Aneks:Język łaciński - deklinacja II

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego

Spis treści aneksu | Język łaciński | hasła w języku łacińskim

Deklinacja II (nazywana również deklinacją -o) zawiera rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego. W tej odmianie Dat. i Abl. posiada długą końcówkę -o (-ō), która dawniej występowała również w Nom. (por. np. servus z uprzedniego servos).

Rzeczowniki rodzaju męskiego mogą mieć dwa zakończenia w Nom. sg. – jest to końcówka -us bądź -er. Rzeczowniki rodzaju nijakiego mają tylko jedno zakończenie -um. Gen. sg. rzeczowników męskich i nijakich to -i. Rzeczowniki zakończone na -er w swojej odmianie odrzucają -e- w pozostałych przypadkach (występuje ono tylko w Nom. sg. dla ułatwienia wymowy). Wyrzucenie nie następuje w słowach: gener, socer, puer i vesper.

Tabela deklinacji z przykładem odmiany rzeczownika rodzaju męskiego dominus, -i:

liczba pojedyncza
singularis
liczba mnoga
pluralis
mianownik
nominativus
-us
dominus
-i
domini
dopełniacz
genitivus
-i
domini
-ōrum
dominōrum
celownik
dativus
-o
domino
-is
dominis
biernik
accusativus
-um
dominum
-os
dominos
(narzędnik)
ablativus
-o
domino
-is
dominis
wołacz
vocativus
-e
domine
-i
domini

Należy zapamiętać, że w II deklinacji rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na -us mają w Voc. sg. końcówkę -e. Prócz tego wyjątku wszystkie deklinacje mają wołacz równy mianownikowi w każdej liczbie (Nom. = Voc.). Rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na -ius mają w Voc. sg. końcówkę -i (np. por. Nom. sg. Servius, Voc. sg. Servi albo Nom. sg. filius, Voc. sg. filii).

Tabela deklinacji z przykładem odmiany rzeczownika rodzaju nijakiego verbum, -i:

liczba pojedyncza
singularis
liczba mnoga
pluralis
mianownik
nominativus
-um
verbum
-a
verba
dopełniacz
genitivus
-i
verbi
-orum
verborum
celownik
dativus
-o
verbo
-is
verbis
biernik
accusativus
-um
verbum
-a
verba
(narzędnik)
ablativus
-o
verbo
-is
verbis
wołacz
vocativus
-um
verbum
-a
verba

Rzeczowniki rodzaju nijakiego we wszystkich deklinacjach mają taką samą postać mianownika, biernika i wołacza (Nom. = Acc. = Voc.), ponadto w liczbie mnogiej wszystkie te przypadki kończą się na -a – stąd forma verba zamiast niepoprawnej verbi dla Nom. pl. i Voc. pl. oraz verbos w Acc. pl. Rzeczowniki greckiego pochodzenia zakończone na -eus również podlegają tej deklinacji z tą różnicą, że końcówka Voc. pl. przyjmuje postać -u (np. Orpheus - Orpheu).

Przymiotniki rodzaju męskiego i nijakiego odmieniają się tak samo jak rzeczowniki II deklinacji, a wraz z przymiotnikami rodzaju żeńskiego tworzą grupę przymiotników I klasy, których formy podstawowe to -us, -a, -um albo -er, -a, -um. Poniżej przykładowa odmiana przymiotnika bonus, -a, um:

liczba pojedyncza
singularis
liczba mnoga
pluralis
m f n m f n
mianownik
nominativus
-us
bonus
-a
bona
-um
bonum
-i
boni
-ae
bonae
-a
bona
dopełniacz
genitivus
-i
boni
-ae
bonae
-i
boni
-orum
bonorum
-arum
bonarum
-orum
bonorum
celownik
dativus
-o
bono
-ae
bonae
-o
bono
-is
bonis
biernik
accusativus
-um
bonum
-am
bonam
-um
bonum
-os
bonos
-as
bonas
-a
bona
(narzędnik)
ablativus
-o
bono
-a
bona
-o
bono
-is
bonis
wołacz
vocativus
-e
bone
-a
bona
-um
bonum
-i
boni
-ae
bonae
-a
bona