Wikisłownik:Zasady tworzenia haseł/Odmiana

Ta strona jest rozwinięciem strony Zasady tworzenia haseł i zawiera informacje, jak powinien wyglądać opis odmiany hasła.

Zasady ogólne

Staramy się nie wypisywać każdego wyrazu odmiany, a jedynie jego część nieodmienną. Część wyrazu, która się nie odmienia, od części odmiennej oddzielamy znakiem |. Później część tę zastępujemy tyldą ~.

Sposób zapisu odmiany zależy zarówno od języka, jak i od części mowy.

rzeczowniki

Przy rzeczownikach wypisujemy najpierw formy liczby pojedynczej, a następnie mnogiej. W ramach liczby pojedynczej wypisujemy po kolei formy wszystkich przypadków (nazw przypadków nie zapisujemy), oddzielając je przecinkami. Następnie, po średniku wypisujemy po kolei formy liczby mnogiej. Nie wypisujemy rodzajników (wyjątek: rzeczowniki niemieckie), przedimków itp. Jeżeli odmiana jest w miarę regularna, wypisujemy tylko pełną formę mianownika liczby pojedynczej.

Przykład:

lp odmian|a, ~y, ~ie, ~ę, ~ą, ~ie, ~o; lm ~y, ~, ~om, ~y, ~ami, ~ach, ~y

{{lp}} odmian|a, ~y, ~ie, ~ę, ~ą, ~ie, ~o; {{lm}} ~y, ~, ~om, ~y, ~ami, ~ach, ~y

Zwróć uwagę, że nie dodajemy wykrzyknika przy wołaczu.

Przykład odpowiada tabelce:

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	odmiana	odmiany
dopełniacz	odmiany	odmian
celownik	odmianie	odmianom
biernik	odmianę	odmiany
narzędnik	odmianą	odmianami
miejscownik	odmianie	odmianach
wołacz	odmiano	odmiany

rzeczowniki bez liczby pojedynczej i mnogiej

Istnieją rzeczowniki, które nie posiadają liczby pojedynczej albo liczby mnogiej: Singulare tantum i Plurale tantum. Zaznaczamy to w następujący sposób (tu przykład dla języka polskiego, ale oba typy rzeczowników są wspólne dla wielu języków):

''rzeczownik, rodzaj niemęskoosobowy''
...
{{odmiana}} (1.1) {{blp}}; {{lm}} widł|y, ...

''rzeczownik, rodzaj żeński''
...
{{odmiana}} (1.1) {{lp}} odzież, ...; {{blm}}

Uwaga: nie każdy rzeczownik, który dotyczy czegoś, co nie może mieć dwóch egzemplarzy, nie ma przez to liczby mnogiej. Na przykład Europa, Azja, Afryka i wiele innych słów tego typu ma liczbę mnogą, choć taka nie jest często używana, ale wciąż można ją znaleźć w felietonach i książkach. Dlatego "brak liczby mnogiej" można wpisywać tylko wtedy, gdy w wiarygodnym słowniku jest wprost napisane, że słowo nie ma liczby mnogiej. Jeśli w słowniku nie jest podana liczba mnoga, nie musi to oznaczać automatycznie, że słowo liczby mnogiej nie ma, bo wiele słowników pomija "zbyt proste" (regularne) odmiany słów.

przymiotniki

Odmianę przymiotników zapisujemy przez podanie po kolei form wszystkich istniejących w danym języku rodzajów (o ile odmiana przymiotnika przez rodzaje wymaga zmiany jego formy) oraz - po średniku - formę stopnia wyższego rodzaju męskiego. Jeżeli przymiotnik odmienia się nieregularnie, podajemy również formy innych rodzajów. Jeżeli tworzenie stopnia najwyższego również jest nieregularne, dopisujemy i ten stopień. W razie potrzeby nie boimy się stosować słówek "bardziej", "najbardziej" i ich obcojęzycznych odpowiedników.

Przykłady:

(j. polski) prawdziw|y, ~a, ~e, ~i, ~e; stopień wyższy: ~szy

(j. polski) czerwon|y, ~a, ~e, ~i, ~e; stopień wyższy: czerwieńszy

(j. polski) kwadratow|y, ~a, ~e, ~i, ~e; stopień wyższy: nie tworzy

(j. polski) ubo|gi, ~ga, ~gie, ~dzy, ~gie; stopień wyższy: ~ższy, ~ższa, ~ższe, ~żsi, ~ższe

(j. angielski) good; stopień wyższy: better; stopień najwyższy: best

(j. angielski) cautious; stopień wyższy: more ~

Zobacz: prawdziwy, czerwony, kwadratowy, ubogi, angielskie: good, cautious

Zobacz też: informacje na temat przymiotników w języku polskim

przysłówki

W przypadku gdy przysłówek stopniuje się, jak np. dobrze, korzystnie, kozacko itd., wpisujemy, odpowiednio:

st. wyższy lepiej; st. najwyższy najlepiej

st. wyższy korzystniej; st. najwyższy najkorzystniej

st. wyższy bardziej kozacko; st. najwyższy najbardziej kozacko

gdy nie stopniuje się, jak np. niedawno, wpisujemy

nieodm.

