kacerz
kacerz (język polski)
[edytuj]
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
- (1.1) przest.[1][2]/daw.[3] rel. odstępca od religii rzymskokatolickiej (w szczególności protestant)[1][2]; w okresie reformacji synonim heretyka, bezbożnika[4]
rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
- odmiana:
- (1.1)[1]
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik kacerz kacerze dopełniacz kacerza kacerzy/kacerzów celownik kacerzowi kacerzom biernik kacerza kacerzy/kacerzów narzędnik kacerzem kacerzami miejscownik kacerzu kacerzach wołacz kacerzu kacerze - (2.1)[uwaga 1]
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik kacerz kacerze dopełniacz kacerza kacerzy/kacerzów celownik kacerzowi kacerzom biernik kacerza kacerze narzędnik kacerzem kacerzami miejscownik kacerzu kacerzach wołacz kacerzu kacerze - (3.1)[1]
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik kacerz kacerze dopełniacz kacerza kacerzy celownik kacerzowi kacerzom biernik kacerz kacerze narzędnik kacerzem kacerzami miejscownik kacerzu kacerzach wołacz kacerzu kacerze - (3.2)[uwaga 1]
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik kacerz kacerze dopełniacz kacerza kacerzy celownik kacerzowi kacerzom biernik kacerz kacerze narzędnik kacerzem kacerzami miejscownik kacerzu kacerzach wołacz kacerzu kacerze
- przykłady:
- (1.1) To, co ludzie w danej chwili rozumieją pod pojęciem "człowieka", jest zawsze tylko przejściową, mieszczańską konwencją. "Człowiek" tej konwencji jest (…) kompromisem (…) próbą okpienia zarówno złej pramatki natury, jak niewygodnego praojca ducha (…) Dlatego mieszczuch pali dzisiaj na stosie tego jako kacerza, tamtego wiesza jako zbrodniarza, a pojutrze stawia im pomniki[6].
- (1.1) Polska już o wiele dawniej prześcignęła w tolerancyi wiary najbardziej cywilizowane państwa (…) wydał w Polsce Kazimierz Wielki już r. 1356 statut tolerancyi i z Polski uczynił schronisko dla wszystkich, którzy w ówczesnym cywilizowanym świecie skazani byli na prześladowanie i śmierć. W czasach, w których nawet Melanchton przemawiał za karą śmierci na kacerzy, była Polska jedynem wolnem schronieniem dla socynjan i ewangielików[7].
- składnia:
- synonimy:
- (3.1) podbierak, st.pol. kaszerz, st.pol. kasyrz, gw. kasierz, gw. kaszerz
- (3.2) gw. kacerek, gw. kacer
- antonimy:
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- wyrazy pokrewne:
- (1.1) rzecz. kacerstwo n, forma żeńska kacerka ż, st.pol. kacerzstwo n, st.pol. kacermistrz m, st.pol. arcykacerz m, st.pol. kacerowanie n, st.pol. kacerzowanie n
- przym. kacerski, st.pol. kacerny, st.pol. kaczerny
- czas. st.pol. kacerować, st.pol. kacerzować
- przysł. po kacersku
- (3.1) rzecz. st.pol. kaszerz m, st.pol. kasyrz m, gw. kasierz m, gw. kaszerz m
- (3.2) rzecz. gw. kacer m
- związki frazeologiczne:
- etymologia:
- (1.1) niem. Ketzer[4][3] → heretyk < st.czes. kacieř[2][3] → heretyk, śwn. katzer[2] (dialekt wschodni) → heretyk < wywodzone od nazwy sekty katarów (działającej w XI–XIII w. we Francji i Włoszech)[2]; franc. cathares[8], łac. Cathari[9], wł. Gazari[3] → katarzy < gr. καθαροί (katharoí)[8][3] → czyści
- (2.1) od (1.1)
- (3.1-2) niem. Käscher[2][5]
- uwagi:
- tłumaczenia:
- niemiecki: (1.1) Ketzer m; (3.1) Kescher m
- wilamowski: (1.1) kacyž m; (2.1) kacyž m; (3.1) kacyž m; (3.2) kacyž m
- źródła:
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4
Hasło „kacerz” w: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Hasło „kacerz” w: Wielki słownik wyrazów obcych, praca zbiorowa, pod red. Mirosława Bańki, PWN, Warszawa 2008, ISBN 978-83-01-14455-5, s. 582.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Hasło „kacerz” w: Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, De Agostini Polska.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Hasło „kacerz” w: portalwiedzy.onet.pl.
- ↑ 5,0 5,1 5,2
Hasło „kacerz” w: Słownik języka polskiego, red. Jan Karłowicz, Adam Kryński, Władysław Niedźwiedzki, t. II: H-M, Warszawa 1900–1927, s. 195.
- ↑ Hermann Hesse: Wilk stepowy, przeł. Gabriela Mycielska
- ↑ Zygmunt Gloger: Tolerancja religijna w Polsce (fragment Encyklopedii staropolskiej)
- ↑ 8,0 8,1 Hasło „katar” w: Wielki słownik wyrazów obcych, praca zbiorowa, pod red. Mirosława Bańki, PWN, Warszawa 2008, ISBN 978-83-01-14455-5, s. 614.
- ↑ Hasło „kacerz I” w: Słownik wyrazów obcych, Wydawnictwo Naukowe PWN, wyd. 1995 i nn.
