prosić

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego

prosić (język polski)[edytuj]

wymowa:
IPA[ˈprɔɕiʨ̑], AS[prośić], zjawiska fonetyczne: zmięk., ?/i
podział przy przenoszeniu wyrazu: pro•sić
znaczenia:

czasownik przechodni niedokonany (dk. brak)

(1.1) zwracać się uprzejmie do kogoś w celu uzyskania czegoś
(1.2) zwracać się do kogoś w celu nakłonienia go do złożenia wizyty; zapraszać

czasownik zwrotny niedokonany prosić się (dk. brak)

(2.1) usilnie zwracać się do kogoś w celu uzyskania czegoś, mimo odmawiania
(2.2) o świni: rodzić prosięta
odmiana:
(1.1-2) koniugacja VIa
(2.1-2) koniugacja VIa
przykłady:
(1.1) Czy mogę cię prosić o przyniesienie szklanki wody?
(1.2) Był proszony na wczorajsze przyjęcie.
składnia:
kolokacje:
(1.1) prosić uprzejmie / grzecznie / natarczywie
synonimy:
(1.1) apelować, błagać, dopraszać się, molestować, napraszać się, nudzić, odwoływać się, przymawiać się, ubłagiwać, upraszać, wołać, wybłagiwać, wypraszać, zaklinać; błagać na kolanach, błagać na wszystko na świecie, wnosić prośbę, wyciągać ręce, zwracać się z prośbą; reg. śl. pytać
(1.2) inwitować, spraszać, ściągać, zwoływać; otwierać podwoje
antonimy:
(1.1) kazać, nakazać, nakazywać, polecić, rozkazać, rozkazywać, zalecać, zalecić, zarządzać, zarządzić, zlecać, zlecić, zmuszać
hiperonimy:
(1.1-2, 2.1) zwracać się
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
(1.1-2, 2.1)
rzecz. prośba ż, proszenie n, dopraszanie n, doproszenie n, napraszanie n, naproszenie n, naspraszanie n, odpraszanie n, odproszenie n, ponaspraszanie n, poproszenie n, pospraszanie n, powypraszanie n, pozapraszanie n, przepraszanie n, przeproszenie n, spraszanie n, sproszenie n, upraszanie n, uproszenie n, wproszenie n, wpraszanie n, wypraszanie n, wyproszenie n, zapraszanie n, zaproszenie n, zaprosiny nmos
czas. dopraszać ndk., doprosić dk., napraszać się ndk., naprosić dk., naspraszać dk., odpraszać ndk., odprosić dk., ponaspraszać dk., poprosić dk., pospraszać dk., powypraszać dk., pozapraszać dk., przepraszać ndk., przeprosić dk., spraszać ndk., sprosić dk., upraszać ndk., uprosić dk., wpraszać się ndk., wprosić się dk., wypraszać ndk., wyprosić dk., zapraszać ndk., zaprosić dk.
wykrz. proszę
(2.2)
rzecz. prosię n, prosiak mzw, prosiaczek mzw, prosiątko n, proszenie n, oproszenie n
czas. oprosić się dk.
związki frazeologiczne:
kto leniwo prosi, leniwo odnosi
etymologia:
(1.1-2, 2.1) notowane od XIV w.[1]
ogsłow., por. czes. prosit → prosić, dial. żebrać, ros. просить → prosić, upraszać, zapraszać, pot. żądać, chcieć, przest. ugaszczać, częstować, scs. просити → prosić, wypraszać; żądać, wymagać[1]; od prasł. *prositi, *prošǫ → prosić, pytać, zapytywać; żądać, wymagać < praindoeur. *prek- (*perḱ, *pr̥ḱ-) → pytać, prosić[1]
por. dokładne odpowiedniki litew. prašyti → prosić, żądać, domagać się czegoś, łot. prasīt → prosić, pytać
por. dalsze pokrewne sanskr. प्राश् (prā́ś) → (sądowe) wypytywanie, przesłuchanieawest. 𐬟𐬭𐬀𐬯𐬁 (frasā) → pytanietoch. B pärk-pytaćłac. precor, precari → prosić, modlić się, przyzywaćgoc. 𐍆𐍂𐌰𐌹𐌷𐌽𐌰𐌽pytać
(2.2) notowane od XVI w.[2]
ogsłow., por. czes. prasit se, ros. пороси́ться, słń. prasíti se od prasł. *porsiti sę od prasł. *porsę lub niezachowanego prasł. *porsъprosię[2]
uwagi:
(1.2) w języku współczesnym występuje rzadko, raczej jako wyszukana forma grzecznościowa
tłumaczenia:
(1.2) zobacz listę tłumaczeń w haśle: zapraszać
źródła:
  1. 1,0 1,1 1,2 Hasło „prosić” w: Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1, s. 484.
  2. 2,0 2,1 Hasło „prosić się” w: Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1, s. 484.