niebieski

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego

niebieski (język polski)[edytuj]

niebieski (1.1)
niebieskie (1.1) kwiaty
niebieska (2.1) żarówka
niebieski (2.3) posłaniec
niebiescy (3.1)
wymowa:
IPA[ɲɛˈbʲjɛsʲci], AS[ńebʹi ̯esʹḱi], zjawiska fonetyczne: zmięk.i → j , ?/i
znaczenia:

przymiotnik jakościowy

(1.1) mający kolor piątego pasma tęczy, taki jak kolor pogodnego, bezchmurnego nieba, kwiatu lnu itp.[1]; mający kolor podstawowy; zob. też barwa niebieska w Wikipedii
(1.2) przen. zob. zachwycający; cudowny, niebiański[2]

przymiotnik relacyjny

(2.1) emitujący niebieskie (1.1) światło
(2.2) astr. dotyczący nieba jako pozornego sklepienia Ziemi[1]
(2.3) rel. dotyczący nieba jako wyobrażanego miejsca pobytu Boga, bogów, aniołów, świętych itp.[1]

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(3.1) pot. zob. policjant
odmiana:
(1.1-2)
(2.1-3)
(3.1)
przykłady:
(1.1) Płatki niezapominajki niebieskie.
(1.1) Pan w niebieskim dresie zbyt często oglądał się nerwowo, przez co za bardzo rzucał się w oczy.
(2.1) Niebieski laser zbudowany jest na bazie azotku galu.
(2.2) Gwiazdy i planety to ciała niebieskie.
(2.3) Nawróćcie się, bo bliskie jest królestwo niebieskie!
składnia:
kolokacje:
(1.1) kolor niebieski • barwa niebieska • pigmentacja niebieska • mieć / przybierać / przybrać kolor niebieski (barwę niebieską) • zmienić / zmieniać kolor na niebieski • odznaczać się kolorem niebieskim (barwą niebieską) • pomalować / przemalowywać / przemalować / barwić / zabarwiać / zabarwić na (kolor) niebieski (na niebiesko) • niebieska farba • niebieski lakier / barwnik / pigment / odcień • niebieskie światło • niebieskie morze / niebo • niebieskie oczy • niebieski kwiatek • niebieski samochódbiało-czerwono-niebieskibiało-niebieskibiałoniebieskibladoniebieskibrudnoniebieskiburoniebieskichabrowoniebieskiciemnoniebieskiciemnostalowoniebieskiczarnoniebieskiczerwononiebieskifioletowoniebieskigranatowoniebieskijaskrawoniebieskijasnoniebieskikobaltowoniebieskililiowo-niebieskililiowoniebieskimatowoniebieskimetalicznoniebieskimlecznoniebieskiołowianoniebieskipomarańczowo-niebieskipopielatoniebieskirdzawoniebieskiróżowoniebieskisinawoniebieskisinoniebieskisrebrzystoniebieskistalowoniebieskiszaroniebieskiszmaragdowoniebieskiturkusowoniebieskizielonawoniebieskizielonkawoniebieskizielonkowatoniebieskizielono-niebieskizielononiebieskiniebiesko-białyniebiesko-czarnyniebiesko-fioletowyniebiesko-granatowyniebiesko-lilaniebiesko-rdzawo-białyniebiesko-seledynowo-rdzawyniebiesko-szaryniebiesko-zielonyniebieskobiałyniebieskoczarnyniebieskofioletowyniebieskofiołkowyniebieskogranatowyniebieskolilaniebieskoliliowyniebieskookiniebieskopióryniebieskopopielatyniebieskopurpurowyniebieskosinyniebieskoskóryniebieskoskrzydłyniebieskoszaryniebieskośćniebieskozielonkawyniebieskozielonyandotukan niebieskiaprion niebieskiczosnek niebieskidrzewołaz niebieskigurami niebieskihalibut niebieskiłubin niebieskimarlin niebieskiniebieski smokniebieski nadolbrzymniebieski olbrzymorlik niebieskipaw niebieskialoza niebieskaantylopa niebieskamakaira niebieskamucha niebieskamuchodławka niebieskaprzydacznia niebieskatanagra niebieskazaraza niebieska
(2.1) niebieski laser / świetlik • niebieska żarówka / świetlówka / dioda / lampa
(2.2) ciało niebieskiefirmament niebieski • południk niebieskirównik niebieskirównoleżnik niebieskizwierzyniec niebieskisfera niebieska • sklepienie niebieskie • bieguny niebieskie
(2.3) Ojciec Niebieski • chwała niebieska • siła niebieskaKrólestwo Niebieskiehufce / zastępy niebieskie • aniołowie niebiescy
synonimy:
(1.1) reg. pozn. modrakowy, gw. (Górny Śląsk) modry
(1.2) ambrozyjski, arcy-piękny, błogi, boski, cudny, cudowny, czarujący, ładny, miły, miodowy, pełen wdzięku, piękny, powabny, przecudny, przecudowny, przepiękny, przesympatyczny, prześliczny, przeuroczy, przyjemny, przymilny, rozbrajający, rozkoszny, słodki, sympatyczny, śliczny, ujmujący, uroczy, urokliwy, wdzięczny, zniewalający
