Indeks:Słownik języka śląskiego: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Ben4Wiki (dyskusja | edycje)
→‎H: pochodzenie podane na stronie danego hasła
Ben4Wiki (dyskusja | edycje)
→‎A: pochodzenie podane na stronie danego hasła
Linia 43: Linia 43:
* [[ajzynbaniok]] – kolejarz
* [[ajzynbaniok]] – kolejarz
* [[ajzynblat]] - brzeszczot
* [[ajzynblat]] - brzeszczot
* [[ajzynzyjga]] – piłka do metalu (ger. die Eisensäge)
* [[ajzynzyjga]] – piłka do metalu
* [[aktyntasza]], [[aktentasza]] – aktówka
* [[aktyntasza]], [[aktentasza]] – aktówka
* [[akuratny]] – dokładny
* [[akuratny]] – dokładny

Wersja z 15:59, 18 maj 2010


Słowniczek języka śląskiego

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż

imionanazwy geograficznemiary czasukartyokreślenia z dialektu górników i techniczne
Charakterystyczne zwroty

Skróty użyte w słowniku ger. – zwrot pochodzenia niemieckiego, lm. – liczba mnoga, lp. – liczba pojedyncza, os. – osoba, por. – porównaj, rm. – rodzaj męski, rż. – rodzaj żeński, rzecz. – rzeczownik, zob. – zobacz, Górny Śląsk *, ŚCŚląsk Cieszyński, ŚOŚląsk Opolski, zbtziemia bytomsko-tarnogórska, zkmziemia katowicko-mysłowicka, zlziemia lubliniecka, zpziemia pszczyńska, zrrziemia rybnicko-raciborska, ztgziemia toszecko-gliwicka


A

    (do góry strony)

B

    (do góry strony)

C

    (do góry strony)

Ć

    (do góry strony)

D

    (do góry strony)

E

  • e – dobrze (ŚC)
  • efyj – strzał zewnętrzną częścią stopy (w fusbalu)
  • eli – jeśli, jeżeli, czyli
  • ek – zakręt, róg
  • eka – poprzeczka
  • eknąć się – pochylić się
  • ekstra – specjalnie
  • elefant – słoń
  • elwer – jedenastka (rzut karny), bezrobotny
  • enta – szczupak (skok do wody), kaczka, upadek (np poślinznąć się: "wywalić enta")
  • epa – torba platikowa, reklamówka
  • epny – wielki
  • erbnyć, erbnąć – zob. chabnąć, odziedziczyć
  • etla - motor, motorower,

    (do góry strony)

F

    (do góry strony)

G

    (do góry strony)

H

    (do góry strony)

I

    (do góry strony)

J

    (do góry strony)

K

    (do góry strony)

L

    (do góry strony)

Ł

    (do góry strony)

M

    (do góry strony)

N

    (do góry strony)

O

    (do góry strony)

P

    (do góry strony)

R

    (do góry strony)

S

    (do góry strony)

Ś

    (do góry strony)

T

    (do góry strony)

U

uślimtany-zapłakany     (do góry strony)

W

    (do góry strony)

Y

Z

    (do góry strony)

Ź,Ż

    (do góry strony)

IMIONA

    (do góry strony)

