rozkładać

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego

rozkładać (język polski)[edytuj]

kobieta rozkłada (1.1) książki
ksiądz rozkłada (1.2) ręce
żołnierze rozkładają (1.3) broń
oni rozkładają (1.4) coś
szczątki ptaka rozkładają się (2.5)
wymowa:
IPA[rɔsˈkwadaʨ̑], AS[rosku̯adać], zjawiska fonetyczne: utr. dźw. ?/i
znaczenia:

czasownik przechodni niedokonany (dk. rozłożyć)

(1.1) kłaść zbiór jakichś rzeczy na większej przestrzeni
(1.2) unosić kończyny na szerokość
(1.3) demontować urządzenie na szereg podzespołów i części
(1.4) rozstawiać jakąś rzecz będącą w formie kompaktowej, do formy roboczej
(1.5) dzielić coś w czasie lub przestrzeni
(1.6) biol. powodować rozkład biologiczny
(1.7) chem. powodować rozpad chemiczny
(1.8) pot. być pozbawianym sił, np. przez chorobę
(1.9) pot. doprowadzać coś do złego stanu
(1.10) pot. wywołać zdziwienie

czasownik zwrotny niedokonany rozkładać się (dk. rozłożyć się)

(2.1) rozstawiać się, będąc w formie kompaktowej, do formy roboczej
(2.2) dzielić się w czasie lub przestrzeni; rozdzielać się
(2.3) o ramionach, skrzydłach wyciągać się na boki
(2.4) tracić zdolność prawidłowego działania
(2.5) biol. ulegać biodegradacji, procesowi rozkładu
(2.6) chem. ulegać rozkładowi na prostsze elementy
(2.7) pot. upadać całym ciałem na ziemię
(2.8) pot. kłaść się, wyciągać się, przyjmować wygodną pozycję
(2.9) pot. zaczynać chorować
odmiana:
(1.1-10) koniugacja I
(2.1-9)
przykłady:
(1.1) Pracownicy muszą codziennie rozkładać towar na nowo.
(1.2) Tenor rozkładał szeroko ręce podczas ostatniej arii.
(1.3) Kiedy to rozkładaliśmy, okazało się, że jest w o wiele gorszym stanie.
(1.4) Rozkładając parasolkę zorientowałem się, że już przestało padać.
(1.5) W miarę możliwości próbujemy znaleźć jakieś wyjście, często rozkładamy spłatę zadłużenia na raty.[1]
(1.7) Przypuśćmy, że dysponujemy czynnikiem, który selektywnie rozkłada nadtlenek wodoru (…).[2]
(1.8) Ta choroba mnie rozkłada.
(2.2) Zatem przed włączeniem przyłożone na komórkę napięcie nie rozkłada się równo pomiędzy obydwa elementy.[3]
(2.4) Ludzi ogarnia lęk, tkanka społeczna się rozkłada.[4]
(2.6) Ługi (…) zawierają średnio 1,5% cukrów podatnych na fermentację, z czego w procesie fermentacji rozkłada się ok. 70%.[5]
(2.9) Chyba się rozkładam.
składnia:
(1.1-10) rozkładać + B.
kolokacje:
(1.1) rozkładać ręce
(1.5) rozkładać dług / kredyt / siły
synonimy:
(1.2) rozpościerać, rozwierać
(1.3) demontować, rozmontowywać
(1.4) rozstawiać
(2.2) rozdzielać się
antonimy:
(1.1) składać
(1.2) składać
(1.3) składać, montować
(1.4) składać
(2.1) składać się
(2.2) składać się
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. rozkład m, rozkładówka ż, kład m, rozkładanie n, rozłożenie n, kładzenie n, rozłogi nmos, nakładanie n, nałożenie n
czas. rozłożyć dk., kłaść ndk., nakładać ndk., nałożyć dk.
przym. rozkładowy, rozkładówkowy, rozkładany, rozłożysty
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
tłumaczenia:
źródła:
  1. Dzień Dobry, nr 06/04, Warszawa, 2001 w: Korpus języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  2. Druga twarz tlenu, Grzegorz Bartosz, 1995 w: Korpus języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  3. Młody Technik, nr 3, Warszawa, 1971 w: Korpus języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  4. Zatruta studnia, Edwin Bendyk, 2002 w: Korpus języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  5. Oczyszczanie ścieków przemysłowych, Bronisław Bartkiewicz, 2002 w: Korpus języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.