Przejdź do zawartości

hetman

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego
Podobna pisownia Podobna pisownia: Hetman
hetman (1.1)
hetmany (2.1)
wymowa:
IPA: [ˈxɛtmãn], AS: etmãn], zjawiska fonetyczne: nazal.
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(1.1) hist. wojsk. najwyższy dowódca stałych (zaciężnych) wojsk polsko-litewskich w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej od XV wieku do 1795 roku[1][2]; zob. też hetman w Wikipedii
(1.2) hist. wojsk. obieralny przywódca Kozaków zaporoskich w XVIXVII wieku[2][3]

rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy

(2.1) szach. figura o możliwości poruszania w każdym kierunku; zob. też hetman (szachy) w Wikipedii
odmiana:
(1.1)
(2.1)
przykłady:
(1.1) Szlachcic skłonił się przed hetmanem.
(2.1) Nie zawsze warto promować piona na hetmana.
składnia:
kolokacje:
(1.1) hetman koronnyhetman litewskihetman nadwornyhetman polnyhetman wielki
(1.2) hetman kozackihetman sahajdaczny
(2.1) biały / czarny hetman • ruszyć się / zbić hetmanem • zbić / pobić / promować / dorobić / podłożyć / stracić hetmana
synonimy:
(1.2) ataman, sahajdaczny
(2.1) królowa, królówka, dama
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. hetmaństwo n, hetmańszczyzna ż, Hetmańszczyzna ż, hetmanowa ż, hetmanowicz m, hetmanienie n
forma żeńska hetmanka ż
czas. hetmanić ndk.
przym. hetmański, hetmanowy
związki frazeologiczne:
(1.1-2) sprawować godność hetmanaprzysłowia: hetmanem wojsko stoijaki hetman, taki żołnierzdobrego hetmana przygoda pokażelepsze wojsko jeleniów pode lwem hetmanem, niż wojsko lwów pod jeleniem[5]
etymologia:
czes. hejtman < daw. niem. heuptman[6] < śwn. houbetman[7] < łac. caput (+ śwn. man)
źródłosłów nazwiska Hetman
uwagi:
tłumaczenia:
źródła:
  1. Wojsko, wojna, broń. Leksykon PWN, red. Marcin Kamler, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9, s. 113.
  2. 1 2 Władysław Kopaliński: Słownik mitów i tradycji kultury, t. 1 (A-J), Wyd. HPS/Rzeczpospolita, Warszawa 2007, ISBN 978-83-60688-75-5, s. 418.
  3. Bogdan Snoch, Słownik szkolny: terminy i pojęcia historyczne, WSiP, Warszawa 1990, ISBN 83-02-03944-6, s. 56.
  4. Zygmunt Saloni, Marcin Woliński, Robert Wołosz, Włodzimierz Gruszczyński, Danuta Skowrońska, Słownik gramatyczny języka polskiego na płycie CD, Warszawa 2012, ISBN 978-83-927277-2-9.
  5. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Samuel Adalberg, Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, Druk Emila Skiwskiego, Warszawa 1889–1894, s. 171-172.
  6. Hasło „hetman” w: Słownik wyrazów obcych, Wydawnictwo Naukowe PWN, wyd. 1995 i nn.
  7. Jacob Grimm, Wilhelm Grimm, Deutsches Wörterbuch, Verlag von S. Hirzel, Leipzig 1877, t. 10, kol. 621.
wymowa:
znaczenia:

rzeczownik

(1.1) hist. hetman (polski bądź kozacki)
odmiana:
przykłady:
składnia:
kolokacje:
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
źródła:
wymowa:
IPA: [ɛt'mɑ̃]
znaczenia:

rzeczownik

(1.1) hist. hetman
(1.2) ataman
odmiana:
przykłady:
składnia:
kolokacje:
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. hetmanat m
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
źródła: