Indeks:Słownik języka śląskiego: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m →A |
|||
Linia 23: | Linia 23: | ||
* [[abfal]] – odpad |
* [[abfal]] – odpad |
||
* [[abo]] – albo |
* [[abo]] – albo |
||
* [[abszicfajer]]-impreza pożegnalna |
* [[abszicfajer]] - impreza pożegnalna |
||
* [[absztyfikant]] – kawaler, zalotnik |
* [[absztyfikant]] – kawaler, zalotnik |
||
* [[abzac]] – obcas |
* [[abzac]] – obcas |
||
Linia 47: | Linia 47: | ||
* [[akuratny]] – dokładny (ger. akkurat) |
* [[akuratny]] – dokładny (ger. akkurat) |
||
* [[al]] – węgorz, (ger der Aal) |
* [[al]] – węgorz, (ger der Aal) |
||
* [[ale]] uniwersalny wyraz kończący zdanie [[Indeks:Charakterystyczne zwroty i powiedzenia śląskie|→]] |
* [[ale]] - uniwersalny wyraz kończący zdanie [[Indeks:Charakterystyczne zwroty i powiedzenia śląskie|→]] |
||
* [[ała]] – miejsce bolesne [[Indeks:Charakterystyczne zwroty i powiedzenia śląskie|→]], [[mieć ała]] – być chorym na umyśle (zl) |
* [[ała]] – miejsce bolesne [[Indeks:Charakterystyczne zwroty i powiedzenia śląskie|→]], [[mieć ała]] – być chorym na umyśle (zl) |
||
* [[ałsztojer]] – wyprawka ślubna (ger. die Aussteuer) |
* [[ałsztojer]] – wyprawka ślubna (ger. die Aussteuer) |
Wersja z 15:03, 18 maj 2010
To hasło wymaga dopracowania Należy w nim poprawić: wyeliminować sytuację, w której są trzy indeksy serie sekcji indeksów wg alfabetu a link do sekcji #A umieszczony w dolnej części skacze nieoczekiwanie do sekcji na górze artykułu Wszystkie hasła muszą używać odpowiedniego szablonu i być napisane w uporządkowany i zrozumiały sposób. |
Słowniczek języka śląskiego
Skróty użyte w słowniku ger. – zwrot pochodzenia niemieckiego, lm. – liczba mnoga, lp. – liczba pojedyncza, os. – osoba, por. – porównaj, rm. – rodzaj męski, rż. – rodzaj żeński, rzecz. – rzeczownik, zob. – zobacz, GŚ – Górny Śląsk *, ŚC – Śląsk Cieszyński, ŚO – Śląsk Opolski, zbt – ziemia bytomsko-tarnogórska, zkm – ziemia katowicko-mysłowicka, zl – ziemia lubliniecka, zp – ziemia pszczyńska, zrr – ziemia rybnicko-raciborska, ztg – ziemia toszecko-gliwicka
A
- abcybilder, abcybinder, abcyjbilder – folia do naklejania na gładkich powierzchniach
- abfal – odpad
- abo – albo
- abszicfajer - impreza pożegnalna
- absztyfikant – kawaler, zalotnik
- abzac – obcas
- achtelka, achtla, achtlik – 1/8 litra
- administracyjo – administracja
- adresa – adres
- adwynt – adwent
- afa – małpa, @
- agac – akacja
- agacowy – akacjowy
- ajlauf – lane ciasto, lane kluski
- ajmer – wiadro (ger. der Eimer)
- ajnfachowy (GŚ) , ańfachowy (zl) – byle jaki, zwykły (ger. einfach)
- ajnfart – brama wjazdowa
- ajnlauf (ajlauf zl) – lane kluski (danie) (ger. der Einlauf)
- ajnlasfarba – farba podkładowa
- ajntopf – obiad jednodaniowy, pierwsze danie
- ajntryt – bilet wstępu
- ajzynbaniok – kolejarz (ger. der Eisenbahner)
- ajzynblat
- ajzynzyjga – piłka do metalu (ger. die Eisensäge)
- aktyntasza, aktentasza – aktówka
- akuratny – dokładny (ger. akkurat)
- al – węgorz, (ger der Aal)
- ale - uniwersalny wyraz kończący zdanie →
- ała – miejsce bolesne →, mieć ała – być chorym na umyśle (zl)
- ałsztojer – wyprawka ślubna (ger. die Aussteuer)
- Altrajch – teren Zagłębia Dąbrowskiego (pochodzi z czasu II wojny świat.)
- amajza – mrówka (ger. die Ameise)
- amolet – pierścionek
- amolok – cukierek miętowy
- amtować – urzędować (ger. das Amt)
- ancug – garnitur (ger. der Anzug)
- angrajfować – atakować
- angrif – atak
- ankrować (hankrować) – umacniać pękający budynek przy pomocy śrub i prętów (ger. der Anker)
- anszleger
- antryj – przedpokój
- apetitsznita – kanapki z jedną warstwą chleba podawane jako przystawka
- apliuzina, apluzina – pomarańcza
- aprymować się – dać zrobić sobie zdjęcie
- apryt – ubikacja, ustęp
- aptyka – apteka
- Araber – Arab
- arbajciok, arbajtancug – kombinezon roboczy (ger. der Arbeitanzug)
- armijo – armia
- artikel – artykuł
- asić sie – imponować, przechwalać się
- asta – gałąź (ger. der Ast)
- aszynbecher – popielniczka (ger. der Aschenbecher)
- atoli – ale
- aufrygować – wykłócać się
- aus – aut (w sporcie)
- auspuff – rura wydechowa (w samochodzie, motocyklu)
- ausztojer – wiano, wyprawka ślubna
- ausgybikst – uciekł, wyrwał się
- auto – auto, samochód
- autobana – autostrada (ger. die Autobahn)
- ausgus – zlew (ger. der Ausguss)
- ausgust
- ausztojer-wiano
- alkon – alkoholik
B
- babok
- babrać się – brudzić się
- bachraty
- badenduch – ręcznik kąpielowy
- badki, badyje – kąpielówki, zobacz batki
- badyhala, badehala – łaźnia, basen
- badywana, badewana – wanna
- baje – wagary
- Bajerok – Bawarczyk
- bajgel – Jocker (karta)
- bajonet – bagnet
- bajsnąć, bajsnouć, bajsnońć – ugryźć
- bajszpil – przykład
- bajtel, bajtlik – chłopak, dziecko
- bajzel – bałagan
- bajzyga
- bal – piłka
- balek – 1. okrągły kawałek drzewa, stempel na kopalni 2. określenie na belę materiału, papieru, itp.
- bałamoncić, bamoncić (zl) – 1. zawracać głowę, 2. zwodzić
- bałplac – działka budowlana
- bamber – bogaty gospodarz, rolnik
- bambetel – łóżko
- bambetle – graty
- bamontny – półprzytomny
- bana – 1. pociąg, 2. tramwaj (ztg, zbt) 3. zob. banhof (zl, zbt)
- banhof – dworzec kolejowy
- bania – dynia
- baniok- zbiornik na wodę
- baniorz – kolejarz
- bank – ławka
- banka – tramwaj
- barchaty – z wydatnym brzuchem
- barzi, barzyj – bardziej
- barzoł – bagno
- bas – obfity brzuch
- basok – człowiek otyły, z dużym brzuchem (pogardliwie) (zl)
- batki, badki – majtki, kąpielówki (badyje), spodenki
- baukunszt – architektura
- baumajster – architekt
- baumwola, bawołna – bawełna
- bażoły – szuwary
- bebech – obfity brzuch
- bebechy – wnętrzności
- beblać – gadać głupoty
- bebok, babok (zl) – nie istniejący zły stwór, którym straszy się dzieci →
- beczeć – płakać
- bela – beczkowóz (zl)
- bele kaj – byle gdzie
- belontać – mieszać (o płynach)
- belować – prasować (słomę, siano) w formę walca (zl)
- belowanie – wzdęcie (zl)
- beluwa, belówa – beczkowóz do opróżniania szamba, także zawartość szamba →
- bera – anegdota, dowcip, bery – zmyślona opowieść,
- berać – opowiadać bajki lub wspomnienia →
- Berbla - Barbara
- berga – duży kamień (berga wonglo) duży kawał węgla
- bergman – górnik
- beszong, beszung – nasyp kolejowy
- bestyjo, berdyjo – bestia
- beszong - inaczej rant, rów
- betka – grzyb (dotyczy niejadalnych z blaszkami u spodu)
- bety – bagaż, ekwipunek
- betlyjka – szopka, stajenka na święta
- bez – przez, w przyszłości (bez rok = w przyszłym roku)
- bezkurcyja – nicpoń, bestia (zwierzę, przynoszące tylko szkody)
- bezmała – ponoć
- bezto – przez to
- beztuż – przez to, dlatego
- bezuch – odwiedziny
- bier – bierz, weź, zabierz
- bifyj, bifej – zob. byfyj
- bigel, bigiel – 1. wieszak, 2. pantograf
- bigifeld – deska do prasowania
- biglować – prasować
- biglosko – żelazko
- biksa – puszka, Syrena
- bina – pszczoła
- binda – bandaż
- binder – krawat
- bindować – bandażować
- bishalter – biustonosz
- biyr – piwo
- blajkuli – długopis
- blaj, blajsztift, blajszifta – ołówek
- blajzucht – anemia
- blank – całkiem, zupełnie, pusty, czysty
- blaupałza – kalka
- blaza – pęcherz, odcisk
- blic – błyskawica
- blicablajter – piorunochron
- blomba – plomba
- blumkol – kalafior
- blumnwaza – wazon
- blumsztynder – kwietnik
- blyndować, blindować – świecić w oczy (po oczach)
- błecha – pchła
- bobok – duch, potwór
- boczoń – bocian, ktoś obrażony ('boczy się')
- boga – arkusz
- bojki – bajki
- bojtel, bojtlik – worek, portfel
- bolok, bolawe – siniec, miejsce bolesne od uderzenia zob. też ała
- bombel – pompon (zl)
- bombon – cukierek
- bonclok – kamionkowe naczynie do kiszonej kapusty lub ogórków, zob. bunclok
- bonda – kurtka (zrr)
- bonkawa – kawa parzona (napój) (zl)
- bontek – rozporek (zrr)
- bormaszyna – wiertarka
- borok – biedak, nieudacznik, nieborak
- borsztajn – krawężnik
- bozen – błazen, niy rób mje za bozna – nie nabieraj mnie, nie rób ze mnie głupiego
- branda – ognisko zob. też fojera
- bratherinigi – śledzie opiekane, zazwyczaj w zalewie octowej
- bratkartofle – kartofle smażone na patelni
- bratruła, bratrura – piekarnik
- brauza – kwaśny napój gazowany, prysznic
- brecha – łom, gruba deska (decha)
- breweryjo – awantura
- breweryjok – awanturnik
- brifkastla – skrzynka na listy
- briftasza – portfel (zbt, ztg), teczka na dokumenty (zp, ŚO)
- briftreger, briftriger, briftryjger – listonosz
- brifa – gołąb pocztowy
- brołtzupa, brułzupa, wodzionka – wodzionka – chleb zalany wrzątkiem
- brotbiksa – pojemnik na chleb
- bruch – przepuklina (zl, zrr)
- brunotny, bury – brązowy
- brusić – ostrzyć (noże, kosy itd.)
- bruzda – skiba (zl)
- bryle, brele – okulary
- bryna – denaturat
- brynol, bryniol – 1. denaturat, spirytus 2. pijak
- buczeć – przezywać na kogoś
- buczek – 1. syrena do sygnalizacji dźwiękowej, 2. ktoś kto płacze lub zrzędzi
- budunek
- bulić – 1. burzyć, 2. płacić, 3. przewracać(się)
- buła – opuchlizna
- bumela, bumelka – wagary, ucieczka (np. z pracy)
- bunclok – kamionkowe naczynie (np. do kiszenia kapusty). Nazwa pochodzi od miasta Bunzlau (dziś Bolesławiec), gdzie wynaleziono ten rodzaj (kwasoodpornej) kamionki.
- byamter – urzędnik
- bydli – wołowy (produkt spożywczy) (zl)
- byfyj (zl, zrr), bifej (ztg), bifyj, befyj – kredens
- byrna, birna – żarówka
- bysztek – sztućce
- Bytoń – Bytom
- byzuch – odwiedziny
- bżitfa – brzytwa
C
- cajtung – gazeta
- capać – dyszeć
- capić – śmierdzieć
- cechować – zaznaczać (w budownictwie zazwyczaj używane)
- celta – namiot
- cepel – cysterna {(zl) etymologicznie od CPN}
- cera – córka
- ceski – moneta dziesięciogroszowa →
- cesta – droga
- chabazie, chabezie – gałęzie, krzaki
- chabić – kraść
- chabnąć – ukraść, zwędzić
- chaby – iść na chaby – iść kraść
- chachmęcić – prowadzić lewe interesy, kombinować
- chachnąć – uderzyć
- chachar, chachor – 1. łobuz, chuligan 2. pijak (zl)
- chadziaj – 1. śmieć, niechluj (zl), 2. dziad
- chaja – zob. haja
- chajtnąć się – ożenić się, wyjść za mąż
- cham – skąpiec
- chamera – chmura
- chamić się – być skąpym
- charatać – 1. ciężko pracować, 2. pocharatać się – zranić się
- charboł – but (zwyczaj stary, ciężki lub zniszczony męski but)
- charczeć – chrapać
- charkać – pluć
- charlać – kaszleć
- cherlok – słabeusz, osoba chorowita
- chichrać się – śmiać się
- chlać – pić (alkohol)
- chnet – za niedługo, niebawem
- chop – mężczyzna, mąż
- chycić, chytać – chwycić, chwytać
- chyrpa – brzydka kobieta
- chyży – szybki
- ciaciać – upiększać, zbyt delikatnie postępować z kimś lub czymś (zl)
- ciamrać – zjadać
- ciapkapusta – ciapkapusta, kapusta z kartoflami (danie obiadowe)
- ciapnąć – upaść, energicznie siąść
- ciapryka, ciaplyta – błoto, wszelki mokry bród zob. też maras
- ciarach – brudas (zl)
- cićki – zanieczyszczenia w formie kulki z włókien materiału lub nici (na ubraniach)
- cichi! – w lewo! (przy powożeniu komenda dla konia) (zl)
- ciepać – rzucać
- cięgiem, ciygiem – nieustannie
- ciynszko – trudno
- ciga – koza
- cigareta – papieros
- cima - ciemno, ciemność
- ciorać – brudzić → ,szurać
- ciul, ciulik – 1. członek męski 2. obraźliwie niedołęga, niedorajda
- ciupać – rąbać
- ciyngiem – ciągle (zl)
- ciźba – tłok, ścisk
- cmandzić
- co – że
- coby – żeby, aby
- colsztok – miara do mierzenia długości
- cołki – cały
- cufal (GŚ), cuf (zl) – fuks, przypadek
- cug – 1. pociąg → sznelcug – pociąg pospieszny, 2. ciąg powietrza (np. w kominie)
- cupać – kucać (zl)
- curig, curik – do tyłu! (przy powożeniu komenda dla konia) (zl) ,z powrotem
- cwinger
- cwiter (zl) – sweter
- cychalter – biustonosz, stanik
- cyckać – ssać
- cygareta – papieros
- cyganić – kłamać
- cyjntla – 0,1 litra wódki
- cyjo – akordeon
- cylnonć, cylnońć (zl) – trafić
- cyntla – setka wódki
- Cysarok – Austriak
- Cysarzoki – mieszkańcy byłego zaboru austriackiego
- cześnia – czereśnia (zrr)
- czorny abo zmaraszony – brudny, czarny
Ć
- ćma – ciemność
- ćmawy – ciemny
- ćmawomodry – granatowy
- ćmić - palić
- ćmić się - ściemnia się
- ćmok, cima, cimok, ćma – ciemno, ciemność. Ale z ciebie ćmiok – Ale z ciebie ciemnota.
- ćwierciok albo ćwiara – ćwiartka wódki lub naczynie o takiej pojemności
- ćwikła – buraki
D
- dachdeker – dekarz
- dałerwela, dauerwela) – trwała ondulacja (zl)
- danga – tęcza
- darzić sie – szczęścić się, udawać się, wieść się
- dąbek – chryzantema
- deka – koc
- dekiel, dekel – pokrywka, nakrętka, wieczko
- dinks, dings – coś nienazwanego (słowo wytrych), zastępuje prawie wszystkie nazwy własne związane z przedmiotami
- dochtór – lekarz, doktor
- doczkej, doczkej se – poczekaj, zaczekaj
- dóma – do domu !
- dostony – dojrzały (zl) – dotyczy przede wszyskim owoców i warzyw dojrzewających w sztucznych warunkach.
- dowka – podatek
- drabem – szybko
- drabiniok – wóz drabiniasty (zl)
- drabko, drapko – szybko
- drabsik – rabuś
- drak albo drach – latawiec
- drałować – maszerować, szybko iść
- drzewo – drewno
- drzymota – drzemka, senność, nieodparta chęć snu
- dudki - pieniądze
- du dom – do domu (zrr)
- durś, durch (zl) – wciąż, na wylot, por. fórt
- duldać – pić, zwł. głośno
- dupny – wielki, duży, ogromny
- durdlać – mówić pod nosem, niezrozumiale
- dwiesta – dwieście
- dychnąć, dychnąć se – odpocząć, odetchnąć
- dycki – zawsze
- dyć – owszem, rzeczywiście, przecież
- dykcjonorz – słownik
- dylówka – podłoga z desek
- dymbcok – dąb, klocek z drewna dębu (zl)
- dyndel – suknia z dekoltem
- dynga - tęcza
- dziambel – wróbel
- dziesiyńć – dziesięć
- dziewiyńć – dziewięć
- dziod – żebrak, niedołęga (zl)
- dziołcha – dziewczyna
- dzióbek – pocałunek (delikatny w usta)
- dźwiýże- drzwi
- dżistać – obgadywać, pleść głupstwa (zrr), pierdzieć, mieć biegunkę, rozwolnienie, zwymiotować, puścić bąka, palnąć głupstwo, mowić bez sensu, za dużo
- dżistnąć – upaść, palnąć głupstwo, zwymiotować, puścić bąka
E
- e – dobrze (ŚC)
- efyj – strzał zewnętrzną częścią stopy (w fusbalu)
- eli – jeśli, jeżeli, czyli
- ek – zakręt, róg
- eka – poprzeczka
- eknąć się – pochylić się
- ekstra – specjalnie
- elefant – słoń
- elwer – jedenastka (rzut karny), bezrobotny
- enta – szczupak (skok do wody), kaczka, upadek (np poślinznąć się: "wywalić enta")
- epa – torba platikowa, reklamówka
- epny – wielki
- erbnyć, erbnąć – zob. chabnąć, odziedziczyć
- etla - motor, motorower,
F
- fachlować – szybko jeść, chełpliwie
- faflok – gaduła, piersiówka
- fajer, fajera – impreza
- fajfka – fajka
- fajla – pilnik
- fajlować, sfajlować – obrabiać pilnikiem
- fajować – owiewać zboże z plew (zl)
- fajrować – świętować, obchodzić np. urodziny
- familio, familija – rodzina
- familok – budynek wielomieszkaniowy (blok ceglany)
- fana – flaga
- fanga – uderzenie pięścią →
- fandzolić, fanzolić – smęcić, mówić nie na temat
- fanzola, fandzola – fasola
- fara – plebania, parafia
- farba – barwa, kolor
- farbić – barwić
- farcić się – opłacać się
- farfocel – zob. chadziaj → farfocle – 1. fusy 2. drobne śmieci (zob. flyje znaczenie drugie)
- farorz – proboszcz
- fas, faska – beczka różnej wielkości
- fater – ojciec (także łociec)
- fazan – bażant
- fe – parzyć (ŚC)
- fecht -> iść na fecht – iść żebrać
- fefermincka – mięta (herbata miętowa)
- feflać – mówić głupoty
- ferszalung – zob. arbajtancug
- fest – silnie, pewnie, bardzo
- fet – smalec, tłuszcz
- ficować – cerować
- fiksowanie – ogranie przeciwnika (w fusbalu)
- filor – filar, słup
- filcok – kalosz z filcem
- filok – pióro wieczne, długopis
- filować – podglądać, napełniać np. pączek marmoladą
- filter – filtr
- fiśla – strych
- fiśnięty – pomylony
- flanca – rozsada (zl)
- flama – płomień
- flaszka – butelka
- flek – plama
- fliga – mucha
- fliger – samolot
- flyje – 1. rozwielitki (czasem waserflyje) 2. fusy, zawiesina, pomyje
- flyja – nieporządna gospodyni, brudas
- fojera, fojerka – ognisko
- fojercojg – zapalniczka
- fojerman – strażak
- fojerwera – straż pożarna
- fomlowanie – indywidualna gra w fusbal
- forhang – zasłona →
- fórt – ciągle (ŚC) precz, (być fórt) daleko
- frasunek – zmartwienie
- frechowny – bezczelny (zl)
- frela – panna, zdrobniale z sympatią frelka – panienka
- frup, fróp – korek butelki
- fulać – kłamać, mówić niestworzone rzeczy
- funt – pół kilo
- furgać – fruwać, latać, łopotać (dot. np. flagi)
- fusbal – piłka nożna
- fuslapa – onuca
- furt – precz, (być furt) daleko →
- futer – jedzenie, pasza dla zwierząt
- futrować – karmić zwierzęta, żartobliwie w stosunku do człowieka
- fuzekle – skarpetki
- fyjtla – 0,25 litra wódki
- fynsterbret – parapet
- fyrlok – mątewka
- fyrtniony – zwariowany
G
- gacić – ocieplać, izolować
- gadzina – zwierzęta
- galert, galyt (zl) – galareta z nóżek wieprzowych
- galoty – spodnie
- ganc – całkiem, bardzo
- gangol – zob. ancug
- gańba – wstyd
- gardina – zasłonka, firana
- gardinsztanga – karnisz
- genau – 1. teraz 2. dokładnie
- gebis, gybis – proteza (zębowa)
- geburstag – urodziny
- geldtasza – portfel (zrr)
- gelender, gelynder – poręcz
- geltag – dzień wypłaty, wypłata
- gepel – kierat (zl)
- gericht – sąd, budynek sądu
- gibać się – śpieszyć się
- gibem – szybko
- gibis, gybis – sztuczna szczęka
- gibki – szybki
- gichnońć – uderzyć
- gift – trucizna
- gilać – łaskotać
- gipsdeka – sufit
- gira – noga
- giskana, gizkana – konewka, polewaczka
- gisd zob. gizd
- gitra – kraty
- giwera – karabin
- gizd, gizder – 1. zob. chachor 2. diabeł →
- glaca – łysina, glacok – łysy
- glanc – połysk
- glancować – polerować
- glaska – szklanka
- glaskugle – bombki (zl)
- glaskule – szklane kulki
- glajza – szyna
- glajzy – Aparat na zeby (lub l.m. słowa szyna)
- glyjta – emalia
- gładko – ślisko (zl)
- głoskać – głaskać, pieścić
- gnojok – pryzma na obornik
- gnotek – pniak, klocek do rąbania drewna
- godać – mówić
- godka – mowa, język
- godny – głodny
- Gody – Boże Narodzenie
- gody – wesele (ŚO)
- goloc – fryzjer
- gorać, goreć – palić się zob. też hajcować
- görka – poddasze, górka
- gorki – gorący
- gorol – nie Ślązak, góral (ŚC)
- gorszyć się – obrażać się
- gorzoła, gorzołka – wódka, alkohol
- góra – strych
- gowa – głowa
- grabcok – grab (zl)
- graca – łapa, motyka
- graca´c - powoli co´s robi´c
- gracić – zob. ciorać
- gramili´c sie - wydostawa´c sie
- grincojg – jarzyny
- griyniol – zielona ślina "z płuc"
- grotek – balia (zl)
- gruba – kopalnia
- grubiorz – górnik
- grunta – fundamenty (zl)
- gryfny – ładny
- grzych – grzech
- gulik – studzienka uliczna, odpływ ścieków
- gupi – głupi
- gutalin – pasta do butów
- gumolok, guminiok, gumiok – kalosz gumowy, (kalosze), gumowe buty
- gupielok – głupiec (pobłażliwie)
- gwjoździorz – astronom
- gypehalter – bagażnik rowerowy
- gymba – buzia, twarz
- gynsi pampek – stokrotka
- gynsty – gęsty
- gyrcać – bekać
- gyszynk – prezent
H
- habać, habić – nabrać czegoś ponad miarę, czasem też kraść – nahabiou żeh tego tyla co toruzki ni wiym co stym robić nabrałem tego tak dużo, że teraz nie wiem co z tym robić
- haderlok – szmaciarz (handlarz makulaturą, zajęcie archaiczne)
- hadra – szmata
- haferfloki – płatki owsiane
- haja – awantura, kłótnia, bijatyka
- hajcować – palić, grzać (ger. heizen - ogrzewać)
- hakać – plewić
- hakenkrojc – swastyka
- halać – głaskać
- halanger – pomocnik budowlany (zl)
- halba, halbciok – butelka wódki (półlitrówka), półlitrowy kufel piwa (ger. halb - pół)
- halbcajt – połowa meczu (ger. halb + die Zeit = pół + czas)
- haltysztela – przystanek (autobusowy, tramwajowy) (ger. halten + die Stelle = zatrzymać się + miejsce).
- hampelman – pajac
- handszuły – rękawiczki
- handgrif – uchwyt
- Hanysy – pogardliwa nazwa Ślązaków (od Hansa)
- hapik, hapil – sknera
- harkać – pluć
- harest, herest, hareszt – areszt, więzienie →
- hasie – śmieci, popiół z pieca
- hasiok – śmietnik, popielnik, popielniczka
- hauskyjza – "półtopiony" ser z kminkiem o ostrym smaku
- hawerfloki – płatki owsiane
- haziel – ubikacja
- hazok – zając (ger. der Hase)
- heft – zeszyt
- heftować – wymiotować
- heklować – szydełkować
- heksa – czarownica, zła kobieta
- heksenszus – nagły ból kręgosłupa, "postrzał" →
- hejbama – akuszerka
- hepać – odbijać (odgłos po jedzeniu)
- hercklekoty – palpitacje serca
- hercszlag – zawał serca (ger. der Hẹrzschlag)
- hereszt – areszt
- heresztant – aresztant
- heresztować – aresztować
- heringi – śledzie, patrz bratheringi
- heta! – w prawo! (przy powożeniu komenda dla konia)
- hica, hyc – upał
- hintehaus – oficyna
- hoch glanc – wysoki połysk
- hołda – wysypisko w pobliżu kopalń, hut i zakładów przetwórczych
- honem – szybko (ŚC)
- huciorz – hutnik
- hunzytryjgi, hozyntregry, hozyntregi – szelki
- hyngiel, hynkiel – uchwyt
- hyrdoń – szyja
I
- inacyć, przeinacać – przekręcać, wywracać kota do góry nogami (zl)
- ino – tylko, iny zob. jyny
- inkszy, inakszy (zl), inszy (ŚC) – inny
- internec – internet
- ize – że (zl)
J
- ja – tak
- jabol – wino jabłkowe
- jagódki, jogódki – porzeczki
- jakla – marynarka, żakiet, kurtka
- jamrać, jamrować – skarzyć się, lamentować
- jedyn – jeden
- jeronie, jezderyna (wyrażenie ekspresywne) – do pioruna
- jezderkusie ! – o rany !, okrzyk przestrachu, →
- jo – ja (rzecz., lp., M)
- jodać – jeść
- jodło – jedzenie
- juzaś – znowu
- jył – ił, pole iłowe (zl)
- jyny – tylko (ŚC)
K
- kabza, kabsa – kieszeń
- kachla – kafelka
- kachlok – piec kaflowy
- kadubek – budka lęgowa dla ptaków, karmnik
- kaj? – gdzie?
- kaj tam – gdzie tam
- kalfas – pojemnik na zaprawę murarską
- kalić sie – opłacać się, np. To mi sie niy kali = To mi się nie opłaca, chmurzyć (Chmurzy się nad Mikołowem = Kali się nad Mikołowem)
- kalyka – kaleka
- kamel, kamela – wielbłąd
- kamelka – rumianek
- kamerlik – komórka
- kamrat – kolega, kompan, przyjaciel, towarzysz (zrr)
- kamrateczka – przyjaciółka, powierniczka
- kana, kanka – bańka (np. na mleko)
- kandy – gdzie, którędy, dokąd
- kanona – armata
- kapa – 1. przód (nos) buta, narzutka na łóżko, itp.
- kapołka – serwetka (zl)
- kapelka – beret
- kapelonek – wikary
- karasol, karyzol – karuzela (Górny Śląsk *)
- karminadel, karbinadel – kotlet mielony
- karlus – przystojny chłopak
- kara – taczka
- karpyntel – potencjometr (regulator w radiu) →
- karnąć się – przejechać się
- karyta – kareta
- katung – karton, kartong (zl)
- kaugumina, kauguma – guma do żucia
- kastrol – sagan
- kasik, kajsik – gdzieś
- kawalery – pajęczyny
- keciok – karuzela łańcuchowa
- kejfer – stonka ziemniaczana
- kelnia – chochla
- kepa – strzał głową (w fusbalu), skok do wody "na głowę"
- kerchow, kirchow – cmentarz (zl)
- kery – który
- kesik, kejsik – kiedyś
- keta, kieta – łańcuch, bransoletka
- kibel – wiadro
- kichol – nos (brzydki)
- kidać – plamić, kapać
- kiecka – spódnica, sukienka
- kiej – gdy, kiedy (zrr), kie (ŚC)
- kielnia – chochla
- kieuzać – slizgać się, kieuznouć – poślizgnąć
- kierhof – cmentarz
- kiero, kiery – która, który
- kieryndy – którędy, dokąd (zrr)
- kilać – łaskotać
- kimać – spać
- kiniol – nos (brzydki)
- kipować – strzepywać popiół z papierosa
- kista – skrzynka, np. kista piwa
- kiszka – kwaśne mleko (zl)
- kizlok – kamień
- klachać – plotkować, por. teklać
- klachy – plotki
- klajd – suknia
- klang, klank – dźwiek
- klapaczka – łapka na muchy
- klapiczka- pułapka na ptaki
- klapiok – twarz
- klapsznita – podwójnie złożona kromka
- klara – słońce
- klekot – grat
- klipa – fajtłapa, niezdara, niedołęga
- kłóotka – kłódka
- klojznońć, kielzać (zrr) – poślizgnąć się
- klopsztanga – trzepak
- klotka – klatka
- klouper – trzepaczka (do dywanów)
- klejzy, klołzy – kluski (nie makaron!!!)
- klepoki – bilon
- klupać – pukać
- knefel, kneflik – guzik
- knobloszka – kiełbaska czosnkowa, parówka
- knyrps, knirps – parasolka
- kobiyta – kobieta
- kobuch – jastrząb (zl), nieporęczne naczynie (Górny Śląsk *), kontroler (biletów)
- kocher – pojedyncza, elektryczna kuchenka.
- kofer – walizka
- kojtnąć – umrzeć
- kokot – kogut
- kokotek – kran
- kokosfloki – wiórki kokosowe
- kole – koło, niedaleko, obok, wokół
- kolybać – kołysać (zl,zrr)
- koło – rower
- kołocz – ciasto drożdżowe, placek → kołoczek – drożdżówka
- koncek, konsek – kawałeczek
- Kongresówka – ludzie z K. – z byłego zaboru rosyjskiego
- kopacka – wykopki (ziemniaków) (zl)
- koperfytle (zl) – zob. patrony
- kopidoł – grabarz (zl)
- kopruch – komar
- kopyrta – koperta
- kopyrtka – salto, przewrót
- korflasza – bania na wino
- korcić – kusić
- kostyra – kość (zl)
- koulkastla – węglarka
- kowol – kowal, pracownik torowy
- kozać – kazać
- kozatelnica – ambona
- Koziki – (przykro mi, ale zasłyszane) emigranci z płd-wsch. Polski
- kozok – koźlarz (grzyb) (zl)
- kragel, kragiel – kołnierz
- krancek – plasterek → krancek wurztu – plaster kiełbasy
- krauza – słoik
- krepel – pączek
- kristbaum – drzewko świąteczne, choinka
- krojc – krzyż
- krojcok – mieszaniec (ras); osoba, której rodzice pochodzili z dwóch różnych grup etnicznych; mieszaniec polsko-śląski
- krojcung – skrzyżowanie
- krojzoter – żmija zygzakowata (zl)
- kronflek – obcas, fleczek
- krupniok – kaszanka
- krupy – 1. kasza, 2. drobny grad
- kryka, kryja – laska
- kryklać – mazać, bazgrać na papierze
- krzipop – rów
- krzok, kszok – krzak
- ksiónc – ksiądz
- kucać – kaszleć
- kudłać – czochrać (zrr)
- kudły, kudełki – brzydkie włosy
- kukać – zerkać
- kuklok – tzw. judasz, wizjer w drzwiach
- kulać – 1. toczyć, 2. wałkować (np. ciasto na makaron)
- kurwizna – wietrzna pogoda
- kurzica – cynamon
- kurzyć, kurzić – palić papierosy
- kurzok – palacz
- kusik – buziak
- kust – wyżywienie
- kwaretka – 0,25 litra wódki
- kwaska – 1. kapusta kiszona, 2. sok z kiszonej kapusty
- kyjza – ser
L
- lachać sie – śmiać się (zrr)
- lacie – domowe obuwie
- laclik – śliniak
- lajbik – zob. bishalter
- lajera – katarynka, lub ciagle powtarzanie tego samego
- lajerman – kataryniarz (zrr)
- larmo – hałas
- lata – zob. eka
- latopjyrz – nietoperz (zl)
- latoś – w tym roku
- latosi – tegoroczny
- lauba – 1. ganek 2. altana 3. wiatrołap (ŚO)
- launa – humor
- lazaryt – szpital,
- leber – osoba niefrasobliwa, leser
- leberwuszt – pasztet (wątrobianka)
- lecieć – padać (deszcz), biec
- leko – łatwo
- leluja – ciamajda, mieczyk (bot.), lilia (bot.)
- lewajtkosz – mańkut
- lezie – idzie, wchodzi(zrr)
- lipsta – narzeczona, ukochana (zrr,)
- lipścić – flirtować, chodzić ze sobą
- lilowy – fioletowy
- limo – podbite oko
- linkera – kierownica (zl)
- liwa – gęś (ŚC)
- lojza – wesz
- lomp – zob. dziod, zob. chachor
- loncetla – kwit z wypłaty
- lufciorz – turysta (ŚC)
- luft – powietrze
- luftować – przewietrzać, np. pomieszczenie
- luftnąć sie – nie trafić w coś, zaczerpnąć powietrza, →
- lump – dziad
- lygnąć sie, legnąć (zrr) – położyć się
- lykować sie – leczyć się, opatrywać
- lyjówa – brzydka fryzura, tluste, przepocone wlosy
- lykarstwo – lekarstwo
- lynga – bagietka
- lyńcuch (zl) – zob. keta
- lyńdźwiny – nerki
Ł
- łach, łachy – ubranie
- łaska – łasica
- łaz – młody las (zl)
- łazęga, łazynga – włóczykij
- łazić – chodzić
- łeb (rzecz., lp., rż.(!), M) – łeb (rzecz., lp., rm., M)
- łobrus, uobrus – obrus zob. serwet, tisztuch
- łobślindrać się – ubrudzić się
- łociec, uociec – ojciec (także fater)
- łonaczyć, załonaczyć – robić, załozyć, zmieniać, przekształcać (słowo wytrych, jak np. tegować)
- łonaczyć sie – źle się prowadzić, uprawiać seks
- łoński – miniony (rok, tydzień)
- łosiym, łoziem – osiem
- łosprawiać – opowiadać
- łostuda – kłótnia
- łoszczymnie – ciemno i ponuro
- łoszkliwy, oszkliwy (zrr) – wstrętny, ohydny
- łoszkrabiny – obierzyny z ziemniaków
M
- macha – mina →
- majs – kukurydza (zl)
- makówa – rękawica, rękawica bokserska
- makówki – potrawa – deser wigilijny z mielonego maku, słodkich sucharów lub bułki i mleka
- malta – zaprawa murarska (zrr)
- mamlać – żuć, lizać → mamlać sie – całować się
- mamlas – niezdara
- mamrać – narzekać
- mandle – migdały
- mantel – płaszcz
- mara – smród
- maras – brud, błoto
- masny – tłusty, (ale jeżeś masny - ale jestes gruby)
- masara – duża mucha (zl)
- masorz – rzeźnik (zrr,)
- maszkiycić – jeść, wyjadać smakołyki →
- maszkiytnik – łakomczuch, osoba łasa na słodycze
- maszkyty – słodycze
- maścić – psuć, zawalać sprawę
- maślnicka – maselniczka
- maznońć – uderzyć
- medalikorze – ludzie z Częstochowy
- melać – mleć
- merta – mirt
- meter – metr
- miano – imię i nazwisko, nazwa
- miech – worek
- mierzić – denerwować (od zmierzły – nieznośny)
- miesioncek, miesionczek – Księżyc
- miglanc – cwaniak, łobuz
- mioł – miał
- misyjo – misja
- miszong, miszung – zaprawa murarska (zl); bałagan
- mita – środek boiska piłkarskiego
- mjarkować – badać
- miyjsce – miejsce
- miynsek – portmonetka (ŚO
- mlyc – mniszek lekarski
- mo – ma
- mobilniok – telefon komórkowy
- moczka – potrawa wigilijna
- modry – niebieski
- mody – młody
- mojik – podbiał
- mono, możno – może
- mondry – mądry
- moplik – motorower
- morzyć – czuć bóle brzucha →
- morzisko – biegunka
- mosz - masz
- mota – ćma, mól
- motlać się – gmatwać się, plątać
- możno – możliwe
- muldać – zob. cyckać
- mulorz – murarz
- municyjo – amunicja
- murcek - górnik (patrz tez ryl - obraźliwie)
- muskle – muskuły
- muter, mutra – matka
- muterka – nakrętka
- mycka – czapka
- mylka – zupa mleczna z mąką (zl)
N
- na! – masz!; (proszę) weź
- nachtop – nocnik
- nacyjo – naród
- naćkać się – najeść się, napchać żołądek
- nagaty – goły (ŚO)
- najduch – 1. znajda; 2. smyk (o dziecku)
- naloć komuś – pobić kogoś
- nańće – proszę wziąć
- napasztować – przedrzeźniać, dokuczać A uon mie napasztuje – on mi dokucza
- naprać sie – upić się →
- naprany – pijany
- naroz – naraz
- naskfol – specjalnie (zl)
- nasuć – nasypać
- nazad, nazod – z powrotem, →
- nazdać – zwymyślać
- nec – siatka
- Neger, Nyjger – Murzyn
- nie wert – nie warto
- nieskoro – późno
- nikaj – nigdzie
- niy? – nie?
- Niymiec – Niemiec
- niyusuchliwy – nieposłuszny
- nociastek – zakwas chlebowy (zl)
- nudle, nugle – makaron
- nudelzupa – rosół (zupa) z makaronem
- nudelkula – wałek do ciasta
- nulki – szpulki
- nupel, nuplik – smoczek
- nynać – spać (o dziecku), zob. kimać
O
- obacht! – uwaga !
- obalić – przewrócić →
- oberiba, ouberiba – kalarepa
- obiód, łobiód – obiad
- oblekać – ubierać
- oboczyć – zobaczyć, ujrzeć, dostrzec
- obstować – stać za czymś (dotyczy wyrażanych opinii, światopoglądu)
- obsztalowac – zamowic
- obuć – założyć, ubrać
- ochlaptus – zob. ożyrok
- oddychnąć se – odpocząć sobie, odetchnąć
- ofultać się (zrr) – popluć się, pobrudzić się jedzeniem
- ogonek – kolejka
- oklapnyć – opadnąć
- olik – niski gruby człowiek
- ołblat – podstawka pod piwo, okrągły wafel wyrabiany jak gofry
- oły, uły – krzywe nogi
- oma – babcia
- omparta – rzut sędziowski
- onaczyć, uonacyć – zob. łonaczyć
- Oni, Łoni – Wy. Dawniej zwracano się do starszych osób zawsze z szacunkiem, w 3-ej osobie.
- opa – dziadek (zrr) zobacz też upa
- oplerka, oplerek – gruba parówka
- ordnung – porządek
- ostuda, łostuda, uostuda – wstyd, obciach, Niy rób mi uostudy – Nie przynoś mi wstydu,
- ouberiba, oberiba – kalarepa
- ożarty – zob. naprany
- ożyrok – pijak
P
- padać – mówić, powiadać
- padze – pada (zrr)
- paker – muskularny mężczyzna
- pakerny – umięśniony, wielki
- pampoń, pampuń – rolnik, gospodarz np srogi pampoń – bogaty gospodarz na wsi
- pana – przebita opona →
- pantać – pętać, wiązać, przywiązywać (zl)
- papać – jeść (używane w stosunku do dzieci)
- papagaj – papuga (zl)
- papel – twarz (gruba) "taki papel"
- papendekel – tektura
- paryzol – parasol (por. knyrps)
- patrony – naboje → placpatrony – kapiszony
- patyntregel – bagażnik
- pastwa – pastwisko (zl)
- pedzieć – powiedzieć
- penzyja (zl), pynzyja – w:emerytura
- perfum, parfium, parfin – w:perfumy
- petronelka – lampa naftowa
- pfyrzichy – brzoskwinie
- pic – blef
- piec – smażyć
- pierona kandego – zob. jeronie
- pieroński – cholerny
- pierwyj – dawniej →
- pierzyński – zob. pieroński
- pikać – kłuć →
- pila – tabletka, pile – tabletki
- pilować – iść/jechać szybciej
- piontka – pięćdziesiąt groszy →
- piskać – gwizdać, grać na piszczałce
- pitfok – nóż do chleba, kozik, scyzoryk
- piyńć – pięć
- piyńść – pięść
- piznąć – uderzyć, np. Na banhofie pizło dwie – zegar dworcowy wybił drugą (godzinę)
- piździawica – ziąb, mróz
- piździeć, piździć – ziąbić, wiać
- piździk (zl) – zob. moplik
- plac – podwórko
- plała – brezentowy dach ciężarówki, dach namiotu
- plandeka – brezentowy dach ciężarówki
- planeciorz – astrolog
- plaskaty – płaski
- płaczki, płacki – łzy(zl) – →
- plompa – pompa
- płony – niesłony, jałowy (zrr)
- po bosoku – boso
- pochać – broić, ruszać żarem w palącym się piecu
- pocwić – zauroczyć (tylko w stronie czynnej) (zl)
- póć – chodź (idziemy)
- podciep – podrzutek
- podugowaty – podłużny (zl)
- podwiela – póki, dopóki, dokąd, jak długo (zrr)
- podzim – przedzimie, późna jesień
- podziwać sie – przyglądać się (zrr)
- pódź (nó) sam – chodź (no) tu
- pogańskie krupy – kasza gryczana
- pojakymu – dlaczego (zl)
- pole – podwórko (zp)
- po leku (patrz leko) – powoli, łatwo
- Poloki – Polacy, emigranci z poza Śląska
- półrzitek, półźitek – pośladek
- Polska – teren Polski poza Śląskiem
- pomywać – zmywać naczynia
- Ponbóczek – Pan Bóg
- ponć – pielgrzymka
- pòńść – pójść
- popsznioł, popśnioł – narwaniec (zrr) nicpoń
- porwać – ukraść
- portmanyj – portfel, portmonetka
- posaŋknąć – rzucić urok, zaczarować (zl)
- postrzedni – pośredni, średni, środkowy
- poślimtany – poplamiony
- pośmiwny – lubiący wyśmiewać innych
- pośtamfować – potłuc, rozgnieść ziemniaki (zl)
- potek – ojciec chrzestny (zl)
- potka – matka chrzestna (zl)
- potrow – drugi pokos siana (zl)
- powanz, powąz – drąg do mocowania siana i słomy na wozie (zl)
- powązić – mocować snopy lub siano na wozie (zl)
- po wiela? – za ile?
- pozór – uwaga →
- půń, půnki – jabłoń, jabłonki
- pra? zwrot retoryczny – prawda?
