Wikisłownik:Dobre hasła/nakręcać (język polski)

Dodaj linki
Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego

nakręcać (język polski)[edytuj]

Data rozpoczęcia: 11:06, 20 lut 2023 (CET) Data zakończenia: 11:06, 6 mar 2023 Głosowanie zakończone

Uzasadnienie: Hasło powstało dziś, jest jednak mocno rozbudowane i zawiera aż 7 znaczeń, z czego kilka posiada przykłady z NKJP, zawiera składnię oraz wszystkie 7 definicji jest uźródłowionych (dwoma niezależnymi źródłami uznawanymi za WER). Obecne kolokację, hiperonimy, synonim, etymologia, odmiana oraz tłumaczenia.

Zgłasza: Superjurek (dyskusja) 11:06, 20 lut 2023 (CET).[odpowiedz]

Dyskusja[edytuj]

Olaf (dyskusja) 12:35, 20 lut 2023 (CET)[odpowiedz]
@Olaf: 3. Prawdopodobnie można i do rdzenia praindoeuropejskiego, ale czy to ma sens? Tak samo jak etymologię słowa hotelarstwo można dociągnąć do pie. gʰos- z jednej strony, prasł. -arь z drugiej i prasł. -stvo z trzeciej, a nawet dalej, ale czy to ma sens? Drogosław (d. PiotrekD)DYSKUSJA 19:56, 20 lut 2023 (CET)[odpowiedz]

Nie wiem, skąd rozbicie na znaczenie 1.1 uruchamiać i 1.2 podtrzymywać – nie sposób ich rozróżnić, zresztą w podanym źródle takiego rozróżnienia nie ma. Skąd wiadomo, że pociąg na ilustracji pierwszej jest uruchamiany, a nie podtrzymywany? Jadźka w przykładzie chyba raczej podtrzymuje, niż uruchamia, skoro znów popłynęły. Poza tym niezgodne z Zasadami użycie odwołania numerycznego (taki numer powinien stać wyłącznie po wyrazie hasłowym). Maitake (dyskusja) 23:01, 20 lut 2023 (CET)[odpowiedz]

Zgadzam się z @Maitake że nie jest jasne rozróżnienie 1.1 i 1.2. Według mnie nakręca się zegarek żeby "chodził" bez znaczenia jest czy już chodzi czy się zatrzymał. Ponadto:

  1. brak przykładów do części znaczeń
  2. według mnie można też nakręcać na czymś (nakręcać makaron na widelec na talerzu), a w składni jest tylko na biernik, ale może nie o to chodzi w składni - na polskim się za bardzo nie znam
  3. skoro w składni w przypadku 1.3, 1.4 i 1.7 mowa o dwóch członach (coś na coś, kogoś do czegoś) to w kolokacjach przydałyby się przykłady tych pełnych składni, a są tylko przykłady nakręcać + biernik
  4. zdecydowanie za mało tłumaczeń jak na dobre hasło
  5. nakręcać w angielskim wikisłowniku ma 9 znaczeń, rodzi się więc pytanie czy u nas na pewno znaczenia zostały wyczerpane?
  6. przykład "Media nakręcają" jest trochę na granicy między 1.5 "zwiększać intensywność" a 1.7 "wpływać na kogoś", może udało by się wyszukać nieco klarowniejszy przykład.
  7. uwaga na marginesie, która zawsze mnie zastanawiała - skoro w hasłach zagranicznych pochylamy zagraniczną część przykładu i zagraniczną część kolokacji to dlaczego w hasłach polskich pochylamy polską część przykładu a nie pochylamy polskiej części kolokacji?

KaMan (dyskusja) 04:25, 21 lut 2023 (CET)[odpowiedz]

@KaMan: nakręcać w angielskim wikisłowniku ma 9 znaczeń [...] Nie mam w tym momencie czasu napisać dużo, ale chciałabym napomnieć, że w Wikisłowniku jest 6 znaczeń dla cnakręcać". Pozostałe 3 są dla "nakręcać się" — tam zamiast "się" etykietka reflexive informuje, że czasownik jest zwrotny. Hythonia (dyskusja) 18:03, 1 mar 2023 (CET)[odpowiedz]

Przebudowanie hasła
(Ping do autora @Superjurek oraz dyskutujących: @Olaf, @Drogosław, @Maitake, @KaMan.)
Mam wiele zastrzeżeń, mniejszych i większych, do tego hasła. Tak wiele, że hasło właściwie wymagałoby przebudowy. Pomyślałem więc, że zamiast wyliczać wszystkie te zastrzeżenia osobno, najlepiej będzie zaproponować nową postać hasła w całości, co czynię poniżej.
Przede wszystkim znaczenia:
- połączyłem znaczenia (1.1) z (1.2) oraz (2.1) z (2.2), jako że te drugie z nich są właściwie drugorzędnymi niuansami tych pierwszych;
- przeformułowałem niektóre definicje bardziej logicznie i uszeregowałem je w logiczniejszej kolejności: od bardziej dosłownych do bardziej metaforycznych;
- dodałem brakujące odpowiedniki zwrotne do znaczeń niezwrotnych (oprócz filmowania, którego chyba nie używa się w formie zwrotnej).
To chyba stanowi komplet podstawowych znaczeń. Inne są albo rzadkie, albo przestarzałe albo są prawdobnie używane głównie w formie dokonanej.
Drugie duże zmiany dotyczą przykładów. Proponuję mianowicie usunąć wszystkie obecne przykłady, ponieważ są one skopiowane ze słownika profesjonalnego i mam wątpliwość, czy to nie jest jakimś naruszeniem praw autorskich. Wybranie dobrych przykładów wymaga w końcu pewnego nakładu pracy. Poza tym wiele z tych przykładów jest wg mnie przeładowanych nieistotnymi szczegółami, które właściwie nie objaśniają słowa hasłowego. Proponuję inny zestaw przykładów (również obecnie brakujące). Są to autentyczne, ale anonimowe wystąpienia w "żywym języku" (Internet), niektóre są skrócone dla pozbycia się nieistotnych szczegółów, a niektóre nawet lekko zmodyfikowane dla lepszej ilustracji hasła. Starałem się przy tym objąć najważniejsze, typowe konstrukcje i konteksty.
Poza tym uzupełniłem kolokacje, synonimy, pokrewne oraz frazeologię.
--Meander 05:03, 28 lut 2023 (CET)[odpowiedz]

Proponuję mianowicie usunąć wszystkie obecne przykłady, ponieważ są one skopiowane ze słownika profesjonalnego i mam wątpliwość, czy to nie jest jakimś naruszeniem praw autorskich. Cytaty naruszeniem praw autorskich? Ejże, chyba nie? Nie wiem nawet, czy musielibyśmy się na to prawo powoływać, ale samo prawo cytatu (art. 29 ustawy Prawo autorskie i prawa pokrewne) mówi:
Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak <wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości.
Chyba się i pod to łapiemy. Przy czym każdy z tych przykładów jest opatrzony linkiem do Narodowego Korpusu Języka Polskiego, więc o jego autentyczności można się bardzo łatwo przekonać. Ja osobiście trochę dziwnie się czuję z nieopatrywaniem źródłem przykładów zaczerpniętych skądś, jakkolwiek autentycznych, z drugiej strony uźródłowianie opinią pana Dariusza na serwisie Gmoto w Wikisłowniku też mi się tak średnio widzi, więc wykorzystanie korpusu czy tam innych cytowalnych źródeł jak Polona czy publikacje internetowe uważam za najlepszą opcję. Aż tylu nieistotnych szczegółów to tam nie widzę. Cytatów z prasy i literatury używał Doroszewski, używa WSJP (internetowych, fakt, też, choć rzadziej, przy czym też zachodzę w głowę, czemu wiele z nich nie jest opatrzonych chociażby nazwą portalu), możemy chyba i my. Hythonia (dyskusja) 05:39, 28 lut 2023 (CET)[odpowiedz]
@Hythonia:
1. Prawo cytatu
Ja oczywiście nie mówiłem o prawie do cytowania, tylko o prawie do wyników czyjejś pracy. Przykłady w tym haśle nie są znalezione w Korpusie, lecz są skopiowane z WSJP, gdzie ktoś włożył pracę w wybranie dobrych przykładów dla potrzeb słownika. Choć wydaje mi się, że prawnicy widzą tę różnicę, to myślę, że u nas może chodzić o coś innego: może o coś takiego jak uczciwość? Przykładów w końcu nie brakuje, może można znaleźć nawet lepsze?
2. Cytatów używał Doroszewski, używa WSJP
Słowniki można podzielić na dwa rodzaje: te bardziej pragmatyczne, które starają się objaśnić, jak najlepiej wbić gwóźdź młotkiem - i te bardziej naukowe, które starają się udowodnić, że młotek rzeczywiście istnieje. To drugie podejście nieuchronnie przywołuje mi na myśl próby podnoszenia "poziomu naukowego" naszego słownika takimi dobrze uźródłowionymi cytatami, jak: "Konstrukcja, wielowątkowość, powtórzenia, autoironie, są to symptomy, powiedzmy, literackie. Dosłowne doświadczenie bycia przy umieraniu bliskiego człowieka staje się początkiem opowieści o literaturze i naszej wyobraźni." (Zagadka: jaki wyraz ma ilustrować ten przykład?) Meander 04:17, 1 mar 2023 (CET)[odpowiedz]
@Meander – Ad. 1. Dziękuję za zauważenie, że dobór przykładów został skopiowany z innego słownika; to co najmniej nieeleganckie, a może faktycznie nawet jest to NPA. @Superjurek – usunąłem te przykłady z hasła. tsca (dyskusja) 14:20, 1 mar 2023 (CET)[odpowiedz]
@Meander, @Tsca: Jestem za tym, aby poniższy projekt hasła stał się obowiązujący lub przynajmniej zasymilowany z tym obecnym w przestrzeni głównej. Superjurek (dyskusja) 16:07, 2 mar 2023 (CET)[odpowiedz]
Jeśli nie ma sprzeciwów, to mogę nanieść zaproponowane poniżej zmiany do hasła. Są tam uwzględnione uwagi zgłaszane powyżej, oprócz uwagi @KaMana o składni. Nie bardzo rozumiem, @KaMan, co masz na myśli: "nakręcać makaron na talerzu"? Może podałbyś lepszy przykład? Nie ruszam też etymologii, bo się na tym nie znam. Meander 00:38, 3 mar 2023 (CET)[odpowiedz]
Nie przejmuj się moją uwagą. Nie bardzo się znam na naszym języku. Możliwe że nieświadomie kaleczę polski tym wyrażeniem, które przytoczyłem. KaMan (dyskusja) 03:43, 3 mar 2023 (CET)[odpowiedz]
@Meander Jak dla mnie to rób to śmiało. Sam tego nie wprowadzę bo autorstwo tego projektu jest Twoje oraz zależy mi po prostu na tym, żeby to hasło było dobrej jakości (jak we wniosku "dobre hasło"). Superjurek (dyskusja) 07:26, 3 mar 2023 (CET)[odpowiedz]
Zmodyfikowałem hasło wg propozycji. Przykłady obecne w haśle trochę uprościłem, a jedno odwołanie usunąłem, gdyż nie prowadziło do cytatu. Do uzupełnienia pozostała ewentualnie etymologia. Meander 20:44, 3 mar 2023 (CET)[odpowiedz]

