Wikisłownik:Zasady tworzenia haseł/Tybetański

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego

Jak zaznaczyliśmy wcześniej, na stronie kategorii języka tybetańskiego (Kategoria:Język tybetański), opisujemy współczesny język tybetański w dialekcie lhaskim. Klasyczny język tybetański ma swój odrębny, bliźniaczy słownik, a więc i kategorię, Kategoria:Język tybetański klasyczny. Ani w jednej, ani tym bardziej w drugiej kategorii nie umieszczamy przykładów zaczerpniętych z języka tybetańskiego pisanego literatury społeczno-politycznej i naukowej drukowanej w Chinach, gdyż są podstawy by uznawać go za odrębny język[1]

Podając tekst w języku tybetańskim zachowujemy reguły ortografii i nie dzielimy go na wyrazy, tzn. nie grupujemy sylab w słowa za pomocą spacji lub innych znaków typograficznych. Wystarczającą pomocą powinno być olinkowanie poszczególnych składników wyrażenia, frazy, zdania itd.

Nazwa strony i hasła[edytuj]

W tradycji leksykograficznej języka tybetańskiego sprawa zapisu hasła nie jest jednoznaczna, jeśli chodzi o znak kończączy sylabę (w innej interpretacji rozdzielający sylaby), czyli tsheg, zapisywany za pomocą (Unikod: U+0F0B[2]). Na przykład słowniki Jäschkego i Parfionowicza podają hasło z tsheg na końcu, podczas gdy słowniki Dasa i Goldsteina - nie. Ze względu na łatwość tworzenia linków i jednolitość zapisu zdecydowaliśmy się, we wszystkich?? hasłach włączyć tsheg na końcu każdego z nich. Oczywiście linkowanie elementów składowych wyrażeń i zdań wymaga dodatkowego zabiegu - zastąpienie tsheg z ostatniej sylaby na, odpowiednio, shad (czyli )[3] lub nyis shad (czyli )[4]. Od tej reguły są wyjątki:

  • gdy ostatnią literą jest ང, nie usuwamy tsheg
  • gdy ostatnią literą jest ག, pomijamy zarówno tsheg jak i shad

Kwalifikatory[edytuj]

Formy honoryfikatywne wyróżniamy za pomocą kwalifikatora {{honor}}. Jest to wymagane w definicjach znaczeń, a zalecane przy podawaniu synonimów, antonimów, wyrazów pokrewnych, złożeń.

Struktura hasła - pola i szablony[edytuj]

Hasło dotyczące słowa, wyrażenia, frazy itd. z języka tybetańskiego ma dodatkowe pole złożenia, w którym umieszczane są wyrazy i związki wyrazowe o nieznanym statusie (gdy trudno określić, czy jest to kolokacja, związek frazeologiczny, czy złożenie sensu stricte, czyli zestawienie dwóch wyrazów dające nowy, o innym znaczeniu). Pole to znajduje się (w przypadku braku należy umieszczić) po synonimach i antonimach, a przed wyrazami pokrewnymi i związkami frazeologicznymi. Dodatkowo w hasłach z języka tybetańskiego wymagana jest obecność pola transliteracja umieszczanego nad polem wymowa.

Transliteracja[edytuj]

Istnieje wiele sposobów transliterowania języka tybetańskiego. Wybraliśmy najpopularniejszy z nich, transliterację Wyliego w wersji oryginalnej. Oznacza to między innymi, że sylab nie rozdzielamy myślnikami, lecz spacjami, sylab nie grupujemy w słowa poprzez pominięcie spacji, a transliteracji rdzennego grafemu nie kapitalizujemy.

Wymowa[edytuj]

Wymowę podajemy, zgodnie z ogólnym zaleceniem, w transkrypcji fonetycznej IPA. Używamy transkrypcji fonologicznej (zapisuje się ją z użyciem znaków ukośnika: /.../), a nie fonetycznej (zapis w nawiasach kwadratowych: [...]). Nie uwzględniamy przy tym (na razie) tonów i sandhi, ani wewnątrz-, ani zewnątrzwyrazowego.

Przykłady[edytuj]

Omawianej jednostki leksykalnej nie pogrubiamy w przykładach. Nie linkujemy też do samej siebie - jedynym efektem zastosowania nawiasów tworzących link, czyli [[ ]], byłoby właśnie pogrubienie. Zalecenie to wynika ze specyfiki fontów tybetańskich - litery i ligatury są wyjątkowo małe, a po pogrubieniu, nie powiększone, są trudne do odczytania.

Nie podajemy transliteracji ani transkrypcji przykładów - tybetański jest jednoznaczy, jeśli chodzi o sposób odczytania pisma - posługuje się alfabetem i względnie prostymi, w porównaniu z pismem chińskim, czy japońskim kanji, regułami interpretacji. Największą trudność interpretacyjną może stanowić wspomniany na wstępie podział tekstu na słowa, jednak nie łamiemy reguł ortografii tybetańskiej.

Kolokacje, złożenia, wyrazy pokrewne, związki frazeologiczne[edytuj]

Gdy nie jesteśmy pewni, czy omawiana jednostka leksykalna pełni w innych jednostkach rolę, no właśnie... słowa? wyrażenia? zwrotu? frazy? wpisujemy je w polu złożenia. Dopiero po upewnieniu się co do pełnionej funkcji, przenosimy do odpowiedniego pola. Dla każdego złożenia możemy podać jego znaczenie stosując następujący format:

སྙན་ཆ་དོད་པོ་ → miły dla ucha

Zalecane jest to szczególnie w przypadkach, gdy jeszcze nie istnieje osobne hasło dotyczące danego złożenia.

Tłumaczenia na tybetański[edytuj]

W tłumaczeniach na tybetański podawanych w hasłach z języka polskiego, za tybetańskim ekwiwalentem podajemy w nawiasach transliterację (oczywiście Wyliego). Na przykład w haśle jak powinniśmy wpisać:

* tybetański: [[གཡག་]] (gyag)

Przypisy

  1. Obyczaje, języki, ludy świata. Encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, ISBN 83-01-14874-8, hasło tybetański język
  2. U+0F0B TIBETAN MARK INTERSYLLABIC TSHEG, http://www.unicode.org/charts/PDF/U0F00.pdf
  3. U+0F0D TIBETAN MARK SHAD, http://www.unicode.org/charts/PDF/U0F00.pdf
  4. U+0F0E TIBETAN MARK NYIS SHAD, http://www.unicode.org/charts/PDF/U0F00.pdf