- prać się – bić się
- prawok – prawdziwek (grzyb)
- procesyjo – procesja
- preswuszt – salceson
- prontki – druty (dziewiarstwo)
- przać komuś (a. pszać) – kochać kogoś, schlebiać komuś →
- przeca – przecież
- przeciepować – wypominać (zl) , przerzucać
- przedsia – samodzielnie, na własną rękę
- przekludzać się – przeprowadzać się
- przeńście – przejście
- przepadzity – zachłanny
- przychlast, przichlast – pupil, maminsynek
- przykopa, przikopa – rów, strumyczek
- przyrychtować – przygotować
- przifanzolić – uderzyć, przypieprzyć
- psikać – kichać
- psinco, psińco – nic, →
- pszoć - kochać
- puki (robić) – pierdzić
- pukiel, pukel – garb; plecy
- pukieltasia, pukieltasza, pukieltaśka – plecak, tornister
- puklaty – garbaty
- pulać – sikać
- pulać się – śmiać się, naśmiewać się
- pulok – penis
- pultok, putek (zl) – indyk
- purtnońć sie – puścić bąka
- pychol – pysk
- pykać kogoś – kiwać kogoś (zl)
- pympek – pępek
- pyndala – pedał (zl)
- pyrlik – duży młot
- pyrsk – na zdrowie, cześć (na pożegnanie)
- pyrtek – malec
- pytlik – zob. bojtlik
- pytok – żebrak
R
- rabarber – rabarbar
- radijok, radyjo – radio
- radiska – rzodkiewka
- raja – 1. grządka, 2. wers, 3. rząd (w drugyij raji – w drugim rzędzie), 4. kolejka (po zakpu czegoś) boua srogo raja była duża kolejka
- rajcować – 1. dyskutować, 2. podniecać, 3. →
- Rajch – Niemcy (jako kraj, ale głównie RFN)
- rajza – podróż
- rajzować – podróżować
- rajzyfiber, rajzefiber – lęk (radość, podniecenie) przed podróżą
- rant – zob. przykopa, skraj
- recht – racja (zwykle w wyrażeniu "mosz recht" – "masz rację")
- rechtor, rechtór, rechtorka, rechtórka – nauczyciel, nauczycielka
- reklamtasza, reklamtasia – reklamówka (torba foliowa)
- robić – pracować
- robotny – pracowity
- rod, rody/-a – zadowolony/-na
- rogolka – mątewka
- rojber – zob. chachor zbój
- rojbrować – rozrabiać, awanturować się
- rolwaga – wózek transportowy
- roma – rama, fenster roma rama okienna →
- romplować – hałasować
- roz, ros – raz
- roztomaity – różnorodny (zl)
- roztomiły – bardzo miły
- routkapa – koźlarz czerwony (zl)
- rouza – róża
- ruby – gruby
- rugzag – plecak
- ruła – 1. rura, 2. tempo (wolne), 3. cisza, spokój
- rumpel – rozbójnik, rozbrykane dziecko
- rus – karaluch
- rychtować – przygotować,
- rychtować do pjeca – ładować węgiel do pieca
- rychtyk, rychtig, richtig – 1. całkiem, zupełnie, bardzo, naprawdę, 2. w porządku →
- ryczka, ryczla – stołeczek
- Rydułtowik – mieszkaniec Rydułtów
- ryl - szpadel, górnik
- ryma – katar
- ryszawy – rudy
- ryzok – rudzielec (zl)
- rzadny, rzodny – brzydki
- rzegotać – mówić bez ustanku
- rzyć, rzić – dupa
- rzondzić – mówić chopy se rzondziouy we szynku
- rzykać – modlić się
- rzympolić – grać na instrumencie (nieporadnie na instrumencie smyczkowym lub gitarze)
S
- sagość – nagość (ŚC)
- sakry – (iść do) diabła, iść w sakry – spieprzać (ŚC)
- sałot – sałata (ŚC)
- sam – tu, tutaj
- sandale – sandały
- sapieron – Górnoślązak (hanys) (ŚC)
- scyzoryki – (przykro mi, ale zasłyszane) emigranci z płd-wsch. Polski, "z tzw. miękkich gruntów"
- seblekać się, seblykać się, seblyc się (zl) – rozbierać się
- sebuć się – zdjąć buty
- sebuwac – przyrząd do zdejmowania butów
- sejmować – zdejmować
- sekutnik – komornik
- seminać – zdejmować
- serwet – obrus
- si – gorące (ŚC)
- siąpić, siąpą – mżawka (zl)
- siedlok – rolnik, który ma dużo pola (ŚC)
- siedym – siedem
- śekane – mięso mielone
- sielok – pług dwuskibowy
- siksa – pogardliwie na młode kobiety (ŚC)
- sioci – sianie zboża (ŚC)
- siodać, siednyć – siadać, usiąść
- sipi – mży
- siupa, sipa, szipa (zl) – łopatka na śmieci
- siyc – kosić zboże (ŚC)
- siymiyniotka – zupa wigilijna z siemienia lnianego
- skopiec, skopek – wiadro do dojenia krów
- skóndsi – skądś
- skóra – człowiek skąpy (ŚC)
- skorzica – cynamon
- skrobaka – miotła z gałęzi brzozy
- skrobek – krochmal (zl)
- skrynt – zakręt (ŚC)
- skubaczki – kobiety skubiące pierze
- skukać – schować (ŚC)
- skuli – z powodu, z tej przyczyny
- skyrs (czego) – dlaczego (ŚC)
- slypia – oczy
- słepać, słeptać – zob. chlać
- Słowiok – Słowak (ŚC)
- słożyć (w piecu) – zapalić (w piecu) (ŚC)
- smarkoc, smarkocz, smark – młody, niedoświadczony chłopak, smarkacz
- smykać, smyczyć – iść gdzieś leniwie, bez chęci, spacerować bez celu (ŚC), włóczyc się
- snadnie – prosto, łatwo (ŚC)
- somsiek – miejsce na słomę w stodole
- sopnąć – zareagować agresją (dot. zwierząt, ale nie tylko)
- sorõń – ktoś obrażony, obrażalski (zrr)
- soroń – ktoś źle wychowany, cham
- spodni – dolny (ŚC)
- spodnica – halka
- spodnioki – kalesony
- spolegliwy – godny zaufania
- spotrzebować – wykorzystać (gdy czegoś zabraknie)
- spórny – niegrzeczny (ŚC)
- sprać – zbić (dziecko) (ŚC)
- spynd – skup żywca (ŚC)
- spyrka – słonina (zl)
- sranda – dowcip, sensacja (ŚC)
- srandowny, srandownik – dowcipny, żartobliwy, żartowniś (ŚC)
- srogi – wielki, ogromny
- suć – sypać, puszczać gazy (ŚC)
- (być) stela – stąd, być Cieszyniokiem, Cesarokiem (ŚC)
- styknie – wystarczy
- stalkapa, sztalkapa – stalowy nosek buta (np. glana)
- starka, starzyk, starzik – babka, dziadek
- stofka, stowka – pobór rekrutów
- stow – staw
- stracić – zgubić
- strom – drzewo
- strzoda – środa (ŚC)
- suchać – spowiadać
- suchatelnica – konfesjonał (zl)
- syr – ser
- swaczyna – podwieczorek
- swobodno, swobodny – panna, kawaler (ŚC)
- sym-tam – czasami, od czasu do czasu (ŚC)
- synek – chłopak, młody mężczyzna
- szac – kawaler, zalotnik
- szaberplac – targ
- szaket – marynarka zob. taż jakla
- szałot – sałata, sałatka ziemniaczana
- szandara – żandarm, policjant
- szaufynster – wystawa, okno wystawowe
- szauszpiler – aktor
- szauszpilerka – aktorka
- szczewa – jelita, flaki
- szczewiki – buty
- szczyrkówka, szczyrkófka, szczyrkawka – grzechotka
- szelontać – wstrząsać
- szery, szyry – nożyce (zrr)
- szezlog, szezlong – tapczan
- szkarboły – buty (zazwyczaj stare, ciężke lub zniszczone męske buty)
- szklok – landrynka
- szkolorz – uczeń
- szkryflać – pisać
- szkuty – włosy (zrr)
- szkudzi´c - potajemnie czego´s szuka´c
- szkyrta´c - drapa´c
- szlag – uderzenie
- szlanga – w:żmija, wąż
- szlauch – wąż (np. strażacki), gumiszlauch – wąż gumowy
- szlajfka – wstążka, sznurówka
- szlaubyncjer – śrubokręt
- szlojder – proca
- szlug – papieros, końcówka papierosa
- szlus – koniec, amen, kropka
- szłapa – 1. klapa, wejście na strych (zl), 2. noga
- szłob – zob. rus
- szłopiec – pomieszczenie nad chlewem, oborą, gdzie magazynuje się siano albo słomę (zrr)
- szmary, smary – lanie
- szmaterlok – motyl
- szmiera – smar
- sznaps – kieliszek wódki, wódka
- sznita, sznitka – 1. kromka chleba (por. klapsznita) 2. 2. cięcie, blizna po cięciu na ciele
- sznupa – 1. pysk zwierzęcia 2. nos
- sznupać – szukać, wąchać, grzebać w nieswoich rzeczach, np: →?
- sznupy - tabaka
- szolka – filiżanka, kubek
- szoł – szedł
- szpanga – spinka do włosów (metalowa)
- szpanować – prostować np. szpanować gardiny, usztywniać (np. linę).
- szpas – przyjemność, zadowolenie
- szpek – słonina (zrr)
- szpil – gra, zabawa, mecz, rozgrywka (np. w kartach)
- szpiler – gracz, zawodnik →
- szplint, śplint – bolec (zl)
- szpilplac – boisko piłkarskie
- szpliter – ostry, drobny kawałek kości lub szkła, odłamek
- szpind – szafka na ubrania robocze
- szporobliwy – oszczędny (zaleta)
- szporować – oszczędzać, gromadzić pieniądze
- szpotlać się – potykać się (o własne nogi)
- szpyndlik – szpilka
- szpyndlikosz, szpyndlikorz – skąpiec, człowiek drobnostkowy
- szpyrka – skwarka, kawałek smażonej słoniny, (zrr), słonina
- szrank – szafa
- szraubsztok – imadło
- sztachnońć się – zaciągnąć się (papierosem)
- sztachlok – agrest
- sztajger – sztygar
- sztajgnońć – awansować
- sztand – stoisko np. na targu
- sztama – porozumienie
- szteker – gniazdko elektyczne. przełącznik
- sztela – miejsce
- sztelung – pozycja
- szterować – 1. popychać, szturchać, ale też wywierać presję psychiczną, 2. przeszkadzać
- sztora – zasłona
- sztof – materiał (np. na sukienkę)
- sztok – piętro →
- sztole – buty piłkarskie (korki)
- sztrachycle – zapałki (zl)
- sztrajchować – malować
- sztraf – kara
- sztrasebanka, sztrasenbana – tramwaj (zbt) zob. bana
- sztreka – droga, chodnik, wał ziemny
- sztrom, śtrom (zl) – prąd
- sztrofa – zwrotka
- sztrykować – robić na drutach
- strzibny – srebrny
- sztuba – areszt domowy
- sztuce – getry piłkarskie
- sztucha´c - popycha´c
- sztyglować się – stroić się, malować się (makijaż), poprawiać swój wizerunek
- sztyjc – ciągle
- sztyrdziści, śtyrdziści – czterdzieści
- sztyrnoście, śtyrnoście – czternaście
- sztyrować – przeszkadzać
- sztyry, śtyry – cztery
- szumina – piana
- szupy – skorupy z jaj (zrr)
- szusblech, szucblech – zderzak, błotnik rowerowy
- szwaja – zob. gira
- šwandrotać, šwandrać – mówić
- szwarny – elegancki, przystojny
- szwestera – siostra
- szwigerfater – teść
- szwigermuter – teściowa
- szwong, szwung – pęd, rozpęd, zamach
- szychta – dniówka
Ś
- śćepnůńć – zrzucić
- ściebać – drapować, plisować, np. drobno ściebany klajd drobna plisowana suknia
- ściyl – ściółka (zl)
- ściyrnie – ściernisko
- ślepok – bąk (zl)
- ślimok – mazgaj
- ślimtać – płakać, ślinić
- Ślónzok, Ślojnzok (zrr) – Ślązak
- ślyndzuchy – łyżwy
- ślyzyk – zob. krancek (zl)
- śkryftnąć – wyłączyć (np. światło) (zl)
- śmjatek – szczotka do zamiatania na šipa – łopatkę do kurzu
- śmiéra, śmiyra, szmiera – smar
- śmiertka – kostucha, śmierć
- śmiérkosz, śmiyrkorz – brudas
- śmiotek – miotełka
- śniodać – jeść śniadanie
- śniołek – podgrzybek (zl)
- śpanga, szpanga – spinka, klamerka
- śpik, śpiki, śpikol – smark, smarki, smarkacz
- śtopować – cerować (zl)
- śtora – zasłona (zl)
- śtrykować – sztrykować
- śtyryrogaty – czworokątny, kwadratowy (zl)
- świdraty, świrzaty (zl) – zezowaty
- świynte jonki – czerwona porzeczka (zl)
- świynty – święty
- świyrcok – świerk (zl)
T
- tablyt – taca (zl)
- tabula – tablica szkolna (ŚC)
- tachać – dźwigać, przenosić ciężkie przedmioty
- tajla – część
- tajojki, tajuźki – Lwowiacy (ŚC) też ogólnie polscy emigranci z byłego ZSRR.