(2.2) niebiański, podniebny
(2.3) anielski, astralny, boski, boży, edeński, nadludzki, nadnaturalny, nadprzyrodzony, nadziemski, niebiański, niematerialny, nienaturalny, nieziemski, pański, ponadludzki, rajski, wybór, zaświatowy
(3.1) funkcjonariusz, mundurowy, pan władza, policjant, stróż prawa; pot. smerf, glina, gliniarz
antonimy:
(1.1) nieniebieski, żółty
(1.2) brzydki, koszmarkowaty, koszmarny, nieapetyczny, nieestetyczny, nieniebieski, obmierzły, obrzydliwy, odpychający, odrażający, odstręczający, ohydny, parszywy, paskudny, poczwarny, poniżej wszelkiej krytyki, potworkowaty, sparszywiały, szkaradny, szpetny, tandetny, wstrętny, wszawy; niżej wszelkiej krytyki
(2.1) nieniebieski
(2.2) nieniebieski, przyziemny, ziemski
(2.3) diabelski, nieniebieski, piekielny
hiperonimy:
(1.1) kolorowy
(1.2) świecący
(2.3) pozagrobowy
hiponimy:
(1.1) barwinkowy, białoniebieski, bladoniebieski, brudnoniebieski, buroniebieski, bławatkowy, bławatny, błękitnawy, błękitny, celestynowy, chabrowoniebieski, chabrowy, ciemnobłękitny, ciemnogranatowy, ciemnoniebieski, ciemnostalowoniebieski, ciemnoturkusowy, czarnoniebieski, czerwononiebieski, fioletowoniebieski, gołębi, granatowoniebieski, granatowy, indygowy, jaskrawoniebieski, jasnobłękitny, jasnoniebieski, kobaltowoniebieski, kobaltowy, lawendowoniebieski, lazurowy, liliowoniebieski, matowoniebieski, metalicznoniebieski, mlecznoniebieski, modrawy, modry, morski, niebieskawy, niebieskobiały, niebieskoczarny, niebieskofioletowy, niebieskofiołkowy, niebieskogranatowy, niebieskolila, niebieskoliliowy, niebieskooki, niebieskopióry, niebieskopopielaty, niebieskopurpurowy, niebieskosiny, niebieskoskrzydły, niebieskoskóry, niebieskoszary, niebieskozielonkawy, niebieskozielony, niebieskość, ołowianoniebieski, ołowianoniebieski, pawi, popielatoniebieski, rdzawoniebieski, różowoniebieski, sinawoniebieski, sinoniebieski, siny, srebrzystoniebieski, stalowoniebieski, szafirowy, szarobłękitny, szaroniebieski, szmaragdowoniebieski, turkusowoniebieski, turkusowy, ultramarynowy, zielonawoniebieski, zielonkawoniebieski, zielonkowatoniebieski, zielononiebieski
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. niebieskość ż, niebieskawość ż , niebo n, niebiosa nmos, niebiosy nmos, niebiańskość ż, niebieszczenie n, zaniebieszczenie n, zniebieszczenie n
przym. niebieskawy, niebiański
zdrobn. niebieściutki, niebieściuchny
przysł. niebiesko, niebieskawo, niebieściutko, niebiańsko
czas. niebieszczeć ndk., zaniebieszczeć dk., zniebieszczeć dk., niebieszczyć ndk., zaniebieszczyć dk., niebieścieć ndk., zaniebieścieć dk., zniebieścieć dk., niebieścić ndk., zaniebieścić dk.
tem. słow. niebiesko-
związki frazeologiczne:
myśleć o niebieskich migdałach / marzyć o niebieskich migdałach / śnić o niebieskich migdałachnie zgadnie pan Niewieski, co zrobi Pan Niebieskiniebieski ekran śmierciniebieski ptakprzenieść się do niebieskiej chwałyrosyjski kot niebieskiziemski pan strzyże, a niebieski strzeżeNiebieska Jerozolima
etymologia:
(1.1-2, 2.1-3) pol. niebo + -ski[3][4]
(3.1) od koloru umundurowania policji
uwagi:
(1.1) zobacz też: czerwonypomarańczowyżółtyzielonygranatowyfioletowy
(1.1) zobacz też: Indeks:Polski - Kolory
tłumaczenia:
źródła:
  1. 1,0 1,1 1,2 publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana płatna rejestracja Hasło „niebieski” w: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  2. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „niebieski” w: Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  3. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Porada „kolory” w: Poradnia językowa PWN.
  4. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „niebo” w: Aleksander Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1927.