Aneks:Język duński - przyimki
Przyimkami są takie słowa jak: fra, til, i, på, om.
Najczęściej przyimki poprzedzają rzeczowniki, tworząc wyrażenie przyimkowe: Jeg skal til fest.
Mogą też tworzyć wyrażenie przyimkowe, poprzedzając inne słowa:
| Czasownik (bezokolicznik): | Han gik fra at være kok til at blive bankdirektør. |
| Przysłówki: | Tak for sidst. |
Zdarza się często, że przyimki tworzą stałe związki z innymi słowami, np.:
| Czasowniki: | Ma jeg bede om et glas vand |
|   | Hun holder af dyr |
|   | Jeg holder med Danmark |
| Przymiotniki: | Han er ligeglad med andre |
|   | Han er loyal overfor sine venner |
Poprawne stosowanie przyimków jest jednym z najtrudniejszych zadań w czasie uczenia się nowego języka. Chociaż możemy przetłumaczyć większość przyimków, wynik tego będzie tylko przybliżony, ponieważ znaczenie zawsze jest kontekstowe i zależy od zwyczajów językowych.
Mówi się, że przyimki rządzą wyrażeniem przyimkowym, czyli pozostałych słów (rzeczowniki i zaimki) trzeba używać w określonym przypadku, tak jak w języku polskim; do + dopełniacz (idę do szkoły).
W języku duńskim oznacza to, że zaimki w wyrażeniu przyimkowym muszą być w bierniku a rzeczowniki w formie podstawowej (mianownik).
- Vi går hjem til mig (NIE: jeg)
- Jeg venter på bussen/ jeg venter på en bus
Istnieje jednak kilka wyrażeń przyimkowych, które zachowały dawne formy przypadkowe:
- Gå til bords
- Her til lands spiser vi frikadeller
Takie wyrażenia należą do wyjątków, które trzeba zapamiętać.
Większość przyimków to przyimki proste, tzn. każdy stanowi jedno samodzielne słowo: fra, til, i, på, om
Istnieją też przyimki zbudowane z wielu słów, np.: vedrørende, fraregnet, iblandt
Niektóre przyimki składają się z kilku oddzielnych słów:
| ved siden af (obok) | Cafeen ligger ved siden af universitetet. |
| i gang med (w trakcie) | Han er i gang med at stryge skjorter. |
| Som følge af (wskutek) | Som følge af tåge kunne flyet ikke lande. |
Najczęściej przyimek może być przetłumaczony na polski za pomocą innego przyimka. Zdarza się jednak często, że duńskie wyrażenie przyimkowe tłumaczy się na język polski w formie narzędnika lub dopełniacza:
| Han holder ferie om sommeren. | Jeździ na wakacje latem. |
| Slottet var omgivet af en park. | Pałac był otoczony parkiem. |
| Jeg underviser i dansk | Uczę duńskiego. |
Przykładowo podaję formy niektórych duńskich przyimków:
af
| Frikadeller laves af hakket kød. | Kotlety mielone robi się z mielonego mięsa. |
| Du lugter af øl og cigaretter. | Śmierdzisz piwem i papierosami. |
| Selvangivelsen blev udfyldt af revisoren. | PIT został wypełniony przez księgowego. |
| De arbejdsløse får penge af staten. | Bezrobotni dostają pieniądze od państwa. |
| Kongen af Danmark. | Król Danii. |
for
| Det er for farligt. | To jest zbyt niebezpieczne. |
| Jens ryger for meget. | Jens pali za dużo. |
| Dit blodtryk er for højt. | Masz za wysokie ciśnienie. |
| Jeg har betalt for hotellet. | Zapłaciłem już za hotel. |
| Er polsk mad vigtig for dig? | Czy polskie jedzenie jest dla ciebie ważne? |
| Jens er formand for fodboldklubben. | Jens jest przewodniczącym klubu piłki nożnej. |
| Vi præsenterer resultatet for jer i morgen. | Jutro przedstawimy wam wynik. |
| Jens tænder for fjernsynet. | Jens włączy telewizor. |
foran
| Jeg har kun lyst til at slappe af foran fjernsynet. | Mam tylko ochotę odpoczywać przed telewizorem. |
fra
| Jeg kommer fra Polen. | Pochodzę z Polski. |
| Toget fra Warszawa til Berlin. | Pociąg z Warszawy do Berlina. |
| Jørgen arbejder fra mandag til fredag. | Jørgen pracuje od poniedziałku do piątku. |
gennem
| at købe biletter gennem Internettet. | Kupić bilety przez internet. |
i
| Jens bor i København. | Jens mieszka w Kopenhadze. |
| Gå i skole. | Chodzić do szkoły. |