- takutki, takućki – taki sam (ŚC)
- tanksztela – stacja benzynowa
- tańcować, tańcowaczka – tańczyć, zabawa taneczna (ŚC)^
- targa´c - rwa´c, wyrywa´c
- tarło – tarka (ŚC)
- taskać – nosić (ŚC)
- tasza (Górny Śląsk *), tasia, taśka (zl) – torba
- taszyntuch – chusteczka do nosa
- taślampa (zl), taszlampa, taszenlampa – latarka
- tej – herbata (napój) (przeważnie dotyczy mocno zaparzonej (zl))
- tekla – plotkara (ŚC)
- tela – tyle
- telki – tak duży (ŚC)
- terozki – teraz
- tinta – atrament
- tintać – pić
- tisztuch – obrus zob. serwet, łobrus, uobrus
- titać – trąbić klaksonem
- titek – klakson
- titrać – zob. ciorać
- toć – oczywiście
- tomata – pomidor
- tonkać – moczyć
- topek – nocnik
- topla´c - moczy´c
- tor – bramka na boisku; gol,
- torman – bramkarz
- torta – tort, tortensztik – porcja, kawałek tortu
- tóż – w takim razie
- tragac – taczka drewniana (zl)
- treger – szyna (w konstrukcji stropu)
- trep – niezdara, nieudacznik, głupek (zrr)
- trepy – chodaki, ogólnie buty
- trichter – lejek
- trit – wycieraczka do butów
- trómpka – trąbka
- tropić (się) – męczyć (się) (ŚC)
- trowa – trawa
- trówła, truhła – ozdobna skrzynka na ozdobności (ŚC)
- trufać – przypuszczać (ŚC)
- trujok – grzyb trujący
- tryjtki – buty piłkarskie
- trza, trzeja – trzeba
- trześnia – czereśnia (ŚC)
- trzewiki – buty
- trzi, trzij – trzy
- tubera – gruźlica
- tuberok – gruźlik
- tukej, tukyj – zob. sam
- tunki – tenisówki, trampki
- tuplikować – tłumaczyć
- tuplok – duży kufel piwa (ŚC),(karty)podwójna karta
- tuste – zob. fet
- tusty – otyły, tłusty lub smalec
- tuśki – kredki do makijażu
- tutej! – pij! (do małego dziecka)
- tyj – zob. tej
- tyjater – teatr (ŚC)
- tyrać – zasuwać
- tyrckać, tyrtkać – biegać truchtem
- tyta – róg obfitości (torba ze słodyczami dla pierwszoklasistów) także pupa
- tytka – torebka papierowa
U
- uberiba – kalarepa
- udawać – wydawać (pieniądze)
- ufajdać się – zob. ciorać
- ufifrać się – zob. ciorać
- ujek – wuj, ujec (ŚC)
- ukaranie – zmartwienie, kara
- unfal – błąd, wypadek,→
- uniyskorzić (się) – spóźnić (się)
- unterhouzy – kalesony
- utopiec, utoplec – baśniowy potwór, wciągał swoje ofiary do wody i topił je
uślimtany-zapłakany (do góry strony)
W
- wachować – stróżować, pilnować
- wachtyrz – stróż (zl)
- wadzić się – kłócić się
- wajać – płakać, skarżyć się
- wajcha – zwrotnica
- waleska – karetka pogotowia
- wander – spacer, wędrówka
- wandzka – pluskwa
- wanielicki – ewangelicki (zl)
- wartki, wartko – szybki, szybko
- warzyć – gotować
- warzecha, warzycha – warząchiew
- waserwoga – poziomica
- waszbret – tara do prania
- waszkorb – kosz na pranie
- waszpek – miednica (miska)
- warzkuchnia – pomieszczenie gospodarcze, w którym się przygotowuje paszę dla zwierząt
- wawa – sprawiać ból (ŚC)
- wądół – jar (zl)
- wąty, wonty – 1. protest →, 2. wątpliwości
- wciry – zob. szmary
- wela - fryzura, grzywka (ciepnąć welą – zarzucić grzywką)
- wedle – zob. kole
- węgiel – Wungiel,wongiel,WUngeil
- wercić się – opłacać się
- werk – zakład przemysłowy
- werkcojg – narzędzia
- werksztela – warsztat
- wertikol – szafka na bieliznę
- westa – kamizelka
- wetnąć się (o coś) – założyć się (o coś)
- wic – żart, anegdota
- wieczerzać – jeść kolację
- wieczerzo – kolacja
- wiela – dużo, ile (w pytaniach) (Wiela je godzin = Która godzina?)
- wieprzki – agrest
- wierch, wiyrch – góra (czegoś), wierzch
- wierza – chyba
- wiertać – wiercić, borować zęby
- wihajster – zob. dinks (niem. w wolnym tłumaczeniu co to jest?)
- wija – bijatyka, awantura
- wilijo – wigilia
- winkiel – zob. ek ]
- winszować - składać życzenia noworoczne
- wlazł – wszedł
- włazić – wchodzić
- włócyć pole – bronować pole (zl)
- woniać – wąchać, pachnieć
- wor – upał
- wrazić – włożyć, wtrącać się
- wszandy, wszyndy – wszędzie
- wuszt – kiełbasa
- wusztzupa – zupa z produktów świniobicia
- wycug – dożywocie (zl)
- wydować sie – wyjść za mąż (zrr)
- wyglebić się – zob. obalić
- wygnąć – wygiąć
- wylyś, wylyść – wyjść
- wynokwiać, wynokfiać – wydziwiać, grymasić przy jedzeniu
- wyntka, wyndka – wędka
- wypity – pijany
- wytorbić się – zob. obalić
- wzióńść, wziyńść – wziąć, odebrać
Y
Z
- zaciągaczki – zasłony
- zaciongnońć się – zachmurzyć się (o niebie)
- zadatek – zaliczka
- zadek – tył, tyłek, także rzyć
- zajechać się – zamęczyć się
- zajta – strona internetowa
- zafrópować – zakorkować, zakręcić
- zagówek – poduszka pod głowę
- zakludzić – zaprowadzić
- załośniczki – kolczyki
- zand – piasek (ger. der Sand - piasek)
- zand gruba – kopalnia piasku
- zamt – aksamit
- zamtowy – aksamitny
- zarozki – zaraz
- zastawiać – zatrzymywać (kogoś) → (zl)
- zausznice – kolczyki
- zaś – znowu
- zawarte – zamknięte
- zawiyrać – zamykać
- zawrzyć – zamknąć
- zbajslować – zorganizować np. zbajslować tref – zorganizować spotkanie
- zbereźny – nieskromny, erotyczny
- zbobcyć – zepsuć (zl)
- zdechlok – chuchro, zmęczona osoba
- zeblec się – rozebrać się
- zelter (Górny Śląsk *), zeltra (zl) – woda mineralna
- zerknyć, zerknońć – zaglądnąć, spojrzeć
- zic – siedzienie, siodełko, taboret
- zicać – siadać
- zicherka – agrafka
- zicherung – bezpiecznik
- ziele – chwasty (zl)
- ziemnioki, ziemioki – l.mn. ziemniaki (ŚC), por. kartofle
- zipać, zipieć – sapać, rzęzić → (zl)
- zista – babka piaskowa
- zmierzły – nieznośny, naprzykrzający się, marudny,(dziecko)nie wyspany (czytać rz nie ř)
- znojść, znolyźć – znaleźć (zrr)
- zofórt – za chwilę
- zogówek – poduszka pod głowę
- zoki – zob. fuzekle
- zokle – skarpetki (ŚC)
- zol – podłoga (rzecz., lp., rż., M)
- zola – podeszwa buta, podbite oko
- zolicić, zolycić – zalecać się od zolejty, zolyty (zrr, ŚC) – zaloty, umizgi
- zolyty – zaloty
- zołza – sos
- zomek – zamek
- zońść – zajść
- zowita – panna z dzieckiem (zl)
- zrykowiny – zaręczyny (zl)
- zwyrtać sie – obracać się
- zymft – musztarda
- zyrtka – żerdź (zl)
Ź,Ż
- ździwoczóny – wyprowadzony z równowagi
- żadło, źradło, zdrzadło – lustro
- żadnik – sprośnik
- żałośnice – kolczyki
- żber – balin
- żdorać – zaczepiać (ŚC)
- żduchać – trącać (kogoś) (ŚC)
- żeleźniok – piec żelazny, wóz żelazny
- żić - tyłek
- żymlok – bułczanka
- żymła – bułka
- żymła z karminadlem, ... z karbinadlem – bułka z kotletem mielonym (to nie hamburger)!!