Zasady dla poszczególnych języków

• Polski
• Angielski
• Holenderski
• Czeski
• Islandzki
• Łaciński
• Niemiecki
• Rosyjski
• Słowacki

Język dolnołużycki

rzeczowniki

Podajemy kolejno: liczbę pojedynczą, podwójną, mnogą. Kolejność przypadków jak w języku polskim (bez wołacza, którego nie ma w dolnołużyckim).

czasowniki

Podajemy kolejno: liczbę pojedynczą, podwójną, mnogą. Podajemy zawsze pełną odmianę w czasie teraźniejszym, więcej informacji dodajemy wtedy, są dla Polaka nieoczywiste (wzorzec odmiany jest inny, niż byłby, gdyby wyraz był z języka polskiego) albo są nieregularne. Dla oszczędności miejsca jako formę czasu przeszłego podajemy z reguły tylko ł-formę liczby pojedynczej rodzaju męskiego, jako tryb rozkazujący formę dla liczby pojedynczej, jako imiesłów imiesłów przysłówkowy bierny. Gdy czasownik zaprzecza się inaczej, niż przez dodanie "nje-", podajemy przeczenie (szablon {{przecz}}).

Wzór w haśle graś.

Języki duński, norweski, szwedzki

W odróżnieniu od jęz. polskiego, języki nordyckie mają mniej form odmiany, w zw. z czym odmienione słowa można podawać w całości (tj. "hunden", a nie "~en"), co ułatwi użytkownikowi wyszukiwanie.

rzeczowniki

Podajemy cztery formy, pełne: formę z rodzajnikiem nieokreślonym i formę określoną, lm formy nieokreśloną i określoną, np:

odmiana:

(1.1) en hund, hunden, hunde, hundene

odmiana:

(1.1) en ordbok, ordboken, ordböcker, ordböckerna

czasowniki

Podajemy cztery formy, pełne: bezokolicznik, formy osobowe czasu teraźniejszego, przeszłego, imiesłów, np:

odmiana:

(1.1) at spise, spiser, spiste, (have) spist

przymiotniki

Podajemy pełne formy dla wszystkich rodzajów i liczby mnogiej oraz stopnie wyższy i najwyższy, np:

odmiana:

(1.1) fattig, fattigt, fattige; st. wyższy fattigere, st. najwyższy fattigst

zaimki osobowe

Podajemy formę podmiotu i dopełnienia, a w uwagach dajemy linka do omówienia zaimków w Aneksie, np:

uwagi: (1.1) zob. też: jag ~ han ~ hon ~ den ~ det ~ vi ~ ni ~ de → zaimki w języku szwedzkim
uwagi: (1.1) zob. też: du ~ han ~ hun ~ det ~ den ~ vi ~ I/De ~ de → zaimki w języku duńskim

Język francuski

Odmianę zapisujemy używając odnośników do znaczeń (1.1), (1.2) itd.

Jeżeli taka sama odmiana odnosi się do (1.1) i (1.2), wtedy piszemy (1.1-2).
Jeżeli taka sama odmiana odnosi się do (1.1) i (2.1), wtedy piszemy (1-2.1).
Jeśli ta sama odmiana odnosi się do (1.1) i (1.3), ale nie do (1.2), wtedy piszemy (1.1,3) i osobno (1.2)

rzeczowniki

W języku francuskim rzeczowniki mogą mieć rodzaj męski lub żeński - odpowiedni wpisujemy więc w polu "znaczenia", po przecinku, za słowem "rzeczownik".

W polu "odmiana" podajemy tylko liczbę pojedynczą i mnogą rzeczownika. Dla łatwości zapamiętania, przy liczby pojedynczej zapisujemy również rodzajnik nieokreślony rzeczownika:

odmiana:

(1.1) lp une table; lm tables (zapis w kodzie: {{lp}} une table; {{lm}} tables)

Jeżeli rzeczownik nie posiada liczby mnogiej lub nie posiada liczby pojedynczej, wtedy piszemy, że jest on nieodmienny:

odmiana:

(1.1) nieodm. (zapis w kodzie: {{nieodm}})

czasowniki

Odmiana czasowników francuskich powinna zawierać kolejno: formę bezokolicznika, formę participe présent i participe passé (przed tą drugą w nawiasie czasownik posiłkowy z jakim jest ona używana w czasach złożonych), temat czasownika w czasie futur simple, temat czasownika w czasie passé simple oraz temat czasownika w trybie subjonctif, np.:

odmiana:

(1.1) parler, parlant, (avoir) parlé, parler-, parl-, parl-

odmiana:

(1.1) choisir, choisissant, (avoir) chosi, choisir-, chois-, choisiss-

odmiana:

(1.1) mettre, mettant, (avoir) mis, mettr-, m-, mett-

Jeśli w czasie teraźniejszym czasownik ma odmianę nieregularną, to jego odmianę zapisujemy za formą bezokolicznika, w nawiasie. Jeżeli czasownik odmienia się nieregularnie w czasie passé simple lub trybie subjonctif, to zapisujemy odmianę w tym czasie i/lub trybie w nawiasie, za ich formami:

odmiana:

(1.1) venir (je viens, tu viens, il vient, nous venons, vous venez, ils viennent), venant, (être) venu, viendr-, v- (je vins, tu vins, il vint, nous vînmes, vous vîntes, ils vinrent), vienn- (je vienne, tu viennes, il vienne, nous venions, vous veniez, ils viennent)

przymiotniki

W odmianie przymiotników podajemy ich liczbę pojedynczą i mnogą rodzaju męskiego, formę rodzaju żeńskiego (liczba pojedyncza i mnoga) oraz stopniowanie (w stopniowaniu podajemy tylko formy liczby pojedynczej rodzaju męskiego). Rodzaj żeński przymiotnika zapisujemy za pomocą szablonu {{rodzż}}, a stopniowanie przymiotników za pomocą szablonu {{stopn}} np.

odmiana:

(1.1) lp grand; lm grands; Szablon:rodzż; st. wyższy plus grand; st. najwyższy le plus grand; (zapis w kodzie: {{lp}} grand; {{lm}} grand; {{rodzż|grande|grande}}; {{stopn|plus grand|le plus grand}})

Jeśli przymiotnik posiada dwie formy rodzaju męskiego (używaną z rzeczownikami zaczynającymi się od samogłoski lub "h" niemego oraz tę używaną z rzeczownikami zaczynającymi się spółgłoską inną niż "h" nieme), w liczbie pojedynczej i mnogiej piszemy formę używaną przed rzeczownikami zaczynającymi się spółgłoską, następnie po slashu formę używaną przed rzeczownikami zaczynającymi się samogłoską (w stopniowaniu piszemy tylko pierwszą z tych dwóch form):

odmiana:

(1.1) lp nouveau / nouvel; lm nouveaux; Szablon:rodzż; st. wyższy plus nouveau; st. najwyższy le plus nouveau; (zapis w kodzie: {{lp}} nouveau / nouvel; {{lm}} nouveaux / nouveaux; {{rodzż|nouvelle|nouvelles}}; {{stopn|plus nouveau|le plus nouveau}}

różnice pomiędzy dialektami

Niektóre słowa są specyficzne tylko dla Francji, Belgii, Szwajcarii, Kanady (Quebecu) lub Akadii. W takim wypadku używamy kolejno szablonów {{francmetr}}, {{belgfranc}}, {{szwajcfranc}}, {{kanadfranc}} oraz {{akadian}}, np. (hasło blé d'Inde):

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męski

(1.1) kanad. franc. kukurydza

W przypadku Kanady dla wyrażeń używanych w Quebecu stosujemy {{kanadfranc}}, jeśli natomiast dane słowo używane jest tylko w prowincjach atlantyckich (tzw. akadiański), to piszemy tylko {{akadian}}. Jeżeli jakieś słowo jest charakterystyczne np. dla Ontario (używa się tam tej samej odmiany francuskiego, co w Quebecu, ale z pewnymi regionalnymi naleciałościami), to piszemy szablon kanadfranc, a w uwagach dokładniej piszemy o tym, gdzie się danego słowa używa.

Język staro-cerkiewno-słowiański

rzeczowniki

Podajemy pełną odmianę w skróconej wersji: w mianowniku liczby pojedynczej zaznaczamy granicę między tematem a końcówką pionową kreską |, a następnie dla pozostałych przypadków wypisujemy po tyldzie same końcówki. W odróżnieniu od języka rosyjskiego mamy siedem przypadków, które podajemy w takiej kolejności jak w języku polskim. Dodatkowo pomiędzy liczbą pojedynczą a mnogą podajemy liczbe podwójną.

(1.1) lp кост|ь, ~и, ~и, ~ь, ~ьѭ, ~и, о ~и; du ~и, ~ью, ~ьма, ~и, ~ьма, ~ью, о ~и; lm ~и, ~ьи, ~ьмъ, ~и, ~ьми, ~ьхъ, о ~и