nazwy geograficzne

  • Altrajch – Zagłębie Dąbrowskie (iron.)
  • Anaberg – Góra św. Anny
  • Bajerok – Bawarczyk
  • Bierafko, Biyrafka - Bierafka
  • Boguszic – Boguszowice
  • Byndzin – Będzin
  • Bytóń – Bytom
  • Czynstochowa – Częstochowa
  • Czyrwionka – Czerwionka
  • Domb – Dąb
  • Dymbiensko - Dębieńsko
  • Fryna – Nowy Bytom
  • Gisz – Giszowiec
  • Glajwic – Gliwice
  • Góry – Tarnowskie Góry
  • Halymba – Halemba
  • Hindenburg - Zabrze
  • Indianer – Indianin
  • Idawajcha – Ligota
  • Italijo – Włochy
  • Jaszczymbio – Jastrzębie Zdrój
  • Kalyty – Kalety
  • Kandrzin – Kędzierzyn
  • Katowicy – Katowice
  • Kochlowicy – Kochłowice
  • Laband – Gliwice-Łabędy
  • Łazisk – Łaziska Grn.
  • Lyndziny – Lędziny
  • Leszczin – Leszczyny
  • Loslau - Wodzisław Śląski
  • Malapana – Mała Panew
  • Malynie - Malenie
  • Mechtal – Miechowice
  • Nikisz – Nikiszowiec
  • Nokło – Nakło Śl.
  • Opóóle – Opole
  • Orzysze, Orzysz – Orzesze
  • Panewnik – Panewniki
  • Piekar, Piekory – Piekary Śl.
  • Piosek – Piasek
  • Poloki – Polacy
  • Przymszo – rzeka Przemsza
  • RajchRFN
  • Rosyjo, Russlandy – Rosja
  • Rusy – Rosjanie
  • Schwarzwald – Czarny Las
  • Siywierz – Siewierz
  • Świyntochlowic, Szwiyntochlowic, Świony – Świętochłowice
  • Woźnik – Woźniki Śl.
  • Ymieliń – Imielin
  • Zdziszowic – Zdzieszowice
  • Zobrze – Zabrze

    (do góry strony)

miary czasu

  • ćwierć na jedno / świerć... – piętnaście po dwunastej
  • pół czwortej – wpół do czwartej
  • trzi ćwierci na siódmo / ...świerci... – za piętnaście siódma
  • punkt dwanosto – południe

    (do góry strony)

karty

Na Śląsku bardzo popularną grą karcianą jest Skat wywodzący się z Niemiec. Stąd właśnie (ze Skata), wzięły się śląskie nazwy kolorów i figur w kartach.

KOLORY:

  • grin – pik
  • krojc – trefl
  • herc – kier
  • szel, siela (zl) – karo

FIGURY:

  • dupek, jupek (zl) – walet (np. krojcdupek – walet trefl)
  • ober – dama
  • kenich – król
  • tuz – as

inne terminy karciane

  • rajcowanie – licytowanie
  • sztych – lewa
  • hand – gra "z ręki"
  • angezagt – gra "zapowiedziana"

    (do góry strony)

określenia z dialektu górników i techniczne

A

  • ajzynblat – brzeszczot do metalu
  • ajzynzyga – piła (do metalu)
  • anszleger – nastawiacz przy windzie kopalnianej

B

  • bajzyga – wyrzynarka (piła do drewna)
  • bormaszyna – wiertarka pneumatyczna
  • budunek – zabezpieczenie stropu w kopalni

C

  • cechować – znaczyć, zaznaczać (np. miejsce na dziurę w ścianie)
  • chodnik – główny korytarz
  • colsztok – miarka składana, calówka
  • cwinger, cwinga (zl) – ściskacz

F

  • fajla – pilnik
  • fajlbank – stół warsztatowy
  • faustlik – średni młotek, mniejszy od pyrlika
  • fedra – sprężyna
  • fedrować – urabiać
  • fela – deska
  • fusgruba – kanał piekarski

    (do góry strony)

G

  • galman – ruda cynku
  • glajza – szyna
  • gruba – kopalnia

H

  • hajer – górnik strzałowy
  • haszpel – kołowrót (w kopalni)
  • hercówa – łopata
  • holajza – dłuto

K

  • kalfas – pojemnik do mieszania zaprawy
  • karbidka – górnicza lampa karbidowa
  • krajzyga – stół z piłą używany do cięcia drewna na opał, ale nie tylko.
  • kurbla – korba

L

  • lajsta – listwa
  • lasia – metalowa poprzeczka przy słupku, do której przybija się przęsło płotu
  • laubzega – cienka piłka metalowa do wycinania gł. w drewnie (włośnica)

M

  • majzel – przecinak
  • malta – zaprawa murarska
  • myjtermas – metr krawiecki

N

    (do góry strony)

P

  • papniok (zl), papiok (Górny Śląsk *) – rodzaj gwózdka wbijanego do papy. Krótki z szerokim łebkiem.
  • pyrlik – młotek (duży – używany w kopalni)

"Przekop" – Glowny chodnik na dole kopalni.Jest ich zazwyczaj pare z przeznaczeniem na transport.