- żyniaczka – ślub (zl, ŚC)
- żynóć – pędzić (bardzo szybko biec)
- żyszka – skąpiec
- żywobyci – życie
- żyżyń – pragnienie (ŚC)
IMIONA
- Achim, Chimek – Joachim
- Ana – Anna
- Alojz, Lojzek, Lojzik – Alojzy
- Cila, Cilka – Cecylia
- Barbora, Berbla – Barbara
- Baścik – Sebastian
- Bercik – Norbert, Albert, Engelbert, Robert
- Deta – Bernadetta, Bernadeta
- Ecik – Edward
- Elza – Elżbieta
- Etmunt – Edmund
- Frida – Elfryda
- Franc, Francik – Franciszek
- Gielo – Grzegorz
- Gita – Brygida
- Gryjta – Małgorzata
- Gustlik, Gustek, Gustla – Augustyn, Gustaw, Augustyna
- Gyjla, Angyjla – Aniela
- Gynek – Eugeniusz
- Hajdla, Hyjdla – Jadwiga, Adela, także od niemieckiego Adelheid
- Hajna, Hajnel – Henryk
- Hana – Joanna
- Hanik – Jan
- Hanys – Jan
- Holdek – Reinhold
- Jorg, Jorga, Jorguś – Jerzy
- Justa – Justyna
- Karlik – Karol
- Krista – Krystyna
- Luca – Łucja
- Lucek – Łucjan
- Manek – Emanuel
- Maryjka – Maria
- Micia – Emilia
- Mija, Mijka – Maria
- Munda, Mundek – Edmund
- Nyśka – Agnieszka
- Ojgen, Ojga – Eugeniusz
- Paulek – Paweł
- Pyjter, Pioter, Pietrek, Pieter (ŚC) – Piotr
- Richard, Richat (zl) – Ryszard
- Rudi – Rudolf
- Ryjza , Rejza, Rynia – Teresa
- Rołza, Rołska – Róża
- Stazyja – Anastazja
- Sztefa – Stefania
- Tejdor, Tyjuś – Teodor
- Trauda – Edeltrauda
- Truda – Gertruda
- Wera - Weronika
- Wichta – Wiktoria
- Wilik, Wilem, Wilym, – (zl), Wiluś (Górny Śląsk *) – Wilhelm
- Yjduś – Edward
- Yma – Emma
- Ynst – Ernest
- Yrma – Erna
- Ywald - Ewald
- Zeflik, Zefel, Zefla – Józef, Józefa
- Zelma, Zala – Salomea
- Ziga, Zyga – Zygmunt,Zygfryd
nazwy geograficzne
- Altrajch – Zagłębie Dąbrowskie (iron.)
- Anaberg – Góra św. Anny
- Bajerok – Bawarczyk
- Bierafko, Biyrafka - Bierafka
- Boguszic – Boguszowice
- Byndzin – Będzin
- Bytóń – Bytom
- Czynstochowa – Częstochowa
- Czyrwionka – Czerwionka
- Domb – Dąb
- Dymbiensko - Dębieńsko
- Fryna – Nowy Bytom
- Gisz – Giszowiec
- Glajwic – Gliwice
- Góry – Tarnowskie Góry
- Halymba – Halemba
- Hindenburg - Zabrze
- Indianer – Indianin
- Idawajcha – Ligota
- Italijo – Włochy
- Jaszczymbio – Jastrzębie Zdrój
- Kalyty – Kalety
- Kandrzin – Kędzierzyn
- Katowicy – Katowice
- Kochlowicy – Kochłowice
- Laband – Gliwice-Łabędy
- Łazisk – Łaziska Grn.
- Lyndziny – Lędziny
- Leszczin – Leszczyny
- Loslau - Wodzisław Śląski
- Malapana – Mała Panew
- Malynie - Malenie
- Mechtal – Miechowice
- Nikisz – Nikiszowiec
- Nokło – Nakło Śl.
- Opóóle – Opole
- Orzysze, Orzysz – Orzesze
- Panewnik – Panewniki
- Piekar, Piekory – Piekary Śl.
- Piosek – Piasek
- Poloki – Polacy
- Przymszo – rzeka Przemsza
- Rajch – RFN
- Rosyjo, Russlandy – Rosja
- Rusy – Rosjanie
- Schwarzwald – Czarny Las
- Siywierz – Siewierz
- Świyntochlowic, Szwiyntochlowic, Świony – Świętochłowice
- Woźnik – Woźniki Śl.
- Ymieliń – Imielin
- Zdziszowic – Zdzieszowice
- Zobrze – Zabrze
miary czasu
- ćwierć na jedno / świerć... – piętnaście po dwunastej
- pół czwortej – wpół do czwartej
- trzi ćwierci na siódmo / ...świerci... – za piętnaście siódma
- punkt dwanosto – południe
karty
Na Śląsku bardzo popularną grą karcianą jest Skat wywodzący się z Niemiec. Stąd właśnie (ze Skata), wzięły się śląskie nazwy kolorów i figur w kartach.
KOLORY:
- grin – pik ♠
- krojc – trefl ♣
- herc – kier ♥
- szel, siela (zl) – karo ♦
FIGURY:
- dupek, jupek (zl) – walet (np. krojcdupek – walet trefl)
- ober – dama
- kenich – król
- tuz – as
inne terminy karciane
- rajcowanie – licytowanie
- sztych – lewa
- hand – gra "z ręki"
- angezagt – gra "zapowiedziana"
określenia z dialektu górników i techniczne
A
- ajzynblat – brzeszczot do metalu
- ajzynzyga – piła (do metalu)
- anszleger – nastawiacz przy windzie kopalnianej
B
- bajzyga – wyrzynarka (piła do drewna)
- bormaszyna – wiertarka pneumatyczna
- budunek – zabezpieczenie stropu w kopalni
C
- cechować – znaczyć, zaznaczać (np. miejsce na dziurę w ścianie)
- chodnik – główny korytarz
- colsztok – miarka składana, calówka
- cwinger, cwinga (zl) – ściskacz
F
- fajla – pilnik
- fajlbank – stół warsztatowy
- faustlik – średni młotek, mniejszy od pyrlika
- fedra – sprężyna
- fedrować – urabiać
- fela – deska
- fusgruba – kanał piekarski
G
- galman – ruda cynku
- glajza – szyna
- gruba – kopalnia
H
- hajer – górnik strzałowy
- haszpel – kołowrót (w kopalni)
- hercówa – łopata
- holajza – dłuto
K
- kalfas – pojemnik do mieszania zaprawy
- karbidka – górnicza lampa karbidowa
- krajzyga – stół z piłą używany do cięcia drewna na opał, ale nie tylko.
- kurbla – korba
L
- lajsta – listwa
- lasia – metalowa poprzeczka przy słupku, do której przybija się przęsło płotu
- laubzega – cienka piłka metalowa do wycinania gł. w drewnie (włośnica)
M
- majzel – przecinak
- malta – zaprawa murarska
- myjtermas – metr krawiecki
N
- nagel – gwódźdź (Górny Śląsk *)
P
- papniok (zl), papiok (Górny Śląsk *) – rodzaj gwózdka wbijanego do papy. Krótki z szerokim łebkiem.
- pyrlik – młotek (duży – używany w kopalni)
"Przekop" – Glowny chodnik na dole kopalni.Jest ich zazwyczaj pare z przeznaczeniem na transport.
R
- rajbetka – packa murarska
- raszpla – duży pilnik
- ryl, sztychowka – szpadel
S
- szishajer – górnik strzałowy
- szlajfmaszyna – szlifierka
- szmergielpapiur, szmergiel – papier ścierny (Górny Śląsk *)
- szmira, szmyra – smar (Górny Śląsk *)
- szraubsztok – imadło (Górny Śląsk *)
- sztajger – sztygar
- sztamajza – dłuto (Górny Śląsk *)
- sztechówka (ŚO), sztychówa – szpadel
- sztople, sztomple – drewniane podpory , stemple
- sztrom – prąd (elektryczny)
- szwajsować – spawać (Górny Śląsk *)
- szwela – drewniany podkład kolejowy
- szychta – dniówka
- szloga – "brama" przed parą młodą
Ś
- szleper – ładowacz
- ślypia – oczy
- śteker – przełącznik
- śrobśtok/śrubśtok – imadło
W
- wajcha – uchwyt, np. dźwigni, zwrotnica kolejowa/tramwajowa
- wapyn – herb
- waserwoga – poziomica
Z
- zapucować – otynkować mur (ger. der Putz=tynk)
- zejgeblat – brzeszczot, także piłka do metalu (ger. das Sägeblatt)
- zicherung – bezpiecznik (ger. die Sicherung)
Charakterystyczne zwroty i powiedzenia
- Szczyńść Boże – dzień dobry
- Dej Boże – odpowiedź na Szczynść Boże
- Z Panym Bogiem – do widzenia
- Jerona! – cholera!
- Mos ptoka – Jesteś szalony!
- Mosz aua – j.w.
- Dej ptokowi wody, bo ci zdechnie! – j.w.
