Wikisłownikarz:Polones/brudnopis
Presente do indicativo[edytuj]
Presente do indicativo, czyli czasu teraźniejszego, używamy, gdy:
1. chcemy wyrazić fakt, często krótkotrwały, mający miejsce w chwili mówienia.
- Przykłady:
- Estou com fome. → Jestem głodny.
- Lamento muito. → Bardzo mi przykro.
- Ele precisa sair agora. → (On) musi wyjść w tej chwili.
Większość czasowników
Modo conjuntivo/subjuntivo[edytuj]
Modo conjuntivo (w brazylijskiej odmianie portugalskiego nazywany subjuntivo), czyli tryb łączący, to kategoria gramatyczna stosowana w zdaniach podrzędnie złożonych wyrażających wątpliwość, życzenie, przypuszczenie, warunek itp., w których występuje najczęściej jako zdanie podrzędne i zależy od czasownika użytego w zdaniu nadrzędnym. Wymagany jest także w niektórych wyrażeniach bezosobowych.
Przykłady:
- Gostaria que você me contasse tudo. → Chciałabym, żebyś mi wszystko opowiedział.
- Tomara que passem na prova teórica. → Miejmy nadzieję, że zdadzą egzamin teoretyczny.
- Se você quiser, vou te mostrar como funciona. → Jeśli chcesz, pokażę ci jak to działa.
Czasy gramatyczne używane w modo conjuntivo to Presente, Pretérito (perfeito, imperfeito, mais-que-perfeito) i Futuro.
LISTA[edytuj]
Aneks:Język portugalski - modo conjuntivo/subjuntivo (koniugacja)[edytuj]
W języku portugalskim modo conjuntivo (w brazylijskiej odmianie - subjuntivo), czyli tryb łączący, używa się w trzech czasach: presente (teraźniejszym), pretérito imperfeito (przeszłym niedokonanym) i futuro (przyszłym).
Presente[edytuj]
Czasowniki regularne odmienia się według następującego wzoru:
| Zaimek | Koniugacja -ar | Koniugacja -er | Koniugacja -ir | ||||
| falar → mówić | comer → jeść | partir → wyruszać | |||||
| L. poj. | eu | -e | fale | -a | coma | -a | parta |
| tu | -es | fales | -as | comas | -as | partas | |
| ele/ela/vôce | -e | fale | -a | coma | -a | parta | |
| L. mn. | nós | -emos | falemos | -amos | comamos | -amos | partamos |
| vós | -eis | faleis | -ais | comais | -ais | partais | |
| eles/elas/vôces | -em | falem | -am | comam | -am | partam | |
Pretérito imperfeito[edytuj]
Czasowniki regularne odmienia się według następującego wzoru:
| Zaimek | Koniugacja -ar | Koniugacja -er | Koniugacja -ir | ||||
| falar → mówić | comer → jeść | partir → wyruszać | |||||
| L. poj. | eu | -asse | falasse | -esse | comesse | -isse | partisse |
| tu | -asses | falasses | -esses | comesses | -isses | partisses | |
| ele/ela/vôce | -asse | falasse | -esse | comesse | -isse | partisse | |
| L. mn. | nós | -ássemos | falássemos | -êssemos | comêssemos | -íssemos | partíssemos |
| vós | -ásseis | falásseis | -êsseis | comêsseis | -ísseis | partísseis | |
| eles/elas/vôces | -assem | falassem | -essem | comessem | -issem | partissem | |
Indicativo[edytuj]
| Presente | Pretérito imperfeito |
Futuro do presente |
Futuro do pretérito |
Pretérito perfeito |
Pretérito mais-que-perfeito | |||
| L. poj. | 1. os. | eu | tenho | tinha | tem | temos | tendes | têm |
| 2. os. | tu | tens | tinhas | Treść komórki | Treść komórki | Treść komórki | Treść komórki | |
| 3. os. | ele/ela vôce |
tem | tinha | Treść komórki | Treść komórki | Treść komórki | Treść komórki | |
| L. mn. | 1. os. | nós | temos | tínhamos | Treść komórki | Treść komórki | Treść komórki | Treść komórki |
| 2. os. | vós | tendes | tínheis | Treść komórki | Treść komórki | Treść komórki | Treść komórki | |
| 3. os. | eles/elas vôces |
têm | tinham | Treść komórki | Treść komórki | Treść komórki | Treść komórki | |
Futuro[edytuj]
Czasowniki regularne odmienia się według następującego wzoru:
| Zaimek | Koniugacja -ar | Koniugacja -er | Koniugacja -ir | ||||
| falar → mówić | comer → jeść | partir → wyruszać | |||||
| L. poj. | eu | -ar | falar | -er | comer | -ir | partir |
| tu | -ares | falares | -eres | comeres | -ires | partires | |
| ele/ela/vôce | -ar | falar | -er | comer | -ir | partir | |
| L. mn. | nós | -armos | falarmos | -ermos | comermos | -irmos | partirmos |
| vós | -ardes | falardes | -erdes | comerdes | -irdes | partirdes | |
| eles/elas/vôces | -arem | falarem | -erem | comerem | -irem | partirem | |
Aneks:Język portugalski - przymiotnik[edytuj]
Przymiotniki w języku portugalskim odmieniają się przez rodzaj, liczbę i stopień. Zawsze muszą zgadzać się z rodzajem i liczbą określanego rzeczownika.