R

  • rajbetka – packa murarska
  • raszpla – duży pilnik
  • ryl, sztychowka – szpadel

    (do góry strony)

S

  • szishajer – górnik strzałowy
  • szlajfmaszyna – szlifierka
  • szmergielpapiur, szmergiel – papier ścierny (Górny Śląsk *)
  • szmira, szmyra – smar (Górny Śląsk *)
  • szraubsztok – imadło (Górny Śląsk *)
  • sztajger – sztygar
  • sztamajza – dłuto (Górny Śląsk *)
  • sztechówka (ŚO), sztychówa – szpadel
  • sztople, sztomple – drewniane podpory , stemple
  • sztrom – prąd (elektryczny)
  • szwajsować – spawać (Górny Śląsk *)
  • szwela – drewniany podkład kolejowy
  • szychta – dniówka
  • szloga – "brama" przed parą młodą

    (do góry strony)

Ś

  • szleper – ładowacz
  • ślypia – oczy
  • śteker – przełącznik
  • śrobśtok/śrubśtok – imadło

W

  • wajcha – uchwyt, np. dźwigni, zwrotnica kolejowa/tramwajowa
  • wapyn – herb
  • waserwoga – poziomica

Z

  • zapucować – otynkować mur (ger. der Putz=tynk)
  • zejgeblat – brzeszczot, także piłka do metalu (ger. das Sägeblatt)
  • zicherung – bezpiecznik (ger. die Sicherung)

    (do góry strony)

Charakterystyczne zwroty i powiedzenia

  • Szczyńść Boże – dzień dobry
  • Dej Boże – odpowiedź na Szczynść Boże
  • Z Panym Bogiem – do widzenia
  • Jerona! – cholera!
  • Mos ptoka – Jesteś szalony!
  • Mosz aua – j.w.
  • Dej ptokowi wody, bo ci zdechnie! – j.w.
  • Po ptokach – za późno
  • Utopiou śe w maślonce – nie wiadomo gdzie ktoś jest

    (do góry strony)


*

Górny Śląsk: tu rejon miast Bytom, Chorzów, Gliwice, Katowice, Knurów, Miasteczko Śląskie, Mikołów, Mysłowice, Piekary Śląskie, Pszczyna, Radzionków, Ruda Śląska, Rybnik, Siemianowice Śląskie, Świętochłowice, Tarnowskie Góry, Tychy, Zabrze

Indeks:

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U V W Z Ż

F

fajlbank ~ faustlik ~ fedra ~ fedrować ~ fliger ~ flyja ~ fojera ~ ognisko fojercok ~ fojerman ~ fojerwera ~ fomlowanie ~ forhang ~ fórt ~ Franc ~ frasunek ~ frechowny ~ frela ~ dziewczyna (urodziwa,ładana) Frida ~ frup ~ fulać ~ gadać głupoty furgać ~ latać fusbal ~ piłka nożna fuslapa ~ fusgruba ~ furt ~ futer ~ futrować ~ karmić fuzekle ~ skarpety fyjtla ~ fynsterbret ~

G

gacić ~ gadzina ~ galert ~ galareta galman ~ galoty ~ spodnie ganc ~ gangol ~ gańba ~ hańba gardina ~ firana- zasłony gardinsztanga ~ genau ~ gebis ~ proteza (sztuczne zęby) geburstag ~ urodziny geldtasza ~ gelender ~ geltag ~ gepel ~ geriht ~ gibać się ~ (gibej się) rusz się gibki ~ szybki Gielo ~ gift ~ gipsdeka ~ gira ~ noga giskana ~ Gita ~ gitra ~ giwera ~ pistolet, (broń) gizd ~określenie dziecka, łobuziak glaca ~ (goło laca)goła głowa glacok ~ Glajwic ~ Gliwice glajza ~ glanc ~ glancować ~ glaska ~ glaskugle ~ glyjta ~ gładko ~ gnojok ~ gnotek ~ godać ~ mówić, rozmawiać godka ~ rozmowa gody ~ goloc ~ goreć ~ gorki ~ gorący gorol ~ gorszyć ~ denerwować, gorzoła ~ wódka góra ~ grabcok ~ graca ~ reka gracić ~ grin ~ grincojg ~ grotek ~ gruba ~ kopalnia grubiorz ~ grunta ~ gryfny ~ zdrowy, ładny Gryjta ~ gulik ~ gumiklyjza ~ gumolok ~ gupielok ~ Gustla ~ Gustlik ~ gwjoździorz ~ gynsi ~ gęsi gypehalter ~ gyrcać ~ gyszynk ~ prezent

