynić – nałożyć (na talerz)
• udódkować – nie obiecywać
• ujna – żona wuja, brata ojca lub matki
• ukóchać – objąć, uścisnąć
• ukwalówać – radzić
• upłaz – przestrzeń porośnięta trawą
• upytać – uprosić
• urók – choroba spowodowana czarami
• urzyca – materiał do wkładania w buty
• usilić – nadwyrężyć, wytężyć
• usipy – prawo
• utópiec – demon w postaci chłopca
• uwarzyć – ugotować
• uwazówać – być ostrożnym
• uwidziyć – zobaczyć
• uwijać sie – spieszyć się

    (do góry strony)

W

• w dómaś? – zapytanie: czy jesteś w domu?
• w gorzci – w ręce
• w zod – do tyłu
• wadzić siy – kłócić się
• wanta – kamień, skała
• waserwoga – poziomica, waserwaga
• watra – ognisko
• wdzioć – ubrać na siebie
• wereda – paskuda, wstręciuch, cham
• wiater – wiatr
• wiecerzo – kolacja
• wiela - kiela , ile
• wiym – aha
• wiyrk (D. wiyrchu) – szczyt
• wiljo – wigilia
• wiz go/jom – widzisz go/ją
• wiz wyj – widzisz (jak to jest)
• wlyź, wlyźć – wejść
  • wlyźze! – wejdź
• włazić – wchodzić
• włóka – dziewczyna włócząca się
• wolorz – pasterz bydła (dosłownie wołów)
• wor – upał
• worce – warto
• wrazić – wsadzić
• wsturzyć – wsadzić
• wsyndyj – wszędzie
• wtej – wtedy
• wy ześciy, wyściy som – wy jesteście
• wyńść – wyjść
• wybawić – wychować dziecko
• wybawić siy – wyszaleć się na imprezie
• wychod, wychód – 1. wschód (np. słońca); 2. wyjście
• wychódek – ubikacja na zewnątrz
• wyciupasówać – wygonić, wyrzucić
• wycynić – wylać
• wydać siy – wyjść za mąż
• wydziwiać – dziwaczyć, wariować
• wyrko, wyro – łóżko, łoże
• wyryktówać (wyrychtować) – doprowadzić do porządku, odnowić
• wysuć – wysypać
• wyzdajać – wymyślić, przygotować
• wyziyrać – wyglądać
• wyzynąć – przegnać, wygnać
• wiśnia - hardcore

    (do góry strony)

Z

• za 'w imiy Łojca' – w mgnieniu oka, bardzo szybko
• zabocyć – zapomnieć
• zacirka – rodzaj zupy - woda zasypana mąką i zanurzana rogolką, powstją z tego kluski, po ostygnięciu dodaje się mleko
• zadek – tyłek
• zagón – długi ciąg pola
• zaholontać – zamieszać
• zakukówać – podglądać
• zamirek – patyczek do mierzenia mleka
• zamraćkany – pijany, zamroczony
• zapóziółek – ktoś marny, lichy
• zapryć, zawryć – zamknąć
• zapatre, zawarte – zamknięte
• zarymbek – polana w lesie
• zasiy – zaś
• zatom – za tym
• zatrefić – dogodzić
• zatyroł kasik – zapodział gdzieś
• zawaterniok – kłoda do podtrzymania ognia
• zawdy – zawsze
• zawiedom – zaprowadzą
• zaźryć, łobeźryć – zaglądać, oglądać, obejrzeć
• zbyrk – odgłos dzwonka
• zdechlok – chuchro, szybko się męczący
• zebyk – żebym
• zek jes, ześ jes – jestem, jesteś
• zepszałe – zgniłe
• zerdziy – długie kije
• zeszały – zgniły
• zeźlić – zezłościć się, zdenerwować
• zgniywołe miy – zdenerwowało mnie
• ziajok – oferma
• ziebro – żebro
• ziorać – zerkać, przyglądać się
• zląkłeś siy? – czy ty się przestraszyłeś (ze względu na inicjalny pierwszosylabowy akcent w niektórych gwarach, wyraz zląkłeś może brzmieć fonetycznie jako zlůkłeś)
• złobuć – ściągnąć buty
• złodzioć siy – rozebrać się
• złóbcoki – instrument podobny do skrzypiec
• zmamrać siy – ugadać się (np. na wzięcie ślubu)
• zmłora – człowiek, który nie chce jeść
• zoból - przełyk
• zogówek – poduszka
• zol – żal
• zopaska – zapaska na spódnicę
• zornicka – gwiazdeczka
• zryć – żreć, jeść
• zrywka – ściąganie z wyrębu ociosanych drzew
• zwada – kłótnia
• zwitoć
  • zwitali – przywitali
  • zwitołek go – przywitałem go
• zwiyrz – zwierzę, najczęściej chodzi o dziczyznę
• zwoistniy – istotnie
• zwon – dzwon
• zwonecek – dzwoneczek
• zwyrtać – podhal. obracać
• zwyrtnąć – podhal. obrócić się
• zwyrtło mi siy – udało się, szczęśliwie się złożyło
• zwysyć – zostać, mieć ponad miarę (np. zwysyło mi siy pore grul – zostało mi parę ziemniaków)
• zwyzka – wysokie miejsce
• zyciy – jedzenie
• zymby – zęby
• zywobyciy – życie
• zyznać – zerknąć
• zyznońć, zyzać – zaczynać do kogoś, szturchnąć
• zyniacka – ożenek
• zyntyca – żętyca, serwatka z owczego mleka
• zwyki – zwyczaje

    (do góry strony)

Ź

• ździebko - mało, trochę
• ździebełko - mało, troszkę, kiełek np. trawy
• źeradlo – lusterko
• źryć – patrzeć

{{do góry}

Ż

• żyniacka – wesele, zabawa
• żić – dupa

    (do góry strony)

Uwagi

zob. też Gwara góralska w Wikipedii Dlaczego w tym słowniku mamy - onacyć, ale łowce (w znaczeni owce)?! W gwarach południowej Polski o wypowiadane jest miękko, jak w potocznej polszczyźnie ło (tak zwane ł wałczone). Natomiast głoska ł wypowiadana jest (coraz rzadziej, ale takie jej prawidłowe, tradycyjne brzmienie, wystarczy posłuchać starych ludzi w podhalańskich wioskach) podobnie do kresowego ł (wymowa przedniojęzykowa). Niedopuszczalnym jest zatem pisanie owca jak - łowca!! Na całym Podhalu wyrazy takie jak onacyć itd, wszystkie zaczynające sie od samogłoski o wypowiada się miękko, z tym wałczonym ł . Tak więc powinno również być konsekwentnie, w błędnie podanej tutaj pisowni: łonacyć, łon (on), łod (od), łorcyk (orcyk)... Łowca to ten który łowi, poluje (dlatego autor tego nieszczęsnego wpisu, wiedząc to, napisał owce tylko w liczbie mnogiej - łowce). Drodzy Państwo: Nie piszcie - łowca (owca) , łostomili (ostomili, rostomili - r na początku zanika), łoscypek (pochodzi od - rozszczepek, r zanika), tylko prawidłowo, od O, wymawiajcie jak ło (wałczone). Natomiast wszędzie tam, gdzie w polszczyźnie potocznej występuje Ł pamiętajcie, że jego wymowa inna jest na Podhalu, zasadniczo, od ł wałczonego . Polecam sprawdzić w uczonych źródłach. Pozdrawiam. Piotr Bies Węgiercyk