| Vi skal til Polen i ferien. | Pojedziemy do Polski podczas wakacji. |
| Anna er forelsket i Jørgen. | Anna jest zakochana w Joergenie. |
| Jeg er født i 1963 | Urodziłem się w 1963 r. |
| Tina bor i en lejlighed. | Tina mieszka w mieszkaniu. |
| Toget kører 120 km. i timen. | Pociąg jeździ 120 km na godzinę. |
| Anna har boet i Danmark i 30 år. | Anna mieszka w Danii od 30 lat. |
| Frikadeller steges i smør. | Frikadeller smaży się na maśle. |
| Jeg har ondt i hovedet. | Boli mnie głowa. |
| Vil du med i biografen. | Czy chcesz pójść ze mną do kina. |
| Vi var der i 2 timer. | Byliśmy tam przez dwie godziny. |
| Jeg er interesseret i fodbold. | Interesuję się piłką nożną. |
langs
| Jens spadserede langs kanalen | Jens spacerował wzdłuż kanału |
med
| Rejse med toget. | Jechać pociągiem. |
| Tina bor i en lejlighed sammen med Jens. | Tina mieszka w mieszkaniu razem z Jensem. |
| Frikadeller med kartofler. | Pulpety z ziemniakami. |
| Jeg vil gerne betale med dankort. | Chciałbym zapłacić kartą. |
| Hvad med dem som stadig er arbejdsløse? | A co z tymi, którzy dalej są bezrobotni? |
| Jeg regner med dig. | Liczę na ciebie. |
| I sidste kvartal faldt arbejdsløsheden med 0,2 %. | W ostatnim kwartale bezrobocie spadło o 0,2% |
| 20 divideret med 5 er lig 4. | 20 dzielone przez 5 równa się 4. |
om
| Jens tjener 18.000 Kr. om måneden. | Jens zarabia 18.000 koron miesięcznie. |
| Køkkenet åbner om to timer . | Kuchnia będzie otwarta za dwie godziny. |
| Jeg vil gerne bede om et nyt pas. | Poproszę o nowy paszport. |
| Han læser meget om aftenen. | Czyta dużo wieczorami |
| Vi tager på ferie 2 gange om året. | Jeździmy na wakacje dwa razy w roku. |
| Jeg kommer hjem om en uge. | Będę w domu za tydzień. |
omkring
| Omkring København er der mange store huse. | Dookoła Kopenhagi jest wiele dużych domów. |
| Hun er omkring 25 år gammel. | Ma około 25 lat. |
overfor
| Bussen holder overfor Hovdbanen. | Autobus zatrzymuje się naprzeciw Dworca Głównego |
på
| Han arbejder som tjener på en cafe. | Pracuje jako kelner w kawiarni. |
| Hun studerer på universitetet. | Studiuje na uniwersytecie. |
| At køre pa cykel | Jeździć rowerem. |
| Jeg skal arbejde på søndag. | Pracuję w niedzielę. |
| På smørret anbringes en skive pålæg. | Na maśle kładzie się plasterek zimnego mięsa. |
| Tro på gud. | Wierzyć w Boga. |
| Han lavede alt arbejdet på 2 timer. | Zrobił całą robotę w ciągu 2 godzin. |
| Jeg har ikke mit pas på mig. | Nie mam paszportu przy sobie. |
til
| Toget fra Warszawa til Berlin. | Pociąg z Warszawy do Berlina |
| Køkkenet er åbent til klokken 23.00. | Kuchnia jest otwarta do godziny 23.00 |
| Han ringer til sit arbejde og siger at han er syg. | Dzwoni do swojej pracy i mówi, że jest chory. |
| Der er brev til dig. | Jest dla ciebie list. |
| Jeg skal til fest. | Pójdę na imprezę. |
| Oversætte fra dansk til polsk. | Przetłumaczyć z duńskiego na polski. |
| 3 sal til højre. | 3 piętro po prawej stronie. |
| Jeg han købt en bog til dig. | Kupiłem ci książkę. |
| Han blev udnævnt til ambassadør. | Został mianowany ambasadorem. |
| årsagen til problemet. | Przyczyna problemu. |
uden
| Et franskbrøduden birkes. | Bułka paryska bez maku. |
| Kaffe uden sukker. | Kawa bez cukru. |
under
| De fleste polske landbrug er på under 5 hektar. | Większość polskich gospodarstw rolnych ma poniżej 5 hektarów. |
| Firmaet er under konkurs. | Firma jest w stanie upadłości. |
| Skoene ligger under sengen. | Buty leżą pod łóżkiem. |
| Jeg var i England under krigen. | Podczas wojny byłem w Anglii. |
ved siden af
| Cafeen ligger ved siden af universitetet. | Kawiarnia znajduje się obok uniwersytetu. |
Źródła[edytuj]
- Tekst pochodzi ze strony http://gramatykadunska.republika.pl/ (za zgodą autora).