Aneks:Język hebrajski - alfabet, transliteracja, wymowa, zapis wyrazów obcych
Alfabet hebrajski – informacje podstawowe[edytuj]
Alfabet hebrajski wywodzi się ze starożytnego alfabetu języka fenickiego. Alfabet hebrajski nie rozróżnia dużych i małych liter, zarówno w piśmie drukowanym, jak i odręcznym. Liter się nie łączy.
Alfabet hebrajski nie zawiera liter na oznaczenie samogłosek, które domyślnie nie są zapisywane. Są zaznaczane w tekście za pomocą znaków diakrytycznych jedynie wtedy, gdy autor chce wyraźnie wskazać sposób odczytania wyrazu. Domyślnie zwokalizowane jest Pismo Święte i książki dla dzieci. W pisanym bez samogłosek tekście zaznaczane są tylko samogłoski o i u (za pomocą litery waw) oraz i (za pomocą jod). Np. בוטניקה – botanika (botanika).
Alfabet składa się z 22 znaków spółgłoskowych.
Niektóre litery mają taką samą wymowę (w tekście niewokalizowanym brak będzie kropek):
כּ / ק – k
כ / ח – ch
שׂ / ס – s
ת / ט – t
ו / ב – w
Pięć liter ma formy końcowe (sofit), czyli zmieniają wygląd, gdy znajdują się na końcu wyrazu:
ך → כ
ם → מ
ן → נ
ף → פ
ץ → צ
W wypadku kilku znaków, mających dwa sposoby odczytu, w tekście wokalizowanym stosuje się kropkę w środku dla wskazania wymowy zwartej (a nie szczelinowej), względnie kropkę z lewej bądź prawej strony dla wskazania wymowy zębowej lub dziąsłowej:
בּ = b, ב = w
כּ = k, כ = ch
פּ = p, פ = f
שׂ = s, שׁ = sz
Alfabet i transliteracja[edytuj]
Porządek alfabetu hebrajskiego jest inny niż porządek alfabetu łacińskiego. Pierwszą literą jest alef א, a ostatnią – taw ת. Poniższy spis należy czytać kolumnami od góry do dołu.
|
|
|
|
W alfabecie hebrajskim istnieje też możliwość zapisu głosek odpowiadających polskim cz, dż, ż. Uzyskuje się je przez dodanie do liter cadi צ, gimel ג i zajin ז znaku zwanego geresz lub czupczik, wyglądającego jak apostrof.
cz – צ׳
dż – ג׳
ż – ז׳
Zapis wyrazów pochodzenia obcego alfabetem hebrajskim[edytuj]
Aby zapisać słowo obcego pochodzenia przy pomocy alfabetu hebrajskiego, przyjmuje się następującą transliterację:
o, u → ו (waw)
i, j → י (jod)
t → ט (tet)
s → ס (samech)
k → ק (kof)
b, w → ב (bet)
Pozostałe głoski zastępuje się według tabeli transliteracji.
Przykład: telewizja → טלביזיה; komunizm → קומוניזם
Warto zauważyć, że w wypadku wyrazów obcych zapisanych po hebrajsku nie stosuje się – w celu podkreślenia niehebrajskiego pochodzenia wyrazu – form końcowych liter כ, מ, נ, פ, צ. Wyjątek od tej zasady stanowią wyrazy obce oficjalnie zapożyczone do języka.
Wymowa hebrajska[edytuj]
Wymowa współczesnego języka hebrajskiego jest bardzo zbliżona do wymowy języków europejskich. Od wymowy języka polskiego hebrajski odróżnia charczące ch (zapisywane przez chaf כ i chet ח), bardzo słabe, często prawie niesłyszalne h (zapisywane przez hej ה), francuskie r (resz ר) i brak głoski ł.