@Superjurek, @Tsca, @Olaf, @Drogosław, @Maitake, @KaMan, @Hythonia: "Głosowanie" zostało zakończone bez opatrzenia hasła etykietą "dobrego hasła". Czy nie było konsensusu, czyli "pozostały nierozwiązane kluczowe zastrzeżenia co do zawartości hasła"? niepodpisany @Meander

Wydaje mi się że odnośnie uwagi Olafa "Bardzo fragmentaryczne te tłumaczenia." i mojej "zdecydowanie za mało tłumaczeń jak na dobre hasło" niewiele się zmieniło. KaMan (dyskusja) 05:23, 18 mar 2023 (CET)[odpowiedz]
Inna rzecz, że zgodnie z zasadą WS:NIEZNASZ trudno wymagać od twórcy „dobrego hasła” masowego dodawania tłumaczeń. tsca (dyskusja) 16:14, 18 mar 2023 (CET)[odpowiedz]
Oczywiście, ale z drugiej strony mamy strony dyskusji "twórców" poszczególnych języków na których można poprosić o uzupełnienie tłumaczeń z konkretnego języka. KaMan (dyskusja) 18:06, 18 mar 2023 (CET)[odpowiedz]
@KaMan: Mam wątpliwość, czy tłumaczenia są w ogóle kryterium dobrej jakości polskiego hasła. A jeśli jakiś wyraz/zwrot nie ma wcale obcych odpowiedników? Coś mi się wydaje, że należałoby chyba określić dokładniej wymagania na dobre hasło. Bo - mimo narzekań na złą jakość naszego wikisłownika - jest w nim przecież mnóstwo wartościowych haseł, które powinny być wyróżnione. Meander 00:50, 19 mar 2023 (CET)[odpowiedz]
@Meander A czy hasło kończy się przed sekcją tłumaczeń, czy po niej? Oczywiście, że tłumaczenia na języki obce są częścią polskiego hasła, tak jak tłumaczenia z obcego na polski (w polu znaczenia) są częścią obcojęzycznych haseł i podlegają ocenie. I nie widzę potrzeby kodyfikowania tego. Wystarczy podejście zdroworozsądkowe - w przypadku zgłoszenia nieprzetłumaczalnego hasła do głosowania wystarczy zastrzec że słowo nie posiada odpowiedników w innych językach w samym zgłoszeniu. Jeśli chodzi o liczbę tłumaczeń również trzeba podejść zdroworozsądkowo - wiadomo, że nie trzeba podawać wszystkich 500 języków. Ale są w Polsce języki uznawane za popularne w nauczaniu. Brak jakiegokolwiek tłumaczenia na niemiecki, francuski, hiszpański czy włoski przy takim bogactwie znaczeń po prostu dziwi i przywołuje przez Ciebie wspomniane rozważania nas "złą jakością". KaMan (dyskusja) 04:43, 19 mar 2023 (CET)[odpowiedz]