- Po ptokach – za późno
- Utopiou śe w maślonce – nie wiadomo gdzie ktoś jest
*
Górny Śląsk: tu rejon miast Bytom, Chorzów, Gliwice, Katowice, Knurów, Miasteczko Śląskie, Mikołów, Mysłowice, Piekary Śląskie, Pszczyna, Radzionków, Ruda Śląska, Rybnik, Siemianowice Śląskie, Świętochłowice, Tarnowskie Góry, Tychy, Zabrze
Indeks:
F
fajlbank ~ faustlik ~ fedra ~ fedrować ~ fliger ~ flyja ~ fojera ~ ognisko fojercok ~ fojerman ~ fojerwera ~ fomlowanie ~ forhang ~ fórt ~ Franc ~ frasunek ~ frechowny ~ frela ~ dziewczyna (urodziwa,ładana) Frida ~ frup ~ fulać ~ gadać głupoty furgać ~ latać fusbal ~ piłka nożna fuslapa ~ fusgruba ~ furt ~ futer ~ futrować ~ karmić fuzekle ~ skarpety fyjtla ~ fynsterbret ~
G
gacić ~ gadzina ~ galert ~ galareta galman ~ galoty ~ spodnie ganc ~ gangol ~ gańba ~ hańba gardina ~ firana- zasłony gardinsztanga ~ genau ~ gebis ~ proteza (sztuczne zęby) geburstag ~ urodziny geldtasza ~ gelender ~ geltag ~ gepel ~ geriht ~ gibać się ~ (gibej się) rusz się gibki ~ szybki Gielo ~ gift ~ gipsdeka ~ gira ~ noga giskana ~ Gita ~ gitra ~ giwera ~ pistolet, (broń) gizd ~określenie dziecka, łobuziak glaca ~ (goło laca)goła głowa glacok ~ Glajwic ~ Gliwice glajza ~ glanc ~ glancować ~ glaska ~ glaskugle ~ glyjta ~ gładko ~ gnojok ~ gnotek ~ godać ~ mówić, rozmawiać godka ~ rozmowa gody ~ goloc ~ goreć ~ gorki ~ gorący gorol ~ gorszyć ~ denerwować, gorzoła ~ wódka góra ~ grabcok ~ graca ~ reka gracić ~ grin ~ grincojg ~ grotek ~ gruba ~ kopalnia grubiorz ~ grunta ~ gryfny ~ zdrowy, ładny Gryjta ~ gulik ~ gumiklyjza ~ gumolok ~ gupielok ~ Gustla ~ Gustlik ~ gwjoździorz ~ gynsi ~ gęsi gypehalter ~ gyrcać ~ gyszynk ~ prezent
H
habać ~ haderlok ~ hadra ~ haferfloki ~ hajcować ~ palić w piecu hajer ~ Hajna ~ hajnel ~ hajtnąć się ~ ożenic się hakać ~ hakenkrojc ~ halać ~ halanger ~ halba ~ halbcajt ~ haltować ~ haltysztela ~ hampelman ~ Hana ~ handszuły ~ handgrif ~ Hanys ~ harest ~ hasie ~ śmieci hasiok ~ kosz na smieci haszpel ~ hauskyjza ~ hawerfloki ~ haziel ~ ubikacja hazok ~ heft ~ heftować ~ heklować ~ heksa ~ heksenszus ~ hejbama ~ hepać ~ odbijać sobie hercklekoty ~ hercówa ~ hercszlag ~ hering ~ heta ~ hica ~ hintehaus ~ hoch glanc ~ holajza ~ Holdek ~ hołda ~ honem ~ huciorz ~ hunzytryjgi ~ hyc ~ Hyjdla ~ hyngiel ~ hyrtoń
I
inacyć ~ ino ~ inkszy ~ inszy ~ ize
J
ja ~ jabcok ~ jabol ~ jakla ~ jeronie ~ jezder ~ jezderkusie ~ jo ~ jodać ~ jodło ~ jogódki ~ Jorg ~ Jorga ~ Justa ~ jył ~ jyny
K
kalić się ~ Karlik ~ karlus ~ kartong ~ kastrol ~ kejza ~ kenich ~ kerchow ~ kiery ~ kieta ~ kieuzać ~ klank ~ klupać ~ kneflik ~ knoutel ~ korflasia ~ kragiel ~ krajzyga ~ Krista ~ krojcować ~ kryka ~ kurbla ~ kuśka ~ kyjza
L
lachać ~ lać (lm lacie) ~ lacze ~ lajbik ~ lajera ~ lajsta ~ larmo ~ lasia ~ lata ~ latopjyrz ~ latoś ~ latosi ~ lauba ~ laubzega ~ launa ~ lazaryt ~ leber ~ leberwuszt ~ leluja ~ lewajtkosz ~ libsta ~ limo ~ linga ~ linkera ~ lipsta ~ lipścić ~ liwa ~ lojza ~ lomp ~ loncetla ~ Luca ~ lufciorz ~ luft ~ luftować ~ luftnąć się ~ lygnąć się ~ lykować ~ lynga ~ lyńcuch ~ lyńdźwiny laclik ~
Ł
łach ~ łaska ~ łaz ~ łazęga ~ łazić ~ łeb ~ łobocyć ~ łobślindrać się ~ łonaczyć ~ łonaczyć się ~ łoński ~ łosprawiać ~ łostuda
M
macha ~ majs ~ majtnońć sie ~ majzel ~ makówa ~ makówki ~ malta ~ mamlać ~ mamlas ~ mamrać ~ Manek ~ mandle ~ mantel ~ mara ~ maras ~ Maryjka ~ masara ~ masny ~ masorz ~ maszkiecić ~ maszkiet ~ maszkiytnik ~ maścić ~ maślnicka ~ melać ~ merta ~ meter ~ Micia ~ miech ~ mierzić ~ miesioncek ~ miglanc ~ miszong ~ mita ~ miynsek ~ miynso ~ mjarkować ~ mlyc ~ mobil ~ mobilniok ~ moczka ~ modry ~ moplik ~ morzyć ~ mota ~ motlać się ~ motyka ~ muldać ~ mulorz ~ Munda ~ Mundek ~ municyjo ~ muskle ~ muter ~ mutra ~ muterka ~ mycka ~ myjtermas ~ mylka
N
na ~ nachtop ~ nacyjo ~ naćkać się ~ nagaty ~ nagel ~ najduch ~ naloć ~ naprany ~ naskfol ~ nasuć ~ nazod ~ nazdać ~ nec ~ neger ~ nieskoro ~ nikaj ~ nociastek ~ nudle ~ nudelzupa ~ nudelkula ~ nulki ~ nupel ~ nynać ~ Nyśka
O
obalić ~ obstować ~ oblekać ~ obuć ~ ochlaptus ~ ofultać się ~ Ojga ~ Ojgen ~ oklapnyć ~ olik ~ ołblat ~ oły ~ oma ~ omparta ~ onaczyć ~ opa ~ oplerka ~ ordnung ~ oszkliwy ~ ouber ~ ouberiba ~ ożarty ~ ożraty ~ ożyrok ~ ożralec
P
padać ~ padze ~ pakerny ~ pampoń ~ pana ~ pantać ~ papać ~ papagaj ~ papendekel ~ papniok ~ parfin ~ paryzol ~ patrony ~ patyntregel ~ pastwa ~ Paulek ~ pensyja ~ Pepik ~ petronelka ~ pic ~ pierdoła ~ pieron ~ pierona kandego ~ pieroński ~ pierwyj ~ pierzyński ~ Pietrek ~ pikać ~ pila ~ pilować ~ piontka ~ piskać ~ pitać ~ pitfok ~ piznąć ~ piździawica ~ piździeć ~ piździk ~ plac ~ planeciorz ~ plaskaty ~ plompa ~ płacki ~ płony ~ pochać ~ pocwić ~ podciep ~ podugowaty ~ podwiela ~ podziać ~ podzim ~ podziwać się ~ pojakymu ~ pole ~ poleku ~ pomywać ~ Ponboczek ~ ponć ~ popaprany ~ popsznioł ~ porwać ~ posaŋknąć ~ postrzedni ~ pośmiwny ~ pośtamfować ~ potek ~ potka ~ potrow ~ powanz ~ powązić ~ pozór ~ potmanyj ~ półrzitek ~ pra ~ prać się ~ prawok ~ preswurzt ~ prontki ~ przać ~ przeca ~ przeciepować ~ przedsia ~ przekludzać się ~ przepadzity ~ przychlast ~ przykopa ~ psinco ~ pukiel ~ pukieltasia ~ puklaty ~ pulać się ~ pulok ~ pultok ~ purtnońć ~ Pyjter ~ pykać ~ pyndala ~ pyrlik ~ pyrsk ~ pyrtek ~ pysk ~ pytlik ~ pytok
R
radijok ~ radiska ~ raja ~ rajbetka ~ Rajch ~ rajcować ~ rajza ~ rajzować ~ rajzyfiber ~ rant ~ raszpla ~ recht ~ rechtor ~ reklamtasia ~ Richard ~ Richat ~ robotny ~ rod ~ rojber ~ rojbrować ~ roma ~ romplować ~ roz ~ roztomaity ~ roztomiły ~ roudkapa ~ rouza ~ Rouza ~ ruby ~ Rudi ~ ruła ~ rus ~ rychtować ~ rychtig ~ ryczka ~ Ryjza ~ ryl ~ ryma ~ ryszawy ~ ryzok ~ rzadny ~ rzondzić ~ rzić ~ rzyć ~ rzykać ~ rzympolić
S
seblykać się ~ siąpą ~ siąpić ~ siela ~ siodać ~ siupa ~ siyc ~ skondsi ~ skopiec ~ skóra ~ słepać ~ smarkoc ~ smykać ~ srandownik ~ stalkapa ~ starka ~ starzyk ~ styknonć ~ sym tam szel ~ soczewa ~ szczewik ~ szczyrkówka ~ szery ~ szezlong ~ szlajfka ~ szlajfmaszyna ~ szloga ~ szmary ~ szmergiel ~ szmira ~ sznita ~ sznoptuch ~ szplint ~ szpotlać się ~ sztachnońć się ~ sztajgnonć ~ sztamajza ~ sztechówka ~ sztreka ~ sztrom ~ sztople ~ sztrachycla ~ sztrasebanka ~ sztrom ~ sztompel ~ sztychówa ~ sztych ~ sztychówka ~ sztyglować się ~ szumny ~ szusblech ~ szwajsować ~ szwela ~ szwong ~
Ś
ściebować ~ ściyl ~ ściyrnie ~ śleper ~ ślepok ~ ślimtać ~ Ślonzok ~ ślyndzuchy ~ ślyzyk ~ śkryftnąć ~ śmiertka ~ śmiotek ~ śniodać ~ śniołek ~ śpanga ~ śrobśtok ~ śteker ~ śtopować ~ śtora ~ śtrykować ~ śtyryrogaty ~ świdraty ~ świrzaty ~ świynte jonki ~ świyrcok
T
tablyt ~ tabula ~ tachać ~ tajle ~ tajojki ~ takutki ~ tanksztela ~ tańcowaczka ~ tarło ~ tasia ~ taskać ~ tasza ~ taślampa ~ tauzen ~ tej ~ Tejdor ~ tekla ~ tela ~ telki ~ terozki ~ Tesia ~ tinta ~ tintać ~ tisztuch ~ titek ~ titrać ~ toć ~ tomata ~ tonkać ~ topek ~ tor ~ torman ~ tortensztik ~ tragac ~ Trauda ~ treger ~ trichter ~ trit ~ tropić ~ Truda ~ trufać ~ truhła ~ trujok ~ tryjtki ~ trza ~ trześnia ~ trzí ~ tubera ~ tuberok ~ tukej ~ tunki ~ tuplikować ~ tuplok ~ tuste ~ tusty ~ tuz ~ tyj ~ tyjater ~ tyrckać ~ Tyjuś ~ tyta ~ tytka
U
uberiba ~ ukidać się ~ ufajdać się ~ ufifrać się ~ ujek ~ umfal ~ uniyskorzić ~ unterhouzy ~ upa
V
W
wachować ~ wachtyrz ~ wadzić się ~ wajcha ~ waleska ~ wander ~ wandzka ~ wanielicki ~ wanielik ~ wapyn ~ warzyć ~ warzecha ~ warzkuchnia ~ waserwoga ~ waszbret ~ waszkorb ~ waszpek ~ wawa ~ wądół ~ wąty ~ wciry ~ wela ~ wengiel wele ~ wercić się ~ werk ~ werkcojg ~ wertikol ~ westa ~ wetnąć się ~ wic ~ Wichta ~ wieczerzać ~ wieczerzo ~ wiela ~ wieprzki ~ wierch ~ wierza ~ wiertać ~ wihajster ~ wija ~ wilijo ~ Wilik ~ Wilem ~ winkiel ~ wista ~ włócyć ~ wodzionka ~ woniać ~ wor ~ wrazić ~ wszandy ~ wuszt ~ wusztzupa ~ wycug ~ wydować ~ wylyś ~ wyngloszpyr ~ wynokwiać ~ wytorbić ~ wziynść
Y
Yjduś ~ Ynglynder ~ Ynst ~ Yntka
Z
zaciągaczki ~ zaciongnońć się ~ zadek ~ zafropować ~ zajechać się ~ załośniczki zamt ~ zamtowy ~ zapucować ~ zarozki ~ zastawiać ~ zaś ~ znowu zawierać ~ zawrzyć ~ zbajslować ~ zbobcyć ~ zdechlok ~ zeblec się ~ Zefla ~ Zeflik ~ zejgeblat ~ Zelma ~ zelter ~ zic ~ zicać ~ zicherka ~ zicherung ~ ziele ~ ziemiok ~ zipać ~ zista ~ zmierzły ~ znojdować ~ zofórt ~ zoki ~ zokle ~ zol ~ zola ~ zolicić ~ zolyty ~ iśc na zolety, iść na randke zołza ~ zoka ~ zomienta ~ zaspy zowita ~ zrykowiny ~ zwyrtać ~ Ziga ~ Zyga ~ zymft ~ musztarda zyrtka
Ż
żadło ~ lustro żadnik ~ żałośnice ~ kolczyki żdorać' ~ żduchać ~ żeleźniok ~ piecyk węglowy żymlok ~ bułczanka żymła ~ bułka żyniaczka ~ ślub żyżyń