Aneks:Język słowacki - deklinacja

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego
Powrót do: Język słowacki

Język słowacki ma 6 przypadków: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, miejscownik, narzędnik. Kilka słów zachowało nadal formę wołacza i jest ona zaznaczona osobno w słowniku. Kolejność przypadków taka, jaką podają gramatyki słowackie.

Rodzaj męski[edytuj]

Typ I - męskoosobowy[edytuj]

Liczba pojedyncza

Przypadek Wzór 1 Wzór 2 Wzór 3
M. - -o -a -
D. -a -u -ho
C. -ovi -ovi -mu
B. -a -u -ho
Ms. -ovi -ovi -m
N. -om -om -m

Liczba mnoga

Przypadek Wzór 1 Wzór 2 Wzór 3
M. -i -ia -ovia -ovia -i -ovia
D. -ov -ov -ov -ov
C. -om -om -om
B. -ov -ov -ov
Ms. -och -och -och
N. -mi -ami -ami -mi -ami

Uwagi do wzoru 1:

  • Wzór 1 stosuje się dla rzeczowników męskoosobowych zak. na spółgłoskę lub -o
  • Rzeczowniki obcego pochodzenia z końcówkami -us, -os, -es, -as, tracą je podczas odmiany: ArchimedesArchimeda
  • Rzeczowniki z wstawnymi -e-, -o-, tracą je.
  • M lm. użycie końcówek:
    • -i - najczęstsza, tow. alternacje k:c, ch:s
    • -ovia - rzeczowniki zakończone na -o, -h, -g, -ok, nazwy pokrewieństwa, niektóre rzeczowniki obce.
    • -ia rzeczowniki z przyrostkami -teľ i -ič
  • D lm. końcówka tylko dla rzeczowników ľudia i hostia.
  • N lm. -ami używamy w rzeczownikach z ruchomym -e- i -o- oraz w rzecz. zak. na -m.

Uwagi do wzoru 2:

  • Wzór 2 stosuje się dla rzeczowników męskoosobowych zak. na -a oraz nazwisk rodzimych zakończonych na -o.
  • M lm. użycie końcówek
    • -ovia przeważająca większość.
    • -i rzecz. obce zak. na -ta oraz -ista.
  • N lm. tylko niektóre rzeczowniki obce zak. na -ta posiadają końcówkę -mi, reszta używa -ami.

Uwagi do wzoru 3:

  • Wzór 3 stosuje się do nazwisk obcych zakończonych na -i, , -y, -e,

Typ II - męskożywotny[edytuj]

Liczba pojedyncza

Przypadek Wzór 1 Wzór 2
M. - -
D. -a -a
C. -ovi -ovi
B. -a -a
Ms. -ovi -ovi
N. -om -om

Liczba mnoga

Przypadek Wzór 1 Wzór 2
M. -y -e
D. -ov -ov
C. -om -om
B. -a -y
Ms. -ovi -e
N. -mi -ami -mi -ami

Uwagi do wzoru 1:

  • wzór 1 stosowany jest do rzeczowników męskożywotnych zakończonych na spółgłoskę neutralną, twardą lub -o.
  • M lm. rzeczowniki vlk, pes, vták mogą przybierać także końcówki rzecz. męskoosobowych (p. typ I)
  • N lm. końcówka -ami używana w rzeczownikach z wstawnym -o-, -e- oraz zak. na -o.

Uwagi do wzoru 2:

  • wzór 2 stosowany jest do rzeczowników męskożywotnych zakończonych na spółgłoskę miękką.
  • D lm. przeważa końcówka -ov. Rzeczownik kôň posiada końcówkę .
  • N lm. końcówka -ami używana w rzeczownikach z wstawnym -o-, -e- oraz zak. na -o.

Typ III - męskonieżywotny[edytuj]

Liczba pojedyncza

Przypadek Wzór 1 Wzór 2 Wzór 3
M. - - -
D. -a -u -a -u -a
C. -u -u -u
B. - - -
Ms. -e -u -i -i
N. -om -om -om

Liczba mnoga

Przypadek Wzór 1 Wzór 2 Wzór 3
M. -y -e -y
D. -ov -ov -ov
C. -om -om -om
B. -y -e -y
Ms. -och -och -och
N. -mi -ami -mi -ami -mi

Uwagi do wzoru 1:

  • Wzór 1 stosujemy do rzeczowników męskonieżywotnych zakończonych na sp. twardą lub neutralną.
  • Końcówki -us -os, -es znikają podczas odmiany, ale w niektórych wyrazach (np. cirkus, trolejbus, vírus, epos).
  • W rzeczownikach jednosylabowych z długą samogłoską, ulega ona najczęściej skróceniu (mrázmrazu)
  • D lp. reguły użycia końcówek -a oraz -u są trudne do sprecyzowania. Końcówka -u stosowana jest zazwyczaj w:
  • Msc. lp. końcówka -u używana w rzeczownikach zak. na spółgłoskę tylnojęzyczną: -k, -g, -ch, -h, np. vlak.
  • N lm. końcówka -ami używana w rzeczownikach z wstawnym -o-, -e- oraz zak. na -m oraz w utartych zwrotach (np. dolu schodami).

