się: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
Nie podano opisu zmian
 
(Nie pokazano 72 wersji utworzonych przez 28 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
[[de:się]] [[el:się]] [[en:się]] [[eu:się]] [[fr:się]] [[io:się]] [[mg:się]] [[ja:się]] [[ru:się]] [[fi:się]] [[sv:się]] [[chr:się]] [[zh:się]]
{{podobne|Sie|sie}}
{{podobne|Sie|sie}}
== się ({{język polski}}) ==
== się ({{język polski}}) ==
{{wymowa}} {{IPA3|ɕɛ}}, {{AS3|śe}}, {{objaśnienie wymowy|ZM|DENAZAL}} {{audio|Pl-się.ogg}}
{{wymowa}}
: {{IPA3|ɕɛ}}, {{AS3|śe}}, {{objaśnienie wymowy|ZM|DENAZAL}} {{audio|Pl-się.ogg}}
: {{audio|LL-Q809 (pol)-Krokus-się.wav}} {{audio|LL-Q809 (pol)-Olaf-się.wav}} {{audio|LL-Q809 (pol)-Gower-się.wav}}
{{znaczenia}}
{{znaczenia}}
''zaimek zwrotny''
''zaimek zwrotny''
: (1.1) ''…używany w stronie zwrotnej (konstrukcji, w której wykonawca lub wykonawcy czynności jednocześnie doznają jej skutków)'', [[siebie]]
: (1.1) ''…używany w stronie zwrotnej – konstrukcji, w której wykonawca lub wykonawcy czynności jednocześnie doznają jej skutków''
: (1.2) ''…używany jako forma bezosobowa''
: (1.2) ''…używany jako forma bezosobowa''
: (1.3) ''…używany dla oznaczenia zbiorowości wykonującej czynność''
: (1.3) ''…używany dla oznaczenia zbiorowości wykonującej czynność''
{{odmiana}}
{{odmiana}}
: (1.1-3) [[Aneks:Język polski - zaimki|opis polskich zaimków na stronie aneksu]]
: (1) {{nieodm}}
{{przykłady}}
{{przykłady}}
: (1.1) ''[[Krzysztof]] [[poruszyć|poruszył]] [[się]] [[przez]] [[sen]].''
: (1.1) ''[[Krzysztof]] [[poruszyć|poruszył]] [[się]] [[przez]] [[sen]].''
: (1.1) ''[[Anna]] [[umyć|umyła]] [[się]].''
: (1.1) ''[[Anna]] [[się]] [[umyć|umyła]].''
: (1.1) ''[[dziób|Dzioby]] [[wielki]]ch [[ptak]]ów [[drapieżny]]ch [[z]] [[wiek]]iem [[coraz]] [[bardzo|bardziej]] [[zakrzywiać|zakrzywiają]] [[się]] [[i]] [[na koniec]] [[wierzchni]]e [[ostrze]], [[zagiąć|zagiąwszy]] [[się]], [[dziób]] [[zamykać|zamyka]], [[i]] [[ptak]] [[z]] [[głód|głodu]] [[umierać]] [[musieć|musi]]. [[to|To]] [[mniemanie]] [[gminny|gminne]] [[przyjąć|przyjęli]] [[niektóry|niektórzy]] [[ornitolog]]owie''<ref>Adam Mickiewicz: ''Pan Tadeusz'', objaśnienia poety do ks. IV w. 536–537.</ref>.
: (1.2) ''[[robić|Robi]] [[się]] [[późno]].''
: (1.2) ''[[robić|Robi]] [[się]] [[późno]].''
: (1.3) ''[[mówić|Mówi]] [[się]], [[że]] [[Jan]]ek [[mieć|ma]] [[ożenić się]] [[z]] [[Judyta|Judytą]].''
: (1.3) ''[[mówić|Mówi]] [[się]], [[że]] [[Jan]]ek [[mieć|ma]] [[ożenić się|się ożenić]] [[z]] [[Judyta|Judytą]].''
{{składnia}}
{{składnia}}
{{kolokacje}}
{{kolokacje}}
Linia 27: Linia 29:
{{frazeologia}}
{{frazeologia}}
{{etymologia}}
{{etymologia}}
: {{etym|prasł|*sę}}<ref>{{Vasmer'sSEonline|hasło=-ся}}</ref>
: {{por}} {{etymn|bułg|се}}, {{etymn|czes|se}}, {{etymn|dłuż|se}}, {{etymn|głuż|so}}, {{etymn|mac|се}}, {{etymn|ros|-ся}}, {{etymn|ros|-сь}}, {{etymn|scs|сѧ}}, {{etymn|słc|sa}} i {{etymn|słń|se}}
: {{por}} {{etymn|łac|se}}
{{uwagi}}
{{uwagi}}
: (1.1) ''Istnieją czasowniki (np. [[bać się]]), które istnieją tylko ze słowem „się”. Są również czasowniki, których znaczenia są całkiem różne ze słowem „się” i bez niego (np. [[stawać]] – [[stawać się]]).''
* Istnieją czasowniki (np. ''[[bać się]]'') używane zawsze z zaimkiem ''się.'' Są również takie czasowniki, które z zaimkiem ''się'' mają zupełnie inne znaczenie niż bez niego (np. ''[[stawać]]'' oraz ''[[stawać się]]'').
: (1.1) Zaimek zwrotny „się” powinien w zdaniu stać przed czasownikiem, np. ''Jacek się wybrał do babci'', a nie ''Jacek wybrał się do babci.'' Pojawianie się tego słówka w pozycji poczasownikowej jest wynikiem wpływów obcych<ref>Edward Łuczyński, Jolanta Maćkiewicz, ''Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia'', wyd. II rozszerzone i uzupełnione, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2002, s. 112.</ref>.
