Aneks:Alfabet arabski
Pismo arabskie ma charakter alfabetyczny. W języku arabskim pisze się od strony prawej do lewej, nie ma liter wielkich ani drukowanych. Alfabet arabski składa się z 28 liter oznaczających spółgłoski. Litery dzielą się na dwie grupy ze względu na asymilację fonetyczną litery lām (ل) rodzajnika określonego al- (ال):
- litery słoneczne (arab. حروف شمسية hurūf šamsiyya): ﻥ ,ﻝ ,ﻅ ,ﻁ ,ﺽ ,ﺹ ,ﺵ ,ﺱ ,ﺯ ,ﺭ ,ﺫ ,ﺩ ,ﺙ ,ﺕ. Przykład: الشمس (asz-szams).
- litery księżycowe (arab. حروف قمرية hurūf qamariyya): ا ,ﺏ ,ﺝ ,ﺡ ,ﺥ ,ﻉ ,ﻍ ,ﻑ ,ﻕ ,ﻙ ,ﻡ ,ﻩ ,ﻭ ,ﻱ. Przykład: القمر (al-qamar).
Litery arabskie oraz transkrypcja i transliteracja
[edytuj]Litera arabska | Transkrypcja / transliteracja | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
postać końcowa | postać środkowa | postać początkowa | postać izolowana | transkrypcja polska | transliteracja ISO | transkrypcja IPA |
ـا | ا | a | ā | aː, ʔ | ||
ـب | ـبـ | بـ | ب | b | b | b |
ـت | ـتـ | تـ | ت | t | t | t |
ـث | ـثـ | ثـ | ث | s | ṯ | θ |
ـج | ـجـ | جـ | ج | dż | ǧ | dʒ, ʒ, ɡ |
ـح | ـحـ | حـ | ح | h | ḥ | ħ |
ـخ | ـخـ | خـ | خ | ch | ẖ | x |
ـد | د | d | d | d | ||
ـذ | ذ | z | ḏ | ð | ||
ـر | ر | r | r | r | ||
ـز | ز | z | z | z | ||
ـس | ـسـ | سـ | س | s | s | s |
ـش | ـشـ | شـ | ش | sz | š | ʃ |
ـص | ـصـ | صـ | ص | s | ṣ | sˁ |
ـض | ـضـ | ضـ | ض | d | ḍ | dˁ |
ـط | ـطـ | طـ | ط | t | ṭ | tˁ |
ـظ | ـظـ | ظـ | ظ | z | ẓ | ðˁ |
ـع | ـعـ | عـ | ع | (-) | ` | ʕ |
ـغ | ـغـ | غـ | غ | gh | ḡ | ɣ, ɡ w wielu zapożyczeniach |
ـف | ـفـ | فـ | ف | f | f | f |
ـق | ـقـ | قـ | ق | k | q | q |
ـك | ـكـ | كـ | ك | k | k | k |
ـل | ـلـ | لـ | ل | l | l | l |
ـم | ـمـ | مـ | م | m | m | m |
ـن | ـنـ | نـ | ن | n | n | n |
ـه | ـهـ | هـ | ه | h | h | h |
ـو | و | w, u | w, ū | w | ||
ـي | ـيـ | يـ | ي | j, i | y, ī | j |
ـة | ة | (-), t | (-), t | a, at | ||
ـى | ى | a | à | aː |
Uwaga: Litery ا, د, ذ, ر, ز, و, ة i ى nie są łączone w piśmie z literami występującymi po nich, nie posiadają więc formy środkowej i początkowej.
Znaki samogłoskowe
[edytuj]Na oznaczenie samogłosek oraz końcówek deklinacyjnych istnieją w piśmie arabskim dodatkowe, zwykle nieużywane znaki.
znak | przykład | nazwa | znaczenie |
---|---|---|---|
َ | بَ | fatha | krótkie a |
ِ | بِ | kasra | krótkie i |
ُ | بُ | damma | krótkie u |
ا+َ | بَا | fatha + alif | długie ā |
ي+ِ | بِي | kasra + y | długie ī |
و+ُ | بُو | damma + wāw | długie ū |
ْ | يْمُو | sukun | brak samogłoski |
ّ | دُرِّسَ | szadda | podwojenie danej spółgłoski |
ٌ , ُُ | سٌ | nunacja | końcówka -un (podwojona damma), I przypadek imienia w stanie nieokreślonym |
ٍ | سٍ | końcówka -in | II przypadek (podwójna kasra) |
ً | اً | końcówka -an | III przypadek (podwójna fatha) |
اً | اً | końcówka -an | III przypadek (podwójna fatha), najczęściej z dodatkową literą alif |
Hamza
[edytuj]Hamza ء to spółgłoska gardłowa zwarto-wybuchowa, bezdźwięczna. Jeżeli nie występuje samodzielnie wymaga podpórki, którą są litery ا (alif), و (wāw) oraz ي (yā, pisanym wówczas bez kropek).
Na początku wyrazu hamza zawsze opiera się na alifie. W połączeniu z fathą zapisujemy ją nad alifem ( أنا ) ('anā), wymowa podobna jest do polskiego "a" w wyrazie "aromat" lub drugiej samogłoski "e" w wyrazie "nieetyczny" ( أنتَ ) ('enta). W połączeniu z dammą hamzę zapisuje się nad alifem i wymawia jak polskie "u" w wyrazie "uraz" ( أُم ) ('umm). W połączeniu z kasrą oba znaki zapisuje się pod alifem i wymawia jak polskie "i" w wyrazie "igła" ( إِنْسَان ) ('insān), ( إِسْم ) ('ism).
Wewnątrz wyrazu po długiej samogłosce, spółgłosce lub dyftongu hamza jest zapisywana nad yā lub wāw. Jeśli poprzednią literą jest yā, hamza umieszczona jest nad nią, w innych sytuacjach hamza jest pisana w linii, jak w wyrazie ( ﺷﻲء ). Pomiędzy krótkimi samogłoskami, jeżeli obie samogłoski są takie same, hamzę zapisujemy nad odpowiadającą im literą. Przy dwóch różnych samogłoskach, /i/ ma pierwszeństwo przed /u/ a /u/ przed /a/, tak więc miʼat "sto" piszemy ﻣﺌﺖ, z hamzą nad yā.
Na końcu wyrazu, poprzedzona samogłoską krótką, jest zapisywana nad literą odpowiadającą tej samogłosce, w innych przypadkach jest niezależną literą.