nakręcać (język polski)[edytuj]

znaczenia:

czasownik przechodni niedokonany

(1.1) kręcąc mocować coś na gwintowanym przedmiocie
(1.2) okręcać lub nawijać coś wokół czegoś
(1.3) uruchamiać jakieś urządzenie (lub podtrzymywać jego działanie), kręcąc pokrętłem naciągającym sprężynę wewnątrz tego urządzenia
(1.4) film. realizować film
(1.5) przen. pot. powodować wzrost lub nasilenie się czegoś
(1.6) przen. pot. wpływać na kogoś, sprawiając, że nabiera więcej chęci i energii do działania

czasownik zwrotny niedokonany nakręcać się

(2.1) być mocowanym na gwintowanym przedmiocie poprzez kręcenie
(2.2) być okręcanym lub nawijanym na coś
(2.3) być uruchomianym przez naciąganie sprężyny
(2.4) wzrastać lub nasilać się
(2.5) nabierać coraz więcej zaangażowania emocjonalnego
przykłady:
(1.1) Talerz szlifierski należy nakręcać na wrzeciono napędowe zawsze ręcznie.
(1.2) W gitarze jest zawsze kilka kołków stroikowych, na które nakręca się struny.
(1.3) Rzecki postrzegał świat jako świat marionetek, które lubił nakręcać podczas urządzania wystawy sklepowej.
(1.4) W tym miejscu nakręcano ujęcie z dwoma mężczyznami pijącymi wino na ławce.
(1.5) Trzeba pamiętać o tym, że nakręcając spiralę emocji nigdy nie wiadomo, co znajdzie się na jej końcu.
(1.6) Pani jest uśmiechnięta i energiczna, czym nakręca do nauki.
(2.1) Zakupiona nakrętka wygląda dobrze, lecz nie nakręca się na oryginalną ośkę.
(2.2) Od tego zależy, jak szybko żyłka będzie nakręcać się na szpulę.
(2.2) Moje włosy nakręcają się najlepiej zaraz po umyciu.
(2.3) Zegarek automatyczny nakręca się sam podczas noszenia na ręku.
(2.4) Wtedy ludzie zaczną więcej kupować i gospodarka będzie się nakręcać.
(2.5) Nie nakręcam się na ten film, bo z reguły wolę książkową wersję, niż ekranizacje.
kolokacje:
(1.1) nakręcać nakrętkę
(1.2) nakręcać struny • nakręcać włosy na lokówkę / wałki / papiloty
(1.3) nakręcać budzik / zegarek / zabawkę
(1.4) nakręcać film / scenę / ujęcie
(1.5) nakręcać koniunkturę / inflację / popyt / sprzedaż / biznes • nakręcać spiralę jakąś (np. inflacyjną / płacową) • nakręcać spiralę czegoś (np. przemocy / nienawiści / strachu)
(1.6) nakręcać do działania
synonimy:
(1.2) okręcać, nawijać
(1.4) kręcić, filmować
(1.5) wzmagać, nasilać, potęgować
(1.6) stymulować, mobilizować, motywować, pobudzać
(2.2) okręcać się, nawijać się
(2.4) wzmagać się, nasilać się, potęgować się
(2.5) pobudzać się, zapalać się, podpalać się
hiperonimy:
(1.1) mocować
(1.3) uruchamiać
wyrazy pokrewne:
rzecz. nakręcanie, nakrętka
czas. kręcić
przym. nakręcany, nakręcony
przysł. nakręcająco
związki frazeologiczne:
fraza czasownikowa nakręcać numer • nakręcać makaron na uszy
etymologia:
pol. na- + kręcić + -ać (nie wiem tylko jak formalnie zapisuje się wymianę końcówki)
(Postać staropolska ("nakrącać" wg WSJP) jest wg mnie jak najbardziej warta umieszczenia w polskim słowniku. Podanie korzeni prasłowiańskich też, tyle że może nie tu, a w kręcić.)
Źródło: „https://pl.wiktionary.org/w/index.php?title=Wikisłownik:Dobre_hasła/nakręcać_(język_polski)&oldid=8100895”