zegar
zegar (język polski)
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
- (1.1) przyrząd przeznaczony do mierzenia i wskazywania właściwego czasu; zob. też zegar w Wikipedii
- (1.2) techn. wskaźnik w postaci okrągłej tarczy z wypisanymi na obwodzie wielkościami i przynajmniej jedną wskazówką, wskazującą te wielkości
- odmiana:
- (1.1-2)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik zegar zegary dopełniacz zegara zegarów celownik zegarowi zegarom biernik zegar zegary narzędnik zegarem zegarami miejscownik zegarze zegarach wołacz zegarze zegary
- przykłady:
- (1.1) Ten zegar zbudowano w XVII w., a ciągle chodzi!
- (1.2) Kadet z przerażeniem patrzył na dziesiątki zegarów w kokpicie.
- składnia:
- kolokacje:
- (1.1) zegar astronomiczny • zegar atomowy • zegar elektryczny • zegar kwarcowy • zegar piaskowy • zegar słoneczny • zegar wodny • zegar elektroniczny / mechaniczny • zegar dworcowy / kościelny / ratuszowy / wieżowy / zamkowy • zegar zagłady • zegar z kukułką / z kurantem / z wahadłem • zegar stojący / wiszący • zegar ścienny / stołowy / szafkowy • zegar bije / chodzi / cyka / dzwoni / tyka • zegar późni się / spieszy się / pokazuje właściwy czas • tarcza / wskazówki zegara • nakręcać / nastawiać zegar • na zegarze jest / wybiła (godzina) pierwsza • muzeum zegarów • zegarmistrz
- synonimy:
- (1.1) czasomierz, przest. godzinnik; gw. (Śląsk Cieszyński) godziny; gw. (Śląsk Cieszyński, Górny Śląsk i Zaolzie) zygor
- antonimy:
- holonimy:
- związki frazeologiczne:
- cofnąć zegar • uderzenie zegara
- etymologia:
- (1.1) śwn. seigære → waga; zegar wodny lub piaskowy (> niem. Seiger → zegar ścienny / wieżowy[1] < seigen < facititivum od seihen → sączyć, przesączać[2])
- (1.2) od (1.1)
- uwagi:
- (1.1) por. budzik • chodzik • cebula • chronometr • klepsydra • stoper • minutnik
- (1.1) Niemieckie Seiger, od którego pochodzi pol. zegar, pierwotnie oznaczało zegar wodny lub piaskowy (→ przyrząd do sączenia), a potem – każdy zegar[2].
- (1.1) Niektórzy próbowali wywodzić etymologię od wyrazu Zeiger → wskazówka; teoria ta jest jednak błędna[3].
- tłumaczenia:
- albański: (1.1) sahát m
- angielski: (1.1) clock
- arabski: (1.1) ساعة ż (sāʿa)
- baskijski: (1.1) erloju, ordulari
- białoruski: (1.1) гадзіннік m
- bułgarski: (1.1) часовник m
- chorwacki: (1.1) sat m
- czeski: (1.1) hodiny ż lm; (1.2) ukazatel m
- duński: (1.1) ur n
- esperanto: (1.1) horloĝo
- fiński: (1.1) kello
- francuski: (1.1) horloge ż, pendule ż; (1.2) compteur m
- galicyjski: (1.1) reloxo m; (1.2) reloxo m
- gudźarati: (1.1) ઘડિયાળ ż (ghaḍiyāḷa)
- hebrajski: (1.1) שעון m (szaon)
- hiszpański: (1.1) reloj m; (1.2) contador m
- islandzki: (1.1) klukka ż
- japoński: (1.1) 時計 (とけい, tokei)
- jawajski: (1.1) jam
- jidysz: (1.1) זייגער m (zejger)
- kaszubski: (1.1) zédżer m
- kataloński: (1.1) rellotge m
- luksemburski: (1.1) Auer ż
- niderlandzki: (1.1) klok ż
- niemiecki: (1.1) Uhr ż, daw. reg. Seiger[2]
- nowogrecki: (1.1) ρολόι n; (1.2) ρολόι n
- portugalski: (1.1) relógio m
- rosyjski: (1.1) часы lm; (1.2) часы lm
- słowacki: (1.1) hodiny lm ż
- szwedzki: (1.1) klocka w, ur n
- turecki: (1.1) saat
- tuvalu: (1.1) itulā
- tybetański: (1.1) ཆུ་ཚོད
- ukraiński: (1.1) годинник m
- węgierski: (1.1) óra
- wilamowski: (1.1) zaegier m, zǡgjer m, zagier m, zȧgjer m
- włoski: (1.1) orologio m
- źródła:
- ↑ Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Jan Rozwadowski, Z dziejów polskich wyrazów i zwrotów, „Język Polski” nr 4/1913, s. 106.
- ↑ Jan Rozwadowski, Z dziejów polskich wyrazów i zwrotów, „Język Polski” nr 4/1913, s. 107.