Przykłady:
o menino alto - wysoki chłopiec
a menina alta - wysoka dziewczyna
os meninos altos - wysocy chłopcy
as meninas altas - wysokie dziewczyny
Przymiotniki posiadające dwie formy rodzajowe zazwyczaj kończą się na -o (rodzaj męski) i -a (rodzaj żeński). Istnieje jednak szereg przymiotników, które posiadają jedną formę dla obu rodzajów. Ogólnie można przyjąć, że są to przymiotniki kończące się na -a, -e, -l, -m, -r, -s lub -z.
Przykłady:
o aluno jovem - młody uczeń
a aluna jovem - młoda uczennica
os alunos jovens - młodzi uczniowie
as alunas jovens - młode uczennice
Istnieją jednak wyjątki od tej reguły.
Przykłady:
espanhol - hiszpański, Hiszpan
espanhola - hiszpańska, Hiszpanka
bom - dobry
boa - dobra
Przymiotniki, które posiadają dwie formy rodzajowe, można, w zależności od zakończeń tych form, podzielić na kilka grup.
1) ês (rodzaj m.) - esa (rodzaj ż.)
Przykłady:
francês - francuski, Francuz
francesa - francuska, Francuzka
Niektóre wyjątki:
cortês - grzeczny/grzeczna, uprzejmy/uprzejma
montês (dopuszczalna forma rodzaju żeńskiego: montesa) - górski/górska
2) or (rodzaj m.) - ora (rodzaj ż.)
Przykłady:
motor - napędowy motora - napędowa
Niektóre wyjątki:
exterior - zagraniczny/zagraniczna, zewnętrzny/zewnętrzna multicor - wielokolorowy/wielokolorowa
3) ão (rodzaj m.) - ã (rodzaj ż.)
Przykłady:
alemão - niemiecki, Niemiec alemã - niemiecka, Niemka
4) ão (rodzaj m.) - ona (rodzaj ż.)
Przykłady:
feião - bardzo brzydki feiona - bardzo brzydka
5) ão (rodzaj m.) - oa (rodzaj ż.)
Przykłady:
japão - japoński, Japończyk japoa - japońska, Japonka
6) eu (rodzaj m.) - éia (rodzaj ż.)
Przykłady:
europeu - europejski, Europejczyk européia (port. europeia) - europejska, Europejka
Niektóre wyjątki:
judeu - żydowski, Żyd judia - żydowska, Żydówka
7) u (rodzaj m.) - ua (rodzaj ż.)
Przykłady:
nu - nagi nua - naga
Niektóre wyjątki:
hindu - hinduski, Hindus/hinduska, Hinduska
CZASY (Tempos)[edytuj]
Tryb oznajmujący (Modo indicativo)[edytuj]
Tryb oznajmujący wyraża pewność lub fakt.
Czas teraźniejszy (Presente)[edytuj]
Najczęściej wyraża stan, umiejętność, zwyczaj lub powtarzające się zdarzenie. W mowie potocznej bywa też używany jako czas przyszły.