H

habać ~ haderlok ~ hadra ~ haferfloki ~ hajcować ~ palić w piecu hajer ~ Hajna ~ hajnel ~ hajtnąć się ~ ożenic się hakać ~ hakenkrojc ~ halać ~ halanger ~ halba ~ halbcajt ~ haltować ~ haltysztela ~ hampelman ~ Hana ~ handszuły ~ handgrif ~ Hanys ~ harest ~ hasie ~ śmieci hasiok ~ kosz na smieci haszpel ~ hauskyjza ~ hawerfloki ~ haziel ~ ubikacja hazok ~ heft ~ heftować ~ heklować ~ heksa ~ heksenszus ~ hejbama ~ hepać ~ odbijać sobie hercklekoty ~ hercówa ~ hercszlag ~ hering ~ heta ~ hica ~ hintehaus ~ hoch glanc ~ holajza ~ Holdek ~ hołda ~ honem ~ huciorz ~ hunzytryjgi ~ hyc ~ Hyjdla ~ hyngiel ~ hyrtoń

I

inacyć ~ ino ~ inkszy ~ inszy ~ ize

J

ja ~ jabcok ~ jabol ~ jakla ~ jeronie ~ jezder ~ jezderkusie ~ jo ~ jodać ~ jodło ~ jogódki ~ Jorg ~ Jorga ~ Justa ~ jył ~ jyny

K

kalić się ~ Karlik ~ karlus ~ kartong ~ kastrol ~ kejza ~ kenich ~ kerchow ~ kiery ~ kieta ~ kieuzać ~ klank ~ klupać ~ kneflik ~ knoutel ~ korflasia ~ kragiel ~ krajzyga ~ Krista ~ krojcować ~ kryka ~ kurbla ~ kuśka ~ kyjza

L

lachać ~ lać (lm lacie) ~ lacze ~ lajbik ~ lajera ~ lajsta ~ larmo ~ lasia ~ lata ~ latopjyrz ~ latoś ~ latosi ~ lauba ~ laubzega ~ launa ~ lazaryt ~ leber ~ leberwuszt ~ leluja ~ lewajtkosz ~ libsta ~ limo ~ linga ~ linkera ~ lipsta ~ lipścić ~ liwa ~ lojza ~ lomp ~ loncetla ~ Luca ~ lufciorz ~ luft ~ luftować ~ luftnąć się ~ lygnąć się ~ lykować ~ lynga ~ lyńcuch ~ lyńdźwiny laclik ~

Ł

łach ~ łaska ~ łaz ~ łazęga ~ łazić ~ łeb ~ łobocyć ~ łobślindrać się ~ łonaczyć ~ łonaczyć się ~ łoński ~ łosprawiać ~ łostuda

M

macha ~ majs ~ majtnońć sie ~ majzel ~ makówa ~ makówki ~ malta ~ mamlać ~ mamlas ~ mamrać ~ Manek ~ mandle ~ mantel ~ mara ~ maras ~ Maryjka ~ masara ~ masny ~ masorz ~ maszkiecić ~ maszkiet ~ maszkiytnik ~ maścić ~ maślnicka ~ melać ~ merta ~ meter ~ Micia ~ miech ~ mierzić ~ miesioncek ~ miglanc ~ miszong ~ mita ~ miynsek ~ miynso ~ mjarkować ~ mlyc ~ mobil ~ mobilniok ~ moczka ~ modry ~ moplik ~ morzyć ~ mota ~ motlać się ~ motyka ~ muldać ~ mulorz ~ Munda ~ Mundek ~ municyjo ~ muskle ~ muter ~ mutra ~ muterka ~ mycka ~ myjtermas ~ mylka