Uwagi do wzoru 2:

  • Wzór 2 stosujemy do rzeczowników męskonieżywotnych zakończonych na sp. miękką oraz tych zakończonych na -iar.
  • W rzeczownikach jednosylabowych z długą samogłoską, ulega ona najczęściej skróceniu (kôškoša)
  • D lp. reguły użycia końcówek -a oraz -u są trudne do sprecyzowania. Końcówka -u stosowana jest zazwyczaj w:
    • rzeczownikach abstrakcyjnych: plač.
    • rzeczownikach materiałowych: čaj.
  • Rzeczowniki zak. na -teľ posiadają w C lp. oraz B lp., a -ec w B lp. końcówki męskoosobowe (typ I).
  • M lm. wyraz deň posiada końcówkę -i
  • D lm. wyrazy deň i peniaze posiadają końcówkę
  • N lm. końcówka -ami używana w rzeczownikach z wstawnym -o-, -e- oraz zak. na grupę spółgłoskową, np. dážď.

Uwagi do wzoru 3:

  • Wzór 3 stosujemy do rzeczowników męskonieżywotnych obcego pochodzenia zak. na -el i -er, gdy -e- nie jest ruchome (nie jest samogłoską wstawną), np. hotel, tunel.

Rodzaj żeński[edytuj]

Typ IV - żeński twardotematowy[edytuj]

Liczba pojedyncza

Przypadek Wzór 1 Wzór 2
M. -a -a
D. -y -y
C. -e -i -e
B. -u -u
Ms. -e -i -e
N. -ou -ou

Liczba mnoga

Przypadek Wzór 1 Wzór 2
M. -y -y
D. - -
C. -ám -am
B. -y -y
Ms. -ách -ach
N. -ami -ami

Uwagi do wzoru 1:

  • wzór 1 stosowany jest do rzeczowników żeńskich zakończonych na -a z poprzedzającą ją spółgłoską neutralną lub twardą z krótką ostatnią sylabą tematu (np. matka, žena)
  • do opracowania

Uwagi do wzoru 2:

  • wzór 1 stosowany jest do rzeczowników żeńskich zakończonych na -a z poprzedzającą ją spółgłoską neutralną lub twardą z długą ostatnią sylabą tematu (np. látka, trieda)
  • do opracowania

Typ V - żeński miękkotematowy[edytuj]

Liczba pojedyncza

Przypadek Wzór 1 Wzór 2
M. -a -a
D. -e -e
C. -i -i
B. -u -u
Ms. -i -i
N. -ou -ou

Liczba mnoga

Przypadek Wzór 1 Wzór 2
M. -e -e
D. - -
C. -iam -am
B. -e -e
Ms. -iach -ach
N. -ami -ami

Uwagi do wzoru 1:

  • stosowany do rzeczowników zakończonych na -a z poprzedzającą miękką spółgłoską i krótką ostatnią sylabą tematu, np. ulica.
  • w dop. lm. dla końcówki - alternacja samogłoski (wydłużenie) lub wstawne -ie-, gdy zak. na grupę spółgłoskową.
  • w dop. lm. dla wyrazów zakończonych na -ľa, -ča, -ša, -ňa mają jedną z dwóch podanych końcówek. Dla niektórych słów poprawne są obie formy. Wszystkie pozostałe wyrazy posiadają końcówkę .

Uwagi do wzoru 2:

  • stosowany do rzeczowników zakończonych na -a z poprzedzającą miękką spółgłoską i długą ostatnią sylabą tematu, np. práca oraz pluralia tantum, np. pomyje.
  • w dopełniaczu lm. dla końcówki - brak alternacji.
  • w dop. lm. dla wyrazów zakończonych na -ľa, -ča, -ša, -ňa mają jedną z dwóch podanych końcówek. Dla niektórych słów poprawne są obie formy. Wszystkie pozostałe wyrazy posiadają końcówkę (wyjątek od prawa rytmicznego).

Typ VI - żeński spółgłoskowy[edytuj]

do zrobienia

Typ VII - żeński rzeczownikowo-przymiotnikowy[edytuj]

do zrobienia

Rodzaj nijaki[edytuj]

Typ VIII - nijaki twardotematowy[edytuj]

do zrobienia

Typ IX - nijaki miękkotematowy[edytuj]

do zrobienia

Typ X - nijaki z przyrostkiem -ie[edytuj]

Liczba pojedyncza

Przypadek Wzór 1
M. -ie
D. -ia
C. -iu
B. -ie
Ms.
N. -ím

Liczba mnoga

Przypadek Wzór 1
M. -ia
D.
C. -iam
B. -ia
Ms. -iach
N. -iami

Uwagi:

  • Wzór 1 stosowany jest do rzeczowników nijakich zakończonych na dyftong -ie.
  • W tym wzorze nie obowiązuje prawo rytmiczne, ponieważ wszystkie końcówki posiadają jedynie warianty długie.

Typ XI - nijaki z rozszerzonym tematem[edytuj]

do zrobienia

Źródła[edytuj]

Maryla Papierz, Krótka gramatyka języka słowackiego, WSiP, Warszawa 1994