Przykłady:
| Ele fala polonês. → On mówi po polsku. Ela é muito linda. → Ona jest bardzo ładna. Não o conheço. → Nie znam go. Nós somos brasileiros. → Jesteśmy Brazylijczykami. Eu amo você. → Kocham cię. Você parece cansada. → Wyglądasz na zmęczoną. Vocês ganham muito? → Dużo zarabiacie? |
Przykłady użycia czasu teraźniejszego jako przyszłego:
| Ele te mostra como isso funciona. → On ci pokaże, jak to działa. Eu vou lá amanhã. → Jutro tam pójdę. |
Czas teraźniejszy czasowników regularnych tworzy się następująco:
| Pierwsza koniugacja (czasowniki zakończone w bezokoliczniku na -ar, np. falar → mówić) | |||
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
| eu | falo | nós | falamos |
| tu | falas | vós | falais |
| ele/ela/você | fala | eles/elas/vocês | falam |
| Druga koniugacja (czasowniki zakończone w bezokoliczniku na -er, np. comer → jeść) | |||
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
| eu | como | nós | comemos |
| tu | comes | vós | comeis |
| ele/ela/você | come | eles/elas/vocês | comem |
| Trzecia koniugacja (czasowniki zakończone w bezokoliczniku na -ir, np. partir → podzielić) | |||
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
| eu | parto | nós | partimos |
| tu | partes | vós | partis |
| ele/ela/você | parte | eles/elas/vocês | partem |
Czasowniki ser i estar są nieregularne i oznaczają po polsku być, jednak w j. portugalskim różnica między nimi jest znaczna. Generalnie ser oznacza być zawsze, stale, a estar wskazuje na stan tymczasowy, chwilowy. Praktyka uczy, że nie zawsze jest to żelazna zasada - w wielu wyrażeniach oba czasowniki mogą oznaczać dokładnie to samo lub mieć (pozornie, z punktu widzenia kogoś mówiącego po polsku) znaczenie odwrotne.
Odmiana obu czasowników w czasie teraźniejszym:
| ser → być (cecha stała) | |||
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
| eu | sou | nós | somos |
| tu | és | vós | sois |
| ele/ela/você | é | eles/elas/vocês | são |
| estar → być (cecha zmienna) | |||
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
| eu | estou | nós | estamos |
| tu | estás | vós | estais |
| ele/ela/você | está | eles/elas/vocês | estão |
Przykłady, które lepiej obrazują różne znaczenie obu czasowników:
| ser Eu sou polaco. → Jestem Polakiem. (zawsze, niezmiennie, to moja stała "cecha") Você é muito linda. → Jesteś bardzo ładna. Essa flor é uma rosa vermelha. → Ten kwiat to czerwona róża. Varsóvia é a capital e maior cidade da Polônia. → Warszawa jest stolicą i największym miastem Polski. Somos ricos. → Jesteśmy bogaci. São oito horas da manhã. → Jest 8:00 rano. estar |
Formy czasownikowe czasu teraźniejszego podane wyżej mogą także wyrażać czynności odbywające się w chwili mówienia ("teraz"), trwające w krótkim czasie, niedokonane. W praktyce bardziej naturalne i powszechne jest jednak użycie czasownika estar wraz z przyimkiem a i bezokolicznikiem czasownika (wersja europejska j. portugalskiego) lub z imiesłowem przymiotnikowym czynnym danego czasownika (wersja brazylijska).
Przykład z czasownikiem jogar (grać):
| Eu estou jogando. → Gram. (w tej chwili, w momencie, gdy o tym mówię) Tu estás jogando. → Grasz. Ele está jogando. → Gra. Nós estamos jogando. → Gramy. Vós estais jogando. → Gracie. Eles estão jogando. → Grają. |
TABELA[edytuj]
| estar | liczba pojedyncza | liczba mnoga | |||||
| 1. osoba | 2. osoba | 3. osoba | 1. osoba | 2. osoba | 3. osoba | ||
| eu | tu | ele ela você |
nós | vós | eles elas vocês | ||
| tryb oznajmujący (indicativo) |
czas teraźniejszy (presente) |
-o | -as | -a | -amos | -ais | -am |
| czas przeszły niedokonany (pretérito imperfeito) |
-ava | -avas | -ava | -ávamos | -áveis | -avam | |
| czas przeszły dokonany (pretérito perfeito) |
-ei | -aste | -ou | -ámos (port.) -amos (braz.) |
-astes | -aram | |
| czas zaprzeszły (pretérito mais-que-perfeito) |
-ara | -aras | -ara | -áramos | -áreis | -aram | |
| czas przyszły (futuro do presente) |
estarei | estarás | estará | estaremos | estareis | estarão | |
| czas przyszły "warunkowy" (futuro do pretérito) |
estaria | estarias | estaria | estaríamos | estaríeis | estariam | |
| tryb łączący (subjuntivo) |
czas teraźniejszy (presente) |
esteja | estejas | esteja | estejamos | estejais | estejam |
| czas przeszły niedokonany (pretérito imperfeito) |
estivesse | estivesses | estivesse | estivéssemos | estivésseis | estivessem | |
| czas przyszły (futuro) |
estiver | estiveres | estiver | estivermos | estiverdes | estiverem | |
| tryb rozkazujący (imperativo afirmativo) |
— | está | esteja | estejamos | estai | estejam | |
| bezokolicznik osobowy (infinitivo pessoal) |
estar | estares | estar | estarmos | estardes | estarem | |
| imiesłów przymiotnikowy czynny (gerúndio) |
estando | ||||||
| imiesłów przymiotnikowy bierny (particípio) |
estado | ||||||