Aneks:Język słowacki - pisownia i wymowa

Powrót do: Język słowacki

Wymowa

Zjawiska charakterystyczne dla języka słowackiego:

• Akcent inicjalny, padający na pierwszą sylabę wyrazu.
• Obecność iloczasu, tj. występowanie par samogłosek wymawianych długo i krótko.
• Spółgłoski zgłoskotwórcze l i r mogące w pewnych okolicznościach tworzyć sylaby: krv (krew). Również podlegają zjawisku iloczasu.
• Brak samogłosek nosowych.
• Występowanie h gardłowego, które zanikło już w języku polskim.
• Prawo rytmiczne, w myśl którego w jednym wyrazie dwie następujące po sobie sylaby nie mogą zawierać głosek długich. Gdyby zaszła taka sytuacja, następuje skrócenie drugiej sylaby: krásný → krásny.
• Silny podział na dialekty, niekiedy różniące się od siebie dość znacznie.

Samogłoski

Język słowacki posiada 11 samogłosek, z czego 10 tworzy pary iloczasowe:

i, í

e, é

ä

a, á

o, ó

u, ú

Za pomocą ä oznacza się dźwięk pośredni między e i a. Jest to jedyna samogłoska nie posiadająca swego długiego odpowiednika. Pozostałe samogłoski czyta się dokładnie tak samo, jak w języku polskim.

Dyftongi

W języku słowackim występują cztery dyftongi:

ie, ia, iu, ô (uoo)

Ich wartość iloczasowa jest równa wartości samogłosek długich. Ponadto występują jedynie w rodzimych wyrazach, natomiast w tych obcego pochodzenia rozbijane są na dwie sylaby: dieťa (ďie - ťa) i diéta (di-é-ta).

Spółgłoski zgłoskotwórcze

Spółgłoski l i r mogą w niektórych sytuacjach zachowywać się jak samogłoski, tj. tworzyć sylaby. W takim użyciu zyskują one dodatkowo swe formy długie: ŕ, ĺ. Ta właściwość umożliwia tworzenie wyrazów, a nawet całych zdań nie posiadających ani jednej samogłoski.

Spółgłoski

Poniżej znajduje się lista wszystkich słowackich spółgłosek podzielona według miejsca artykulacji.

Dwuwargowe: p, b, m

Wargowo-zębowe: f, v

Przedniojęzykowo-zębowe: t, d, n, s, z, c, dz

Przedniojęzykowo-podniebienne: š, ž, č, dž, r, ŕ, l, ĺ

Środkowojęzykowe: ť, ď, ň, ľ, j

Tylnojęzykowe: k, g, ch, h

Krtaniowe: h

h - w większości przypadków wypowiada się je jako h krtaniowe, a nie tylnojęzykowe.

W języku słowackim mamy cztery miękkie spółgłoski: ť, ď, ň, ľ. Tylko jedna z nich (ň) pojawia się również w języku polskim, stąd ich opanowanie może zająć trochę czasu.

Pisownia

Współczesny słowacki alfabet składa się z 40 liter i trzech dwuznaków:

a, á, ä, b, c, č, d, ď, dz, dž, e, é, f, g, h, ch, i, í, j, k, l, ľ, ĺ, m, n, ň, o, p, q, r, ŕ, s, š, t, ť, u, ú, v, w, x, y, ý, z, ž

Ortografia nie jest skomplikowana, ponieważ obecnie używany system zapisu powstał zaledwie 150 lat temu.

Podział spółgłosek

Dla potrzeb ortografii oraz odmiany wyrazów spółgłoski zostały podzielone na trzy grupy:

twarde: t, d, n, l, k, g, ch, h

neutralne: p, b, f, v, s, z, m, r

miękkie: ť, ď, ň, ľ, c, dz, š, č, ž, dž, j

Podział ten oczywiście nijak ma się do fonetycznych właściwości zawartych w nich liter, ale jest niezwykle ważny, ponieważ dzięki jego znajomości możemy wybrać np. odpowiedni wzorzec deklinacyjny podczas odmiany rzeczowników.

Pisownia i oraz y

Głoska y zanikła w języku słowackim już dawno, ale wciąż jest obecna w pisowni. Używa się jej do oznaczania samogłosek i, í, z tym że w przeciwieństwie do nich, y nie potrafi zmiękczać spółgłosek. W końcówkach najlepiej uczyć się odpowiedniej pisowni na pamięć, ale już w tematach wyrazów w większości pokrywa się ona z polską. Niemniej jednak są od niej wyjątki, dlatego należy podać reguły:

Spółgłoski miękkie - i, í: šiť, čítať

Spółgłoski twarde - y, ý: plyn, týždeň

Spółgłoski neutralne - dozwolone oba warianty, przy czym y pisze się tradycyjnie w wybranych wyrazach.

Zmiękczanie

Spółgłoski miękkie oznaczane są literami: ť, Ť; ď, Ď; ľ, Ľ; ň, Ň; Nie wszędzie są one jednak stosowane, ponieważ właściwości zmiękczające posiadają następujące samogłoski: i, í, e. Przykład: nedeľa → /ňeďeľa/. Istnieje kilka wyjątków od tej reguły, kiedy tracą one tę zdolność:

wyrazy obce, np. negácia → /nega:cja/

wyrazy z przedrostkami: nad-, od-, pod-, pred-

zaimki, np. ten, vtedy

formy przymiotników, liczebników oraz imiesłowów

wyrazy dźwiękonaśladowcze

wyrazy teda, pijatika, dereš, terč

niektóre nazwy własne, np. Helena.

Wymowa litery v

W przeważającej większości przypadków litera ta czytana jest jako /v/. Są jednak sytuacje, kiedy czyta się ją jako /w/ (polskie ł):

• konkretne wyrazy, np. pravda
• końcówki rzeczowników dopełniacza liczby mnogiej -ov → -ow, np. domov → domow