wziąć

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego

wziąć (język polski)[edytuj]

wymowa:
IPA[vʲʑɔ̇̃ɲʨ̑], AS[vʹźo̊̃ńć], zjawiska fonetyczne: zmięk.podw. art.nazal.asynch. ą  ?/i
?/i
znaczenia:

czasownik przechodni dokonany (ndk. brać)

(1.1) chwycić ręką
(1.2) skorzystać z czegoś
(1.3) zastosować, zażyć
(1.4) pot. odbyć stosunek seksualny
(1.5) pot. pokonać przeszkodę

czasownik nieprzechodni

(2.1) pot. wskazuje na niespodziewaną czynność wyrażoną innym czasownikiem, często z dodatkowym znaczeniem nieprzejmowania się opinią innych osób
(2.2) pot. wzmacnia tryb rozkazujący

czasownik zwrotny wziąć się

(3.1) pot. zacząć coś robić
(3.2) chwycić się (za rece, pod boki, itp.)
odmiana:
(1.1-5, 2.1-2) koniugacja Xc
przykłady:
(1.2) Weźmijcie Ducha Świętego! Którym odpuścicie grzechy, im odpuszczone, a którym zatrzymacie, im zatrzymane[2].
(1.4) Weź mnie, weźszeptała urywanym głosembo się spalę na popiółDrapieżnymi chwytami zdarła z niego kołdrę i przywarła doń całym ciałem[3].
(2.1) Ona jeszcze kiedy weźmie i dom podpali[4].
(2.1) Wszyscy tak bardzo na niego liczyli, a on wziął, wyjechał do Ameryki.
(2.2) Weź, dziecko, i nie krzycz. Któż widział krzyczeć?[5]
(3.1) Bardzo powoli powracały mi siły, tak dopiero po dwóch tygodniach mogłem się wziąć do dalszego wyprzątania groty[6].
składnia:
(2.1) wziąć (i) + inny czasownik w takiej samej formie gramatycznej
(2.2) weź (i) + inny czasownik w trybie rozkazującym
(3.1) wziąć się do + D.
kolokacje:
synonimy:
(1.1) zabrać, podjąć
(1.3) zażyć, zastosować
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. wziątka ż, wzięcie n, wziętość ż
związki frazeologiczne:
wziąć pod swoje skrzydławziąć na luzwziąć na swoje barkiwziąć w łebwziąć nogi za paswziąć się za łbywziąć kurs (na) • wziąć miaręwziąć na baranawziąć pod uwagęwziąć rozmachwziąć udziałwziąć w dzierżawęlepiej wziąć skarb w żonie niż za żonęwziąć na języki
etymologia:
pol. wz- + jąć, od prasł. *vъzęti[7]
uwagi:
Niezgodne z bieżącą normą ogólnopolską są:
  • forma bezokolicznika „wziąść[8][9], upowszechniona jedynie w języku obiegowym[10] jako forma niestandardowa[11][12]
  • formy czasu przyszłego „(ja) weźnę”, „(ty) weźniesz”, „(on) weźnie”, „(my) weźniemy”, „(wy) weźniecie” i „(oni) wieźną
  • formy czasu przeszłego „(ja) wzięłem”, „(ty) wzięłeś[13][8].
tłumaczenia:
(1.1) dla języków nierozróżniających aspektów zobacz listę tłumaczeń w haśle: brać
źródła:
  1. 1,0 1,1 1,2 publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „wziąć” w: Zygmunt Saloni, Włodzimierz Gruszczyński, Marcin Woliński, Robert Wołosz, Danuta Skowrońska, Zbigniew Bronk, Słownik gramatyczny języka polskiego — wersja online.
  2. Ewangelia wg Świętego Jana, rozdział 20, werset 22 (Biblia Tysiąclecia).
  3. Tadeusz Dołęga-Mostowicz: Prokurator Alicja Horn, rozdział 11.
  4. Maria Dąbrowska: Noce i dnie.
  5. Stefan Żeromski: Dzieje grzechu, tom II, rozdział XIX.
  6. Daniel Defoe: Przypadki Robinsona Cruzoe, rozdział XX.
  7. Dlaczego poprawną formą jest właśnie wziąć? w: Poradnia językowa UŚ.
  8. 8,0 8,1 Hasło „Dlaczego należy mówić wziąć?” w: Maciej Malinowski, Obcy język polski.
  9. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Porada „Dlaczego nie wziąść?” w: Poradnia językowa PWN.
  10. Zdzisław Stieber: Zarys gramatyki porównawczej języków słowiańskich: zesz. 1. Fleksja imienna. zesz. 2. Fleksja werbalna. Państwowe Wydawn. Naukowe, 1973, s. 14.
  11. Jan Miodek: O języku do kamery. Krajowa Agencja Wydawnicza, 1992, s. 72. ISBN 978-83-03-03527-1.
  12. Poradnik je̦zykowy. Wiedza Powszechna, 1906, s. 27.
  13. Hasło „brać – wziąć” w: Słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. Witold Doroszewski, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980, ISBN 83-01-03811-X, s. 54.