złamać: Różnice pomiędzy wersjami

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-[[en:złamać]]
 == złamać ({{język polski}}) ==
+{{wymowa}} {{IPA3|zwamat͡ɕ}}
-{{WEdycji}}
-{{wymowa}}
 {{znaczenia}}
-''czasownik''
+''czasownik przechodni'' {{dk}}
+: (1.1) [[działanie]]m [[fizyczny]]m ([[wcześniej]] [[zginać|zginając]], [[naciskać|naciskając]] [[lub]] [[uderzać|uderzając]]) [[rozdzielić]] [[coś]] [[na#na (język polski)|na]] [[kilka]] ([[zwykle]] [[na#na (język polski)|na]] [[dwa|dwie]]) [[cześć|części]]
-: (1.1) [[odnieść]] [[obrażenie|obrażenia]] [[fizyczny|fizyczne]]
-: (1.2) [[zniszczyć]], [[naruszyć]]; [[nie#nie (język polski)|nie]] [[zrealizować]] [[coś|czegoś]], [[przerwać]]
+: (1.2) [[pokonać]], [[przezwyciężyć]], [[zwalczyć]], [[zniweczyć]], [[zniszczyć]]
+: (1.3) [[zostać]] [[przyczyna|przyczyną]] [[czyjś|czyjegoś]] [[zły|złego]] [[samopoczucie|samopoczucia]] (''zazwyczaj w [[imiesłów przymiotnikowy bierny|imiesłowie przymiotnikowym biernym]]'' – złamany)
-: (1.3) [[skrzywdzić]] [[ktoś|kogoś]], [[wyrządzić]] [[ktoś|komuś]] [[krzywda|krzywdę]]
-: (1.4) [[przekroczyć]] [[obowiązywać|obowiązujące]] [[zasada|zasady]]
+: (1.4) [[przekroczyć]], [[naruszyć]] [[obowiązywać|obowiązujące]] [[prawo]], [[zasada|zasady]], [[przepis]]y; [[postąpić]] [[wbrew]] [[one|nim]]; [[także]] [[nie#nie (język polski)|nie]] [[dotrzymać]] [[jakiś|jakiegoś]] [[zobowiązanie|zobowiązania]]
+: (1.5) {{druk}} [[podzielić]] [[tekst]] [[gazeta|gazety]], [[książka|książki]] [[lub]] [[czasopismo|czasopisma]] [[do]] [[szerokość|szerokości]] [[szpalta|szpalt]], [[tabela|tabel]], [[klisza|klisz]], [[tytuł]]ów, [[itp.]] [[element]]ów [[drukarski]]ch
-{{odmiana|polski}}
+''czasownik zwrotny''
+: (2.1) [[zostać]] złamanym (1.1), [[pęknąć]]
+: (2.2) [[ulec]] [[namowom]] [[lub]] [[pod]] [[przymus]]em; [[ustąpić]]
+{{odmiana|polski}} {{koniugacjaPL|IX}} złam|ać
 {{przykłady}}
-: (1.1) '''''Złamał''' [[ręka|rękę]] [[i#i (język polski)|i]] [[musieć|musiał]] [[natychmiast]] [[jechać]] [[do#do (język polski)|do]] [[szpital]]a.
+: (1.1) ''[[rzucać|Rzucałeś]] [[ołówek|ołówkiem]] [[o#o (język polski)|o]] [[ziemia|ziemię]] [[i#i (język polski)|i]] [[dziwić się|dziwisz się]], [[że]] [[gryfel]] [[być|jest]] [[złamać|złamany]].''
+: (1.1) ''[[kierowca|Kierowca]] [[mieć|miał]] [[ogromny|ogromne]] [[szczęście]]. [[po#po (język polski)|Po]] [[ta|tej]] [[okropnie]] [[wyglądać|wyglądającej]] [[kraksa|kraksie]] [[złamać|złamał]] [[jedynie]] [[piszczel]] [[i#i (język polski)|i]] [[kilka]] [[paliczek|paliczków]].''
-: (1.2) ''[[lokalny|Lokalna]] [[stacja]] [[radio]]wa '''złamała''' [[cisza|ciszę]] [[wyborczy|wyborczą]].
-: (1.3) ''[[po|Po]] [[długi]]m [[i#i (język polski)|i]] [[ciężki]]m [[przesłuchanie|przesłuchaniu]] [[dać|dał]] [[się]] '''złamać''' [[i#i (język polski)|i]] [[przyznać|przyznał]] [[się]] [[do#do (język polski)|do]] [[postawiony]]ch [[zarzut]]ów.
+: (1.2) ''[[po#po (język polski)|Po]] [[czterogodzinny|czterogodzinnej]] [[walka|walce]] [[udać|udało]] [[się]] [[nareszcie]] [[złamać]] [[szyk]]i [[nieprzyjaciel]]a, [[co]] [[doprowadzić|doprowadziło]] [[do#do (język polski)|do]] [[on|jego]] [[ostateczny|ostatecznej]] [[porażka|porażki]].''
-: (1.4) '''''Złamałeś''' [[prawo]] [[i#i (język polski)|i]] [[musieć|musisz]] [[ponieść]] [[konsekwencja|konsekwencje]] [[to#to (język polski)|tego]] [[czyn]]u.