N

na ~ nachtop ~ nacyjo ~ naćkać się ~ nagaty ~ nagel ~ najduch ~ naloć ~ naprany ~ naskfol ~ nasuć ~ nazod ~ nazdać ~ nec ~ neger ~ nieskoro ~ nikaj ~ nociastek ~ nudle ~ nudelzupa ~ nudelkula ~ nulki ~ nupel ~ nynać ~ Nyśka

O

obalić ~ obstować ~ oblekać ~ obuć ~ ochlaptus ~ ofultać się ~ Ojga ~ Ojgen ~ oklapnyć ~ olik ~ ołblat ~ oły ~ oma ~ omparta ~ onaczyć ~ opa ~ oplerka ~ ordnung ~ oszkliwy ~ ouber ~ ouberiba ~ ożarty ~ ożraty ~ ożyrok ~ ożralec

P

padać ~ padze ~ pakerny ~ pampoń ~ pana ~ pantać ~ papać ~ papagaj ~ papendekel ~ papniok ~ parfin ~ paryzol ~ patrony ~ patyntregel ~ pastwa ~ Paulek ~ pensyja ~ Pepik ~ petronelka ~ pic ~ pierdoła ~ pieron ~ pierona kandego ~ pieroński ~ pierwyj ~ pierzyński ~ Pietrek ~ pikać ~ pila ~ pilować ~ piontka ~ piskać ~ pitać ~ pitfok ~ piznąć ~ piździawica ~ piździeć ~ piździk ~ plac ~ planeciorz ~ plaskaty ~ plompa ~ płacki ~ płony ~ pochać ~ pocwić ~ podciep ~ podugowaty ~ podwiela ~ podziać ~ podzim ~ podziwać się ~ pojakymu ~ pole ~ poleku ~ pomywać ~ Ponboczek ~ ponć ~ popaprany ~ popsznioł ~ porwać ~ posaŋknąć ~ postrzedni ~ pośmiwny ~ pośtamfować ~ potek ~ potka ~ potrow ~ powanz ~ powązić ~ pozór ~ potmanyj ~ półrzitek ~ pra ~ prać się ~ prawok ~ preswurzt ~ prontki ~ przać ~ przeca ~ przeciepować ~ przedsia ~ przekludzać się ~ przepadzity ~ przychlast ~ przykopa ~ psinco ~ pukiel ~ pukieltasia ~ puklaty ~ pulać się ~ pulok ~ pultok ~ purtnońć ~ Pyjter ~ pykać ~ pyndala ~ pyrlik ~ pyrsk ~ pyrtek ~ pysk ~ pytlik ~ pytok

R

radijok ~ radiska ~ raja ~ rajbetka ~ Rajch ~ rajcować ~ rajza ~ rajzować ~ rajzyfiber ~ rant ~ raszpla ~ recht ~ rechtor ~ reklamtasia ~ Richard ~ Richat ~ robotny ~ rod ~ rojber ~ rojbrować ~ roma ~ romplować ~ roz ~ roztomaity ~ roztomiły ~ roudkapa ~ rouza ~ Rouza ~ ruby ~ Rudi ~ ruła ~ rus ~ rychtować ~ rychtig ~ ryczka ~ Ryjza ~ ryl ~ ryma ~ ryszawy ~ ryzok ~ rzadny ~ rzondzić ~ rzić ~ rzyć ~ rzykać ~ rzympolić

S

seblykać się ~ siąpą ~ siąpić ~ siela ~ siodać ~ siupa ~ siyc ~ skondsi ~ skopiec ~ skóra ~ słepać ~ smarkoc ~ smykać ~ srandownik ~ stalkapa ~ starka ~ starzyk ~ styknonć ~ sym tam szel ~ soczewa ~ szczewik ~ szczyrkówka ~ szery ~ szezlong ~ szlajfka ~ szlajfmaszyna ~ szloga ~ szmary ~ szmergiel ~ szmira ~ sznita ~ sznoptuch ~ szplint ~ szpotlać się ~ sztachnońć się ~ sztajgnonć ~ sztamajza ~ sztechówka ~ sztreka ~ sztrom ~ sztople ~ sztrachycla ~ sztrasebanka ~ sztrom ~ sztompel ~ sztychówa ~ sztych ~ sztychówka ~ sztyglować się ~ szumny ~ szusblech ~ szwajsować ~ szwela ~ szwong ~

