Aneks:Transkrypcja języka nowogreckiego
Poniżej zestawiono wartość fonetyczną nowogreckich liter oraz połączeń literowych według kilku dostępnych źródeł. Podsumowaniem ich jest propozycja do zastosowania w Wikisłowniku, która w późniejszym etapie może zostać użyta w szablonie automatycznej transkrypcji zarówno dla Wikisłownika, jak i innych polskich projektów Wikipedii.
Uwagi:
- źródła (1) i (4) należy traktować jako całościowe i najbardziej miarodajne, przy czym (1) najwyraźniej posiada pewne braki
- źródła (3) i (5) to źródła uzupełniające, traktujące o wymowie jedynie na marginesie
- źródło (2) jest zestawieniem praktycznych uwag zbierającym informacje z pozostałych źródeł
- do rozstrzygnięcia pozostaje kwestia, czy wymawianie ki, lh, nh, ph oraz j zamiast i to problem wyjątków, czy też można je opisać regułą
- podobnie do rozstrzygnięcia jest zastosowanie znaku akcentu – czy zastosować oddzielny znak, jak w języku rosyjskim, który „zawisa” nad poprzedzającą go literą (np. „
авиазаво́д
/ авиазаво́д”), czy też skorzystać z liter łacinki „ÁáÉéÍíÓóÚú” - należy mieć na uwadze, że zapis transkrypcyjny nazwisk może być zupełnie inny, ponieważ ich pisownia podyktowana jest niekiedy tradycją lub indywidualnym życzeniem właściciela nazwiska (por. w:Maria Callas oraz w:Giorgos Papakonstantinou)
Nowogrecki zapis graficzny | Polska wartość fonetyczna | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Krystyna Tuszyńska-Maciejewska[1] | Anna Maciejewska[2] | Wanda Budziszewska[3] | Małgorzata Borowska[4] | Nikos Chadzinikolau[5] | Propozycja dla Wikisłownika | |
Litery | ||||||
Α | a | a | A | |||
Ά | Á | |||||
α | a | a | a | a | ||
ά | á | |||||
Β | w | w | W | |||
β | w | v lub w | v | w | v | w |
Γ | gh, j | gh, j | Gh, J przed ε, ι | |||
γ | gh, j | g lub gh, j przed e lub i | jest krtaniowe, szczelinowe, dźwięczne, wymawiane jak ukraińskie h | gh, j | gh, j przed ε, ι | |
Δ | dh | dh | Dh | |||
δ | dh | δ lub dh lub d | jest międzyzębowe dźwięczne | dh | dh | |
Ε | e | e | E | |||
Έ | É | |||||
ε | e | e | e | e | ||
έ | é | |||||
Ζ | z | z | Z | |||
ζ | z | z | z | z | ||
Η | i | i | I | |||
Ή | Í | |||||
η | i | i, j przed samogłoską | i | i | i | |
ή | í | |||||
Θ | th | th | Th | |||
θ | th | θ lub th | th | th | ||
Ι | i, j | i, j | I | |||
Ί | Í | |||||
ι | i, j | i | i przed samogłoską, j (w ten sposób Grecy oznaczają zmiękczenie poprzedzającej samogłoski) | i, j | i | |
ί | í | |||||
ϊ | i | |||||
ΐ | í | |||||
Κ | k | k lub ki jak w wyrazach „κερί” i „και” | K lub Ki | |||
κ | k | k | k lub ki jak w wyrazach „κερί” i „και” | K lub ki | ||
Λ | l | l lub lh jak w wyrazie „ελιά” | L lub Lh | |||
λ | l | l | l lub lh jak w wyrazie „ελιά” | l lub lh | ||
Μ | m | m | M | |||
μ | m | m | m | m | ||
Ν | n | n lub nh jak w wyrazie „νιάτα” | N lub Nh | |||
ν | n | n | n lub nh jak w wyrazie „νιάτα” | n lub nh | ||
Ξ | ks | ks | Ks | |||
ξ | ks | ks | ks | ks | ||
Ο | o | o | O | |||
Ό | Ó | |||||
ο | o | o | o | o | ||
ό | ó | |||||
Π | p | p lub ph jak w wyrazie „ποιος” | P lub Ph | |||
π | p | p | p lub ph jak w wyrazie „ποιος” | p lub ph | ||
Ρ | r | r | R | |||
ρ | r | r | r | r | ||
Σ | s | s, z przed przed niektórymi spółgłoskami dźwięcznymi: β, γ, δ, ζ, μ, ν, ρ | S, Z przed przed niektórymi spółgłoskami dźwięcznymi: β, γ, δ, ζ, μ, ν, ρ | |||
σ | s | s | s, z przed przed spółgłoskami dźwięcznymi | s, z przed przed niektórymi spółgłoskami dźwięcznymi: β, γ, δ, ζ, μ, ν, ρ | s, z przed przed niektórymi spółgłoskami dźwięcznymi: β, γ, δ, ζ, μ, ν, ρ | |
ς | s | s | s | |||
Τ | t | t | T | |||
τ | t | t | t | t | ||
Υ | i | i, j | I | |||
Ύ | Í | |||||
υ | i | i | i | i, j | i | |
ύ | í | |||||
ϋ | i | |||||
ΰ | í | |||||
Φ | f | f | F | |||
φ | f | f | f | f | ||
Χ | ch | ch (przed α, ο, υ wymowa twarda, przed pozostałymi miękka) | Ch | |||
χ | ch | ch | ch (przed α, ο, υ wymowa twarda, przed pozostałymi miękka) | ch | ||
Ψ | ps | ps | Ps | |||
ψ | ps | ps | ps | ps | ||
Ω | o | o | O | |||
Ώ | Ó | |||||
ω | o | o | o | o | ||
ώ | ó | |||||
Połączenia literowe samogłoskowe | ||||||
αι | e | e | e | e | ||
ει | i | i | i | i | ||
οι | i | i | i | i | i | |
υι | i | i | i | |||
ου | u | u | u | u | u | |
αυ | aw przed samogłoskami i spółgłoskami dźwięcznymi, af przed spółgłoskami bezdźwięcznymi | av lub af | aw przed spółgłoską dźwięczną lub samogłoską, af przed spółgłoską bezdźwięczną | aw przed spółgłoską dźwięczną lub samogłoską, af przed spółgłoską bezdźwięczną | ||
ευ | ew przed samogłoskami i spółgłoskami dźwięcznymi, ef przed spółgłoskami bezdźwięcznymi | ev lub ef | ew przed spółgłoską dźwięczną lub samogłoską, ef przed spółgłoską bezdźwięczną | ew przed spółgłoską dźwięczną lub samogłoską, ef przed spółgłoską bezdźwięczną | ||
Połączenia literowe spółgłoskowe | ||||||
γκ | g[6] na początku i w środku wyrazu | g lub ng lub nk w zależności od pozycji w wyrazie i regionu | g w nagłosie, ng w śródgłosie, g niekiedy w dialektach | g[6] na początku wyrazu, ng w środku wyrazu i przed samogłoskami przednimi | gh na początku wyrazu, ng w środku wyrazu i przed samogłoskami przednimi | |
ντ | d na początku wyrazu, nd lub d w środku wyrazu | d lub nd lub nt w zależności od pozycji w wyrazie i regionu | d w nagłosie i po spółgłoskach, nd w pozycji interwokalicznej, d niekiedy w gwarach | d na początku wyrazu, nd w środku wyrazu | d | d na początku wyrazu, nd w środku wyrazu |
μπ | b na początku wyrazu, mb lub b w środku wyrazu | b lub mb lub mp w zależności od pozycji w wyrazie i regionu | b w nagłosie i po spółgłoskach, mb w pozycji interwokalicznej, b niekiedy w gwarach | b na początku wyrazu w słowach pochodzenia obcego, mb w środku wyrazu | b | b na początku wyrazu w słowach pochodzenia obcego, mb w środku wyrazu |
τσ | c | c lub ts | c | c | c | |
τζ | dz | dz lub tz | = ζ[7] | dz | dz | |
γχ | nch w środku wyrazu i przed samogłoskami przemiennymi | nch | nch | |||
νν | n | n | n | n | n | |
λλ | l | l | l | l | ||
σσ | s | s | s | s | ||
γγ | ng | g w nagłosie, ng w śródgłosie, g niekiedy w dialektach | g[6] na początku wyrazu, ng w środku wyrazu i przed samogłoskami przednimi | gh na początku wyrazu, ng w środku wyrazu i przed samogłoskami przednimi | ||
κκ | k | k | k | k | ||
ππ | p | p | p | p | p | |
ττ | t | t | t | t | t | |
Inne połączenia literowe | ||||||
γι | ji |
Przypisy[edytuj]
- ↑ Krystyna Tuszyńska-Maciejewska Powiedz to po grecku. Πες το στα ελληνικά. Podręcznik języka nowogreckiego z zarysem gramatyki opisowej, cz. 1, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 2006, ISBN 83-232-1519-7, s. 10-13
- ↑ Anna Maciejewska Uwagi na temat polskiej transkrypcji nazw i imion nowogreckich w: Miscellanea Graeca et Neohellenica, red. Krzysztof Tomasz Witczak, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1998, ISBN 83-7171-188-3
- ↑ Wanda Budziszewska zapożyczenia słowiańskie w dialektach nowogreckich, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy przy Instytucie Słowianoznawstwa PAN, Warszawa 1991, ISBN 83-900117-1-9
- ↑ Małgorzata Borowska Μπαρμπαγιώργος. Książka do nauki języka nowogreckiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 2006, ISBN 83-214-1309-9, s. 1`9-22
- ↑ Wstęp do: Nikos Chadzinikolau Literatura nowogrecka 1453-1983, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Poznań 1986, ISBN 83-01-06959-7, s. 6
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Niekonsekwencja wobec opisu wymowy dla wartości fonetycznej litery „γ”
- ↑ Prawdopodobnie pomyłka