kluczwójt
kluczwójt (język polski)[edytuj]
- wymowa:
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
- (1.1) daw. zabór rosyjski, Litwa: najniższy stopniem urzędnik na obszarze jednostki terytorialnej odpowiadającej parafii[1][2]
- odmiana:
- (1.1)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik kluczwójt kluczwójtowie[2]
kluczwójcidopełniacz kluczwójta kluczwójtów celownik kluczwójtowi kluczwójtom biernik kluczwójta kluczwójtów narzędnik kluczwójtem kluczwójtami miejscownik kluczwójcie kluczwójtach wołacz kluczwójcie kluczwójtowie
kluczwójcidepr. M. i W. lm: (te) kluczwójty[1]
- przykłady:
- (1.1) Pierwszym urzędnikiem administracyjnym w parafii jest jak wyżéj nadmieniono, asessor sądu niższego ziemskiego i po nim idzie dozorca czyli »smotrytiel«, albo jak go w ostatnich czasach przezwano, kluczwójt. (…) Kluczwójt jest ostatniém ogniwem hierarchii administracyjnéj i on ma pod swemi rozkazami sotników i dziesiętników. (…) Obowiązkiem sotnika i dziesiętnika jest: asystować panu kluczwójtowi i wszystkim wyższym urzędnikom i być na ich usługi. Używani oni bywają niekiedy do rozwożenia rozkazów i wyższych postanowień rządowych, ale to głównie należy do kluczwójta. Od zabrania Litwy przez Rossyą aż do 1825 roku, kluczwójtowie (…) brani byli ze szlachty i jako tacy wyjęci spod kary cielesnéj; to jest, że nie mogli być bici przez wyższych urzędników. (…) kluczwójt utrzymuje się z sypek zbożowych do których obowiązani są jego parafianie; sotnicy i dziesiętnicy mają bizuny i pałki za całą nagrodę (sic!)[3].
- (1.1) Najbogatsi Machnowicze, z których jeden piastował dostojny urząd kluczwójta, a spadek po nim nie dawno żwawe obudził spory, reszta, mnogie rodziny Sérnickich, (…) itd., żyją ze swoich zagonów, z najmu na czółna, do kośby i żniwa w okolicy. Przy całém tém ubóstwie jest w nich jednakże rodzaj dumy, który ich od chłopów odróżnia. Krój nawet ubioru mają odmienny (sic!)[4].
- składnia:
- synonimy:
- (1.1) tysięcznik[5]
- antonimy:
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- wyrazy pokrewne:
- związki frazeologiczne:
- uwagi:
- tłumaczenia:
- litewski: (1.1) kliùčvaitis
- źródła:
- ↑ 1,0 1,1 Hasło „kluczwójt” w: Słownik języka polskiego, red. Aleksander Zdanowicz i in., M. Orgelbrand, Wilno 1861, s. 497.
- ↑ 2,0 2,1 Hasło „kluczwójt” w: Słownik języka polskiego, red. Jan Karłowicz, Adam Kryński, Władysław Niedźwiedzki, t. II: H-M, Warszawa 1900–1927, s. 365.
- ↑ Towarzystwo Demokratyczne Polskie, Kwestya Siódma., 1841, s. 57
- ↑ Józef Ignacy Kraszewski, Wspomnienia Wołynia, Polesia i Litwy, 1840
- ↑ Hasło „dziesiętnik” w: Jan Karłowicz, Słownik gwar polskich, t. I, Akademia Umiejętności, Kraków 1900, s. 434.
- ↑ Толковый словарь живого великорусского языка (Objaśniający słownik żywego języka wielkoruskiego), 2 edycja, T. II, s. 325, 1880