Ś

ściebować ~ ściyl ~ ściyrnie ~ śleper ~ ślepok ~ ślimtać ~ Ślonzok ~ ślyndzuchy ~ ślyzyk ~ śkryftnąć ~ śmiertka ~ śmiotek ~ śniodać ~ śniołek ~ śpanga ~ śrobśtok ~ śteker ~ śtopować ~ śtora ~ śtrykować ~ śtyryrogaty ~ świdraty ~ świrzaty ~ świynte jonki ~ świyrcok

T

tablyt ~ tabula ~ tachać ~ tajle ~ tajojki ~ takutki ~ tanksztela ~ tańcowaczka ~ tarło ~ tasia ~ taskać ~ tasza ~ taślampa ~ tauzen ~ tej ~ Tejdor ~ tekla ~ tela ~ telki ~ terozki ~ Tesia ~ tinta ~ tintać ~ tisztuch ~ titek ~ titrać ~ toć ~ tomata ~ tonkać ~ topek ~ tor ~ torman ~ tortensztik ~ tragac ~ Trauda ~ treger ~ trichter ~ trit ~ tropić ~ Truda ~ trufać ~ truhła ~ trujok ~ tryjtki ~ trza ~ trześnia ~ trzí ~ tubera ~ tuberok ~ tukej ~ tunki ~ tuplikować ~ tuplok ~ tuste ~ tusty ~ tuz ~ tyj ~ tyjater ~ tyrckać ~ Tyjuś ~ tyta ~ tytka

U

uberiba ~ ukidać się ~ ufajdać się ~ ufifrać się ~ ujek ~ umfal ~ uniyskorzić ~ unterhouzy ~ upa

V

vanga Vater verflucht Vesper

W

wachować ~ wachtyrz ~ wadzić się ~ wajcha ~ waleska ~ wander ~ wandzka ~ wanielicki ~ wanielik ~ wapyn ~ warzyć ~ warzecha ~ warzkuchnia ~ waserwoga ~ waszbret ~ waszkorb ~ waszpek ~ wawa ~ wądół ~ wąty ~ wciry ~ wela ~ wengiel wele ~ wercić się ~ werk ~ werkcojg ~ wertikol ~ westa ~ wetnąć się ~ wic ~ Wichta ~ wieczerzać ~ wieczerzo ~ wiela ~ wieprzki ~ wierch ~ wierza ~ wiertać ~ wihajster ~ wija ~ wilijo ~ Wilik ~ Wilem ~ winkiel ~ wista ~ włócyć ~ wodzionka ~ woniać ~ wor ~ wrazić ~ wszandy ~ wuszt ~ wusztzupa ~ wycug ~ wydować ~ wylyś ~ wyngloszpyr ~ wynokwiać ~ wytorbić ~ wziynść

Y

Yjduś ~ Ynglynder ~ Ynst ~ Yntka

Z

zaciągaczki ~ zaciongnońć się ~ zadek ~ zafropować ~ zajechać się ~ załośniczki zamt ~ zamtowy ~ zapucować ~ zarozki ~ zastawiać ~ zaś ~ znowu zawierać ~ zawrzyć ~ zbajslować ~ zbobcyć ~ zdechlok ~ zeblec się ~ Zefla ~ Zeflik ~ zejgeblat ~ Zelma ~ zelter ~ zic ~ zicać ~ zicherka ~ zicherung ~ ziele ~ ziemiok ~ zipać ~ zista ~ zmierzły ~ znojdować ~ zofórt ~ zoki ~ zokle ~ zol ~ zola ~ zolicić ~ zolyty ~ iśc na zolety, iść na randke zołza ~ zoka ~ zomienta ~ zaspy zowita ~ zrykowiny ~ zwyrtać ~ Ziga ~ Zyga ~ zymft ~ musztarda zyrtka

Ż

żadło ~ lustro żadnik ~ żałośnice ~ kolczyki żdorać' ~ żduchać ~ żeleźniok ~ piecyk węglowy żymlok ~ bułczanka żymła ~ bułka żyniaczka ~ ślub żyżyń

Linki zewnętrzne