chochoł
chochoł (język polski)[edytuj]
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
- (1.1) st.pol. śr.pol. wierzch, czub[1][2]
- (1.2) śr.pol. wysoko upięta fryzura, kok[2]
- (1.3) słomiane okrycie drzewek i krzewów ogrodowych na zimę; zob. też chochoł (otulina) w Wikipedii
- (1.4) snopek okrywający od góry zestawione snopy zboża lub uli
- (1.5) pot. log. błąd logiczny polegający na obalaniu argumentu nieużytego w dyskusji: zob. też sofizmat rozszerzenia w Wikipedii
- (1.6) gw. (Jacnia, Stary Sącz, Nienadówka i Łopienno) sterczący czub włosów; pęk[3]
- (1.7) gw. (Chotel Czerwony, Jeżewo i Biłgoraj) wierzchołek[3]
- (1.8) gw. (Bochnia, Kamienica i Gdów) okrycie słomiane używane przez pasterzy[3]
- (1.9) gw. (Sandomierz i Kolbuszowa) otwór kopca z ziemniakami zakryty słomą[3]
- (1.10) gw. (Pelpin, Łopienno, Kórnik i Koc) kołnierz[3]
- (1.11) gw. (Słupia) górna część zawiązanego worka[3]
- (1.12) gw. (Książnice) strach na wróble[3]
- (1.13) gw. (Kramsk, Dylów, Cerekwica, Lubasz, Witowo, Budzisław, Kuj, Ostrowo i Dulsk) silny, porywisty wiatr, wichura, huragan[3]
- (1.14) gw. (Lubasz, Ruda i Ostrowo) wir powietrzny[3]
- (1.15) gw. (Prądocin) duży płatek śniegu[3]
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
- (2.1) pogard. Ukrainiec[4]
- (2.2) mężczyzna, do którego mówiący odczuwa lekceważenie lub pogardę[4]
- (2.3) gw. (Piaski) przebieraniec owinięty w słomę straszący w zapusty[3]
rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy
- odmiana:
- (1.3)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik chochoł chochoły dopełniacz chochoła chochołów celownik chochołowi chochołom biernik chochoła / chochoł chochoły narzędnik chochołem chochołami miejscownik chochole chochołach wołacz chochole chochoły - (1.4)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik chochoł chochoły dopełniacz chochoła chochołów celownik chochołowi chochołom biernik chochoł chochoły narzędnik chochołem chochołami miejscownik chochole chochołach wołacz chochole chochoły - (2.1-2)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik chochoł chochoły dopełniacz chochoła chochołów celownik chochołowi chochołom biernik chochoła chochoły narzędnik chochołem chochołami miejscownik chochole chochołach wołacz chochole chochoły
- przykłady:
- (1.3) Po dwuletniej przerwie wczoraj, w Rydlówce znowu uroczyście osłonięto słomianym chochołem krzak róży[5].
- (1.4) W mendel idzie 14 snopków [...], które się przykrywają chachołem [...] snopem rozczapierzonym i opuszczonym w okap niby daszkiem[3].
- (1.5) Setki tysięcy zdementowanych i obśmianych chipów w szczepionkach było widać do czegoś potrzebnych. Usypuje się z nich monstrualnych rozmiarów chochoła, którego następnie trzeba obalić tylko po to, żeby zbudować go od nowa[6].
- (1.6) Kapusta często ma puste głowy albo wyrasta w chochoły[3].
- (1.8) W zeszłym stuleciu (były) deszcze stałe, pastuchy miały chochoły ze słomy na głowach zamiast parasola[3].
- (1.9) Ziemniaki, buraki [...] obkładają równą słomą naokoło wbitego drąga, zostawiając z góry „chochu”, tj. otwór z równej słomy[3].
- (1.10) Sukmana miała czerwony chachoł[3].
- (1.12) Chochoł to się robi ze słomy i stawia się w polu, żeby ptaki się bały[3].
- (2.1) Któż to jest ów zagadkowy chochoł? Jest to Ukrainiec, ale całkowicie zruszczony. Mówi on bardzo dobrze po ukraińsku, często niemiłosiernie kaleczy język rosyjski, ale woli się nie przyznawać do tego, że jest Ukraińcem. Woli się sam nazywać i być nazywanym chochołem[7].
- (2.2) Felietoniści sporządzali sobie plan pracy: [...] pognębić syjonizm, wyszydzać bumelantów i chochołów spod budki z piwem[8].
- (2.3) Dawniej owijali się niektórzy w słomę i tych zwano chochołami[3].
