błoto

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego
Podobna pisownia Podobna pisownia: blotoblotto

błoto (język polski)[edytuj]

błoto (1.1)
wymowa:
IPA[ˈbwɔtɔ], AS[bu̯oto] ?/i
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj nijaki

(1.1) mieszanina ziemi i wody; zob. też błoto (zawiesina) w Wikipedii
(1.2) bagno, obszar bagnisty
(1.3) przen. sytuacja lub środowisko dwuznaczne moralnie[1]
(1.4) chem. osady strącone w procesie produkcji cukru w błotniarkach[1]
odmiana:
(1.1)
przykłady:
(1.1) Ktoś naniósł błota do mieszkania i nie nie posprzątał.
składnia:
kolokacje:
(1.1) ugrzęznąć w błocie • ochlapać się błotem • taplać się w błocie • błoto pośniegowe
synonimy:
(1.1) reg. śl. ciapryka, maras; daw. kał
antonimy:
hiperonimy:
(1.1) breja
hiponimy:
(1.1) borowina
holonimy:
(1.1) kałuża, bagno
meronimy:
(1.1) woda, ziemia, , piasek
wyrazy pokrewne:
rzecz. błotnik m, błota nmos, błotnica ż, błotniarka ż, błocenie n, ubłocenie n, błotniak m, Błotnica ż, błotniarkowate nmos, Błota nmos
zdrobn. błotko n
zgrub. błocko n
czas. błocić ndk., ubłocić dk.
przym. błotny, błotnisty
związki frazeologiczne:
mieszać z błotem / zmieszać z błotemobrzucić błotem / obrzucać błotemobrzucić się błotemunurzać w błociewdeptać w błotowyrzucać pieniądze w błotokoń bosy na lód, but dziurawy na błoto, tępa siekiera na drwa – niebezpieczni sągdy na Szczepana błoto po kolana, na Zmartwychwstanie wytoczym saniegdy święta Agata po błocie brodzi, człek w Zmartwychwstanie po lodzie chodzina wiosnę ceber deszczu, łyżka błota; na jesieni łyżka deszczu, ceber błotakażde błoto ma swego diabłakto w błoto wpadnie, ten suchy nie wstaniekiedy na św. Barbarę błoto, będzie zima jak złotopo św. Bartłomieju z łyżki deszczu ceber błotagdy w Elżbietę pada, pluchę i błoto zapowiadastyczeń rok stary z nowym styka, czasem zimnem do kości przenika, czasem w błocie utykacnota tam za błoto, gdzie ma wagę złotokto w błoto idzie, ten się nim ukalamajowe błoto, więcej niż złotogarncarz z błota narobi złotapo świętej Dorocie pójdziesz po błociepo świętej Dorocie wioska cała w błocieświęta Dorota zapowiada śnieg i błotapierwszy śnieżek w błoto pada, słabą zimę zapowiadadobry koń to i po błocie pojedziezarzekała się żaba błotana wozie świnie, pod wozem błotosiej owies w błoto, urodzi się złotoz wierzchu złoto, w środku błotonie uczerpnąć z błota czystej wodybyle było błoto, znajdą się i diabłykto w błoto bije, temu kał do gęby pryszczestyczeń rok stary z nowym styka, czasem zimnem do kości przenika, czasem w błocie utykaz błota nie zrobisz złotareg. (Kresy) spaskudzić równo z błotem[2]
etymologia:
od prasł. *bolto[3][4] → błoto (1.1-2), od prabałtosłowiańskiego słowa o znaczeniu biały, od praindoeur. rdzenia bhēlo- lub bhōla- (przez to spokrewnione etymologicznie z pol. biały)[3]
przejście znaczenia wyjaśniane występowaniem na bagnach trawy wełnianki, której białe główki nasienne pokrywają błota bielą[3]
por. białor. балота, bułg. блато, chorw. blato, czes. bláto, dłuż. błoto, głuż. błóto, mac. блато, ros. болото, karpatorusiń. болото, scs. блато, serb. блато, słc. blato, słń. blato i ukr. боло́то
por. litew. baltas i łot. balts
źródłosłów dla jid. בלאָטע
uwagi:
(1.2) W tym znaczeniu zwykle używane w liczbie mnogiej – „błota”.
tłumaczenia:
źródła:
  1. 1,0 1,1 publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „błoto” w: Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  2. Tadeusz Lehr, O mowie Polaków w Galicji wschodniej, „Język Polski” nr 2–3/1914, s. 51.
  3. 3,0 3,1 3,2 Hasło „biały” w: Krystyna Długosz-Kurczabowa, Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, ISBN 978-83-01-15258-1, s. 45.
  4. Hasło „blato” w: Hrvatski jezični portal.