+: (1.3) ''[[nie|Nie]] [[dziwić się|dziwię się]], [[że]] [[ten]] [[człowiek]] [[chcieć|chciał]] [[zabić się|się zabić]]. [[być|Jest]] [[kompletnie]] [[złamać|złamany]] [[śmierć|śmiercią]] [[żona|żony]] [[i#i (język polski)|i]] [[dwójka|dwójki]] [[on|jego]] [[dziecko|dzieci]] [[w#w (język polski)|w]] [[pożar]]ze.''
+: (1.4) ''[[jeździć|Jeżdżąc]] [[po pijanemu]] [[złamać|złamałeś]] [[prawo]], [[więc]] [[musieć|musisz]] [[ponieść]] [[to|tego]] [[konsekwencja|konsekwencje]].''
-{{składnia}}
+: (1.5) ''[[ta|Ta]] [[kobieta]] [[od]] [[adiustacja|adiustacji]] [[tekst]]u [[nie]] [[nadawać się|nadaje się]] [[do#do (język polski)|do]] [[swój|swojej]] [[praca|pracy]], [[złamać|złamała]] [[słowo]] "[[przewód]]" [[po#po (język polski)|po]] [[litera|literze]] "[[w#w (język polski)|w]]".''
-{{kolokacje}} (1.1) ~ [[ręka|rękę]], ~ [[noga|nogę]], ~ [[ząb]], ~ [[nos#nos (język polski)|nos]], ~ [[kark]], ~ [[kręgosłup]]; (1.2) ~ [[obietnica|obietnicę]], ~ [[przyrzeczenie]], ~ [[zasad]]y; ~ [[słowo]]; ~ [[hasło]], [[kod]]; ~ [[ołówek]], ~ [[kredka|kredkę]]; (1.3) ~ [[serce]], ~ [[ktoś|komuś]] [[życie]], ~ [[ktoś|kogoś]]; ~ [[duma|dumę]], ~ [[upór]], ~ [[opór]]; (1.4) ~ [[regulamin]], ~ [[konstytucja|konstytucję]], ~ [[prawo]], ~ [[cisza wyborcza|ciszę wyborczą]], ~ [[system]]
+: (2.1) ''[[zginać|Zgiąłem]] [[linijka|linijkę]] [[tak]] [[mocno]], [[że]] [[złamać się|się złamała]].''
+: (2.2) ''[[po|Po]] [[długi]]m [[i#i (język polski)|i]] [[ciężki]]m [[przesłuchanie|przesłuchaniu]] [[złamać się|złamał się]] [[i#i (język polski)|i]] [[przyznać|przyznał]] [[się]] [[do#do (język polski)|do]] [[postawiony]]ch [[zarzut]]ów.''
+{{składnia}} (1.1-5) ~ +{{B}}
+{{kolokacje}} (1.1) ~ [[kredka|kredkę]]/[[ołówek]]/[[narta|nartę]]/[[patyk]]/[[laska|laskę]]/[[pieczęć]]/[[drzewo]]/[[miecz]]/… • ~ [[ręka|rękę]]/[[noga|nogę]]/[[ząb]]/[[nos#nos (język polski)|nos]]/[[kark]]/[[kręgosłup]]/…; (1.2) ~ [[opór]] • ~ [[szyk]]i [[nieprzyjaciel]]a • ~ [[duma|dumę]]/[[pycha|pychę]]/[[upór]]; (1.3) [[być]] [[kompletnie]]/[[całkowicie]]/[[zupełnie]] złamanym • złamany [[choroba|chorobą]]/[[nieszczęście]]m; (1.4) ~ [[słowo]]/[[przysięga|przysięgę]]/[[przyrzeczenie]]/[[obietnica|obietnicę]]/[[cisza wyborcza|ciszę wyborczą]]/[[prawo]]/[[przepis]]y/[[regulamin]]/[[konstytucja|konstytucję]]/[[zasada|zasady]]/… • ~ [[post]]; (1.5) ~ [[tekst]]
 {{synonimy}} (1.1) [[popsuć]], [[zniszczyć]], [[uszkodzić]], [[naruszyć]], [[pokonać]], [[pęknąć]], [[rozerwać]]
 {{antonimy}} (1.1) [[naprawić]], [[zreperować]]
-{{pokrewne}} {{czas}} [[łamać]], [[przełamać]], [[wyłamać]], [[rozłamać]]; {{przym}} [[złamany]]; {{rzecz}} [[złamanie]]
+{{pokrewne}} {{czas}} {{ndk}} [[łamać]], [[przełamać]], [[wyłamać]], [[rozłamać]]; {{rzecz}} [[złamanie]]
+{{frazeologia}} (1.1) [[złamany we dwoje]], [[złamać hasło]]/[[złamać kod|kod]]/[[złamać szyfr|szyfr]]/[[zabezpieczenie|zabezpieczenia]], [[nie mieć złamanego grosza|nie mieć]]/[[nie dać komuś złamanego grosza]], [[złam ręce i nogi]] (=[[połam ręce i nogi]]), [[złam kark]], [[złamać pióro]], ''przysłowia'': [[żeby kózka nie skakała, to by nóżki nie złamała|żeby]]/[[gdyby kózka nie skakała, to by nóżki nie złamała]]; (1.2) [[złamać komuś serce]], [[złamać komuś życie]];
-{{frazeologia}} [[złamać komuś serce]]; [[złamany grosz]]; [[połamania piór]]
-{{etymologia}}
+{{etymologia}} {{etym|pol|z-|łamać}}
 {{uwagi}}
 {{tłumaczenia}}
 * angielski: (1.1) [[break]]