zacny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
|||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
{{znaczenia}} |
{{znaczenia}} |
||
''przymiotnik jakościowy'' |
''przymiotnik jakościowy'' |
||
: (1.1) {{przest}} [[godny]] [[szacunek|szacunku]] [[i]] [[zaufanie|zaufania]]<ref name="sjponline">{{SJPonline|id=2541996|hasło=zacny}}</ref>, [[szlachetny]]<ref name="wsjp">{{WSJPonline|id=7386|hasło=zacny}}</ref>, [[rzetelny]], [[uczciwy]], [[prawy]]<ref name="sjp2007">{{SJP-PWN2007}}</ref>, [[szacowny]], [[szanowny]], [[czcigodny]]<ref name="staropolski">Antoni Krasnowolski, Władysław Niedźwiedzki: ''[[s:M. Arcta Słownik Staropolski/Zacny|Słownik staropolski]]'', wyd. M. Arcta, 1920</ref> |
: (1.1) {{przest}} [[godny]] [[szacunek|szacunku]] [[i]] [[zaufanie|zaufania]]<ref name="sjponline">{{SJPonline|id=2541996|hasło=zacny}}</ref>, [[szlachetny]]<ref name="wsjp">{{WSJPonline|id=7386|hasło=zacny}}</ref>, [[rzetelny]], [[uczciwy]], [[prawy]]<ref name="sjp2007">{{SJP-PWN2007}}</ref>, [[szacowny]], [[szanowny]], [[czcigodny]]<ref name="staropolski">Antoni Krasnowolski, Władysław Niedźwiedzki: ''[[s:M. Arcta Słownik Staropolski/Zacny|Słownik staropolski]]'', wyd. M. Arcta, 1920</ref> |
||
: (1.2) {{przest}} [[właściwy]] [[ktoś|komuś]] [[taki|takiemu]]<ref name="sjponline"/><ref name="wsjp"/><ref name="sjp2007"/> |
: (1.2) {{przest}} [[właściwy]] [[ktoś|komuś]] [[taki|takiemu]]<ref name="sjponline"/><ref name="wsjp"/><ref name="sjp2007"/> |
||
: (1.3) {{przest}} [[znaczący]]<ref name="wsjp"/>, [[znaczny]]<ref name="staropolski" /> |
: (1.3) {{przest}} [[znaczący]]<ref name="wsjp"/>, [[znaczny]]<ref name="staropolski" /> |
||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
{{przykłady}} |
{{przykłady}} |
||
: (1.1) ''[[znać|Znamy]] [[zacny]] [[książę]] [[wielki]]e [[cnota|cnoty]] [[twój|twoje]], [[ludzkość]] [[i]] [[miłość]] [[ku]] [[poddany]]m [[swój|swoim]], [[tak]], [[iż]] [[my|nas]] [[bezpieczny]]ch [[czynić|czynią]]<ref>Lucyan Siemieński: ''[https://books.google.pl/books?id=er2odgEBoocC&pg=PA99&dq=zacny+ksi%C4%85%C5%BCe&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwi3oIWnxdHxAhUUQEEAHTx1DN4Q6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=zacny%20ksi%C4%85%C5%BCe&f=false Dzieła Lucyana Siemieńskiego]'', tom 8, str. 99, 1882</ref>.'' |
: (1.1) ''[[znać|Znamy]] [[zacny]] [[książę]] [[wielki]]e [[cnota|cnoty]] [[twój|twoje]], [[ludzkość]] [[i]] [[miłość]] [[ku]] [[poddany]]m [[swój|swoim]], [[tak]], [[iż]] [[my|nas]] [[bezpieczny]]ch [[czynić|czynią]]<ref>Lucyan Siemieński: ''[https://books.google.pl/books?id=er2odgEBoocC&pg=PA99&dq=zacny+ksi%C4%85%C5%BCe&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwi3oIWnxdHxAhUUQEEAHTx1DN4Q6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=zacny%20ksi%C4%85%C5%BCe&f=false Dzieła Lucyana Siemieńskiego]'', tom 8, str. 99, 1882</ref>.'' |
||
: (1.1) ''[[ten|Ten]] [[tak]] [[zacny]] [[przykład]] [[nie]][[tylko]] [[nas]] [[do]] [[święty|świętego]] [[przywodzić|przywodzi]] [[zaś]] [[dziwowanie|dziwowania]] [[się]]<ref>Charles Drelincourt: ''[https://books.google.pl/books?id=BigVAAAAQAAJ&pg=PA498-IA7&dq=%22zacny+przyk%C5%82ad%22&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwiwpNaxwdHxAhVN14UKHb0CA54Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=%22zacny%20przyk%C5%82ad%22&f=false Pociecha dusz wiernych przeciwko trwogom smierci, przetłumaczona]'', str. 498, 1731</ref>'' |
: (1.1) ''[[ten|Ten]] [[tak]] [[zacny]] [[przykład]] [[nie-|nie]][[tylko]] [[nas]] [[do]] [[święty|świętego]] [[przywodzić|przywodzi]] [[zaś]] [[dziwowanie|dziwowania]] [[się]]<ref>Charles Drelincourt: ''[https://books.google.pl/books?id=BigVAAAAQAAJ&pg=PA498-IA7&dq=%22zacny+przyk%C5%82ad%22&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwiwpNaxwdHxAhVN14UKHb0CA54Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=%22zacny%20przyk%C5%82ad%22&f=false Pociecha dusz wiernych przeciwko trwogom smierci, przetłumaczona]'', str. 498, 1731</ref>'' |
||
: (1.2) ''[[wrodzony|Wrodzona]] [[być|jest]] [[zacny|zacnemu]] [[dom]]owi [[J.M.]] [[ludzkość]]<ref>''[https://books.google.pl/books?id=7eFaAAAAcAAJ&pg=PT4&dq=zacn%C4%85&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwifgMzRw9HxAhUVoFwKHVk_AoI4ChDoAXoECAsQAg#v=onepage&q=zacnemu&f=false Rozmaitości, pismo dodatkowe przy Gazecie Lwowskiej]'', str. 420, 1856</ref>.'' |
: (1.2) ''[[wrodzony|Wrodzona]] [[być|jest]] [[zacny|zacnemu]] [[dom]]owi [[J.M.]] [[ludzkość]]<ref>''[https://books.google.pl/books?id=7eFaAAAAcAAJ&pg=PT4&dq=zacn%C4%85&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwifgMzRw9HxAhUVoFwKHVk_AoI4ChDoAXoECAsQAg#v=onepage&q=zacnemu&f=false Rozmaitości, pismo dodatkowe przy Gazecie Lwowskiej]'', str. 420, 1856</ref>.'' |
||
: (1.2) ''[[nie|Nie]] [[mieć|ma]] [[ustać]] [[potomstwo]] [[w]] [[dom]]u [[jego]] [[sławny]]m, [[ani|Ani]] [[zacny]] [[tron|thron]] [[jego]]<ref>Jan Kochanowski: ''[https://books.google.pl/books?id=oK5XfVUtEzMC&pg=PA166&dq=zacny+thron+jego&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwi1rNiaxtHxAhVJhlwKHcU_Bv4Q6AF6BAgEEAI#v=onepage&q&f=false Dzieła Jana Kochanowskiego wierszem i prozą: z popiersiem autora]'', str. 166, 1825</ref>'' |
: (1.2) ''[[nie|Nie]] [[mieć|ma]] [[ustać]] [[potomstwo]] [[w]] [[dom]]u [[jego]] [[sławny]]m, [[ani|Ani]] [[zacny]] [[tron|thron]] [[jego]]<ref>Jan Kochanowski: ''[https://books.google.pl/books?id=oK5XfVUtEzMC&pg=PA166&dq=zacny+thron+jego&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwi1rNiaxtHxAhVJhlwKHcU_Bv4Q6AF6BAgEEAI#v=onepage&q&f=false Dzieła Jana Kochanowskiego wierszem i prozą: z popiersiem autora]'', str. 166, 1825</ref>'' |
||
Wersja z 00:58, 8 lip 2021
zacny (język polski)
- znaczenia:
przymiotnik jakościowy
- (1.1) przest. godny szacunku i zaufania[1], szlachetny[2], rzetelny, uczciwy, prawy[3], szacowny, szanowny, czcigodny[4]
- (1.2) przest. właściwy komuś takiemu[1][2][3]
- (1.3) przest. znaczący[2], znaczny[4]
- (1.4) przest. cenny, przedni, znakomity[4]
- odmiana:
- (1)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mos/mzw mrz ż n mos nmos mianownik zacny zacna zacne zacni zacne dopełniacz zacnego zacnej zacnego zacnych celownik zacnemu zacnej zacnemu zacnym biernik zacnego zacny zacną zacne zacnych zacne narzędnik zacnym zacną zacnym zacnymi miejscownik zacnym zacnej zacnym zacnych wołacz zacny zacna zacne zacni zacne stopień wyższy zacniejszy przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mos/mzw mrz ż n mos nmos mianownik zacniejszy zacniejsza zacniejsze zacniejsi zacniejsze dopełniacz zacniejszego zacniejszej zacniejszego zacniejszych celownik zacniejszemu zacniejszej zacniejszemu zacniejszym biernik zacniejszego zacniejszy zacniejszą zacniejsze zacniejszych zacniejsze narzędnik zacniejszym zacniejszą zacniejszym zacniejszymi miejscownik zacniejszym zacniejszej zacniejszym zacniejszych wołacz zacniejszy zacniejsza zacniejsze zacniejsi zacniejsze stopień najwyższy najzacniejszy przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mos/mzw mrz ż n mos nmos mianownik najzacniejszy najzacniejsza najzacniejsze najzacniejsi najzacniejsze dopełniacz najzacniejszego najzacniejszej najzacniejszego najzacniejszych celownik najzacniejszemu najzacniejszej najzacniejszemu najzacniejszym biernik najzacniejszego najzacniejszy najzacniejszą najzacniejsze najzacniejszych najzacniejsze narzędnik najzacniejszym najzacniejszą najzacniejszym najzacniejszymi miejscownik najzacniejszym najzacniejszej najzacniejszym najzacniejszych wołacz najzacniejszy najzacniejsza najzacniejsze najzacniejsi najzacniejsze
- przykłady:
- (1.1) Znamy zacny książę wielkie cnoty twoje, ludzkość i miłość ku poddanym swoim, tak, iż nas bezpiecznych czynią[5].
- (1.1) Ten tak zacny przykład nietylko nas do świętego przywodzi zaś dziwowania się[6]
- (1.2) Wrodzona jest zacnemu domowi J.M. ludzkość[7].
- (1.2) Nie ma ustać potomstwo w domu jego sławnym, Ani zacny thron jego[8]
- (1.3) Ciebie się przedtem cesarzu miły ludzie bali, ciebie się królowie zacni strachali, ciebie zacne miasta czciły, ciebie się wszyscy obawiali, gdzie są te wszystkie rzeczy[9]?
- (1.4) Otrzymasz tedy Sceptrum to, i insze zacne kleynoty Królestwa tego móy miły synu[10]
- składnia:
- synonimy:
- (1.1) prawy, szlachetny
- antonimy:
- (1.1) niecny
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- związki frazeologiczne:
- etymologia:
- czes. vzácný → cenny, możny, wysoko urodzony; niespotykany, rzadki < prasł. *vъz-ętьnъ → wzięty, wybrany[2]
- uwagi:
- tłumaczenia:
- angielski: (1.1) virtuous, worthy; (1.2) worthy
- arabski: (1.1) قوي, متعفف, طاهر
- esperanto: (1.1) virta
- jidysz: (1.1) גערעכט (gerecht)
- rosyjski: (1.1) достойный, почтенный; (1.2) отменный
- źródła:
- ↑ 1,0 1,1
Hasło „zacny” w: Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Hasło „zacny” w: Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.
- ↑ 3,0 3,1 Słownik języka polskiego, praca zbiorowa, pod red. Elżbiety Sobol, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2007, ISBN 978-83-01-14627-6.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Antoni Krasnowolski, Władysław Niedźwiedzki: Słownik staropolski, wyd. M. Arcta, 1920
- ↑ Lucyan Siemieński: Dzieła Lucyana Siemieńskiego, tom 8, str. 99, 1882
- ↑ Charles Drelincourt: Pociecha dusz wiernych przeciwko trwogom smierci, przetłumaczona, str. 498, 1731
- ↑ Rozmaitości, pismo dodatkowe przy Gazecie Lwowskiej, str. 420, 1856
- ↑ Jan Kochanowski: Dzieła Jana Kochanowskiego wierszem i prozą: z popiersiem autora, str. 166, 1825
- ↑ Jozef Wereszczynski: Pisma tresci moralnej, wyd. Kazimierza Jozefa Turowskiego, str. 81, 1860
- ↑ Mowy wyborne z roznych polskich krasomowcow i dzieiopisow Wyie̜te, ku sławie i pozytkowi Polakow z przydatkiem listow wydane, str. 160, 1759