- składnia:
- kolokacje:
- (1.3) słomiany chochoł • chochoł ze słomy • chochoły stały • osadzać / stawiać / zrobić chochoła • okryć chochołem
- (1.4) słomiany chochoł • przykryć chochołem
- (1.5) obalanie / atakowanie / wznoszenie chochoła
- synonimy:
- (1.3) otulina
- (1.4) gw. chachoł
- (1.5) sofizmat rozszerzenia
- (2.1) chachoł
- antonimy:
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- związki frazeologiczne:
- etymologia:
- prasł. *xoxolъ[9] → czub, czubek ze sterczących włosów, piór; dalsza etymologia niejasna, być może z wcześniejszego prasł. *koxolъ (por. słc. kochol), być może z wcześniejszego prasł. *kosolъ < prasł. *kosa → długie włosy, pióra (por. pol. kosa) + prasł. *-olъ[10]
- por. czes. chochol, słc. chochol, dial. słc. chochel, głuż. khochoł, dłuż. chochoł, st.rus. хохолъ, ros. хохо́л, dial. ukr. хохо́л, białor. хахо́л, dial. bułg. хо́хал
- (1.5) pożyczka semantyczna ang. straw man
- (2.1) ros. хохо́л
- (3.2) niejasna, por. ros. выхухоль
- tłumaczenia:
- (3.2) zobacz listę tłumaczeń w haśle: desman
- (1.12) zobacz listę tłumaczeń w haśle: strach
- angielski: (1.3) lagging; (1.5) straw man; (2.1) khokhol; (2.2) straw man
- białoruski: (2.1) хахо́л m
- chorwacki: (1.5) slamnati m, strašilo m
- czeski: (1.3) vích m, věchet m; (1.5) hadrový panák m; (2.1) chochol m
- fiński: (1.5) olkinukke
- francuski: (1.5) épouvantail m
- niemiecki: (1.5) Strohmann-Argument m
- rosyjski: (1.5) соломенное чучело n
- serbski: (1.5) сламнати аргумент m, аргумент страшила m
- ukraiński: (1.5) опудало n; (2.1) хохол m
- źródła:
- ↑
Hasło „chochoł” w: Słownik staropolski, red. Stanisław Urbańczyk, t. 1, Instytut Języka Polskiego PAN, Warszawa 1953-1955, s. 239.
- ↑ 2,0 2,1 Hasło „chochoł” w: Słownik polszczyzny XVI wieku. Edycja internetowa, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, 2010–, ISBN 978-83-65573-85-8.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 3,17 3,18 Hasło „CHOCHOŁ” w: Jerzy Reichan, Stanisław Urbańczyk, Słownik gwar polskich, t. 3 (9), Cham-Choineczka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, Warszawa, Kraków 1991, ISBN 83-04-03525-1, s. 597-598.
- ↑ 4,0 4,1 Hasło „chochoł” w: Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.
- ↑ Stawianie chochoła w: Dziennik Polski, Kraków 1998-11-20, ISSN 0137-9089.
- ↑ Jan Maciejewski, Chochoł antyszczepionkowca, 2021-12-28, ISSN 0208-9130.
- ↑ Wspomnienia przyjaciół w: Władysław Bukowiński, Kultura, t. 11, Paryż 1976, ISSN 0137-9089.
- ↑ Kto z kim, kiedy i dlaczego? w: Maciej Radwan-Rybiński, Dziennik Polski - Magazyn, Kraków 2004-01-29.
- ↑ Hasło „*xoxolъ” w: Этимологический словарь славянских языков, red. O. Trubaczow, A. Żurawlоw, t. 8, Moskwa 1974-, s. 54-55.
- ↑ Hasło „chochoł” w: Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1, s. 63-64.
chochoł (język dolnołużycki)[edytuj]
- wymowa:
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj męski
- (1.1) geogr. kopa, wierzchołek góry kopiastej[1]
- (1.2) geogr. pagórek, wzniesienie[1]
- (1.3) geogr. szczyt wzgórza[1]
- (1.4) zaokrąglona powierzchnia[1]
- (1.5) czupryna[1]
- (1.6) anat. zool. grzywa, długa sierść nad kopytami na przednich nogach konia[1]
- (1.7) anat. zool. czubek głowy ptaka[1]
- (1.8) anat. zool. czub ptasi, pióra wystające z głowy ptaka[1]
- odmiana:
- (1.1-8)
przypadek liczba pojedyncza liczba podwójna liczba mnoga mianownik chochoł chochoła chochoły dopełniacz chochoła chochołowu chochołow celownik chochołoju chochołoma chochołam biernik chochoł chochoła chochoły narzędnik chochołom chochołoma chochołami miejscownik chochole / chochołu chochołoma chochołach
- przykłady:
- składnia:
- antonimy:
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- związki frazeologiczne:
- etymologia:
- prasł. *xoxolъ[2] → czub, czubek ze sterczących włosów, piór; dalsza etymologia niejasna, być może z wcześniejszego prasł. *koxolъ (por. słc. kochol), być może z wcześniejszego prasł. *kosolъ < prasł. *kosa → długie włosy, pióra (por. pol. kosa) + prasł. *-olъ[3]
- por. czes. chochol, słc. chochol, dial. słc. chochel, głuż. khochoł, pol. chochoł, st.rus. хохолъ, ros. хохо́л, dial. ukr. хохо́л, białor. хахо́л, dial. bułg. хо́хал
- uwagi:
- źródła:
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Hasło „chochoł” w: Dolnoserbski.de, Serbski institut.
- ↑ Hasło „*xoxolъ” w: Этимологический словарь славянских языков, red. O. Trubaczow, A. Żurawlоw, t. 8, Moskwa 1974-, s. 54-55.
- ↑ Hasło „chochoł” w: Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1, s. 63-64.