* Zaimek ''się'' nie powinien stać ani na początku zdania, ani na końcu (chyba że zdanie składa się z samego czasownika, np. ''Wypogodziło się''), ani po przyimku. Najlepiej umieszczać go przed czasownikiem, można go nawet oddzielić od czasownika innymi wyrazami, np. ''Chciałbym się z tobą spotkać o drugiej'' (nie: {{źle|''Chciałbym z tobą spotkać się o drugiej''}})<ref name=SPP>''Słownik poprawnej polszczyzny PWN'', Warszawa 2000.</ref><ref>Edward Łuczyński, Jolanta Maćkiewicz, ''Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia'', wyd. II rozszerzone i uzupełnione, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2002, s. 112.</ref>. Ponieważ jest nieakcentowany, jego miejsce w zdaniu zależy od wyrazów akcentowanych<ref>Roman Zawiliński, ''Gdzie jest miejsce w zdaniu dla zaimka zwrotnego się i cząstki by?'', „Poradnik Językowy” nr 1/1922, s. 1.</ref>.
* Jeśli w zdaniu występują dwa wzajemnie zależne czasowniki z zaimkiem ''się'', jeden z zaimków należy opuścić, np. ''Starał się nią opiekować jak najlepiej'' (nie: {{źle|''Starał się nią opiekować się jak najlepiej''}})<ref name=SPP/>.
* W zaimku ''się'' wystąpiła nieregularna redukcja grupy nagłosowej. Jej ślad przetrwał w formie [[swój]]<ref>Witold Mańczak, ''O zjawisku, które w tekstach polskich występuje w ponad 60% wyrazów'', „Poznańskie Spotkania Językoznawcze” nr 29/2015, s. 66.</ref>.
{{tłumaczenia}}
{{tłumaczenia}}
* angielski: (1.1) [[-self]] ([[myself]]/[[yourself]]/[[himself]]/… etc.); (1.3) [[one]]
* angielski: (1.1) [[-self]] ([[myself]] / [[yourself]] / [[himself]] {{itd}}); (1.2) [[it]]; (1.3) [[one]], [[they]], [[you]]
* bułgarski: (1.1) [[се]]
* bułgarski: (1.1) [[се]]
* czeski: (1.1) [[se]]
* czeski: (1.1) [[se]]
* dolnołużycki: (1.1) [[se]]
* dolnołużycki: (1.1) [[se]]
* duński: (1.1) [[sig]] ([[mig]]/[[mig self]], [[dig]]/[[dig selv]], [[osv.]])
* duński: (1.1) [[sig]] ([[mig]] / [[mig self]], [[dig]] / [[dig selv]] {{itd}})
* esperanto: (1.1) [[si]]
* esperanto: (1.1) [[si]]
* francuski: (1.1) [[se]]
* francuski: (1.1) [[se]]
* górnołużycki: (1.1) [[so]]
* górnołużycki: (1.1) [[so]]
* hiszpański: (1.1) [[se]] ([[me]], [[te]], '''se''', [[nos]], [[os]], '''se''')
* hiszpański: (1.1) [[se]] ([[me]], [[te]], [[se]], [[nos]], [[os]], [[se]])
* interlingua: (1.1) [[se]]
* interlingua: (1.1) [[se]]
* islandzki: (1.1) [[sig]] (''mig, þig…''), -st (''końcówka dla czasownika''); (1.2) [[það]] +{{czas}}; (1.3) [[man]] +{{czas}}
* islandzki: (1.1) [[sig]] ([[mig]], [[þig]] {{itd}}), -st (''końcówka dla czasownika''); (1.2) [[það]] + {{czas}}; (1.3) [[man]] + {{czas}}
* jidysz: (1.1) [[זיך]] (zich); (1.2-3) [[מען]]/[[מע]] (me)/(men)
* jidysz: (1.1) [[זיך]] (zich); (1.2) [[עס]] (es); (1.3) [[מען]] / [[מע]] (me / men)
* kaszubski: (1.1) [[sã]]
* kaszubski: (1.1) [[sã]]
* łaciński: (1.1) [[se]]
* macedoński: (1.1) [[се]]
* macedoński: (1.1) [[се]]
* niderlandzki: (1.1) [[zich]], [[zichzelf]]
* niemiecki: (1.1) [[sich]] ([[mich]]/[[dich]]/… [[usw.]]); (1.2) [[es]] [[werden|wird]]…; (1.3) [[man]]
* niemiecki: (1.1) [[sich]] ([[mich]] / [[dich]] {{itd}}); (1.2) [[es]] ([[werden|wird]]); (1.3) [[man]]
* norweski (bokmål): (1.1) [[seg]] (''meg, deg, osv.'')
* rosyjski: (1.1) [[-ся]]/[[-сь]]
* norweski (bokmål): (1.1) [[seg]] ([[meg]], [[deg]] {{itd}})
* rosyjski: (1.1) [[-ся]] / [[-сь]]
* rumuński: (1.1) [[se]]
* słowacki: (1.1) [[sa]]
* słowacki: (1.1) [[sa]]
* szwedzki: (1.1) [[sig]] (''mig, dig, etc.'')
* szwedzki: (1.1) [[sig]] ([[mig]], [[dig]] {{itd}})
* wilamowski: (1.1) [[zih́]]
* ukraiński: (1.1) [[-ся]], [[-сь]]
* wilamowski: (1.1) [[zyh́]], [[zih́]], [[śje]], [[zich]], [[zih]]
* włoski: (1.1) [[si]]
{{źródła}}
{{źródła}}
<references/>
<references />

Aktualna wersja na dzień 02:19, 3 gru 2023

Podobna pisownia Podobna pisownia: Sie • sie

się (język polski)[edytuj]

wymowa:
IPA: [ɕɛ], AS: [śe], zjawiska fonetyczne: zmięk.• denazal. ​?/i
​?/i ​?/i ​?/i
znaczenia:

zaimek zwrotny

(1.1) …używany w stronie zwrotnej – konstrukcji, w której wykonawca lub wykonawcy czynności jednocześnie doznają jej skutków
(1.2) …używany jako forma bezosobowa
(1.3) …używany dla oznaczenia zbiorowości wykonującej czynność
odmiana:
(1.1-3) opis polskich zaimków na stronie aneksu
przykłady:
(1.1) Krzysztof poruszył się przez sen.
(1.1) Anna się umyła.
(1.1) Dzioby wielkich ptaków drapieżnych z wiekiem coraz bardziej zakrzywiają się i na koniec wierzchnie ostrze, zagiąwszy się, dziób zamyka, i ptak z głodu umierać musi. To mniemanie gminne przyjęli niektórzy ornitologowie[1].
(1.2) Robi się późno.
(1.3) Mówi się, że Janek ma się ożenić z Judytą.
składnia:
kolokacje:
synonimy:
(1.1) siebie
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
związki frazeologiczne:
etymologia:
prasł. *sę[2]
por. bułg. се, czes. se, dłuż. se, głuż. so, mac. се, ros. -ся, ros. -сь, scs. сѧ, słc. sa i słń. se
por. łac. se
uwagi:
  • Istnieją czasowniki (np. bać się) używane zawsze z zaimkiem się. Są również takie czasowniki, które z zaimkiem się mają zupełnie inne znaczenie niż bez niego (np. stawać oraz stawać się).
  • Zaimek się nie powinien stać ani na początku zdania, ani na końcu (chyba że zdanie składa się z samego czasownika, np. Wypogodziło się), ani po przyimku. Najlepiej umieszczać go przed czasownikiem, można go nawet oddzielić od czasownika innymi wyrazami, np. Chciałbym się z tobą spotkać o drugiej (nie: Chciałbym z tobą spotkać się o drugiej)[3][4]. Ponieważ jest nieakcentowany, jego miejsce w zdaniu zależy od wyrazów akcentowanych[5].
  • Jeśli w zdaniu występują dwa wzajemnie zależne czasowniki z zaimkiem się, jeden z zaimków należy opuścić, np. Starał się nią opiekować jak najlepiej (nie: Starał się nią opiekować się jak najlepiej)[3].
  • W zaimku się wystąpiła nieregularna redukcja grupy nagłosowej. Jej ślad przetrwał w formie swój[6].
tłumaczenia:
źródła:
  1. ↑ Adam Mickiewicz: Pan Tadeusz, objaśnienia poety do ks. IV w. 536–537.
  2. ↑ Hasło „-ся” w: Vasmer's Etymological Dictionary.
  3. ↑ 3,0 3,1 Słownik poprawnej polszczyzny PWN, Warszawa 2000.
  4. ↑ Edward Łuczyński, Jolanta Maćkiewicz, Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia, wyd. II rozszerzone i uzupełnione, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2002, s. 112.
  5. ↑ Roman Zawiliński, Gdzie jest miejsce w zdaniu dla zaimka zwrotnego się i cząstki by?, „Poradnik Językowy” nr 1/1922, s. 1.
  6. ↑ Witold Mańczak, O zjawisku, które w tekstach polskich występuje w ponad 60% wyrazów, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze” nr 29/2015, s. 66.
Źródło: „https://pl.wiktionary.org/w/index.php?title=się&oldid=8294938”