Aneks:Język łaciński - zaimki
Zaimki łacińskie, podobnie jak rzeczowniki i przymiotniki, podlegają deklinacji, tj. odmieniają się przez przypadki (poza wołaczem) i liczby oraz występują w rodzajach (tylko niektóre).
Zaimki dzielimy na:
- osobowe – ego, tu, nos, vos
- dzierżawcze[1] – meus (W. lp m: mi), tuus, suus, noster, vester
- zwrotny – se
- względny – qui
- pytajny – quis
- wskazujące – hic, ille, iste
- określające – is, ipse, idem
Zaimki osobowe[edytuj]
| liczba pojedyncza singularis |
liczba mnoga pluralis | |||
|---|---|---|---|---|
| 1. per. | 2. per. | 1. per. | 2. per. | |
| mianownik nominativus |
ego | tu | nos | vos |
| dopełniacz genetivus |
mei | tui | nostri / nostrum[2] | vestri / vestrum[2] |
| celownik dativus |
mihi | tibi | nobis | vobis |
| biernik accusativus |
me | te | nos | vos |
| (narzędnik) ablativus |
me | te | nobis | vobis |
Pozostałe zaimki[edytuj]
se[edytuj]
Uwaga – zaimek nie posiada formy mianownika (wynika to z jego znaczenia).
W mowie zależnej (konstrukcja accusativus cum infinitivo) przyjmuje accusativus zaimka se, jeśli podmiot zdania dopełnieniowego jest tożsamy z podmiotem zdania głównego, np.:
- Caesar dixit se Gallos vicisse.
- Cezar powiedział, że (on) zwyciężył Gallów.
Odmiana zaimka se (się):
| liczba pojedyncza i mnoga singularis et pluralis | |
|---|---|
| mianownik nominativus |
— |
| dopełniacz genetivus |
sui |
| celownik dativus |
sibi |
| biernik accusativus |
se |
| (narzędnik) ablativus |
se |
qui[edytuj]
Odmiana zaimka qui, quae, quod (który, która, które):
| liczba pojedyncza singularis |
liczba mnoga pluralis | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| m | f | n | m | f | n | |
| mianownik nominativus |
qui | quae | quod | qui | quae | |
| dopełniacz genitivus |
cuius | quorum | quarum | quorum | ||
| celownik dativus |
cui | quibus | ||||
| biernik accusativus |
quem | quam | quod | quos | quas | quae |
| (narzędnik) ablativus |
quo | qua | quo | quibus | ||
quis[edytuj]
Odmiana zaimka quis, quid (kto, co):
| liczba pojedyncza i mnoga singularis et pluralis | |||
|---|---|---|---|
| m | f | n | |
| mianownik nominativus |
quis | quid | |
| dopełniacz genitivus |
cuius | ||
| celownik dativus |
cui | ||
| biernik accusativus |
quem | quam | quid |
| (narzędnik) ablativus |
quo | qua | quo |
is[edytuj]
Odmiana zaimka is, ea, id (ten, ta, to):
| liczba pojedyncza singularis |
liczba mnoga pluralis | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| m | f | n | m | f | n | |
| mianownik nominativus |
is | ea | id | ei (ii) | eae | ea |
| dopełniacz genitivus |
eius | eorum | earum | eorum | ||
| celownik dativus |
ei | eis (iis, is) | ||||
| biernik accusativus |
eum | eam | id | eos | eas | ea |
| (narzędnik) ablativus |
eo | ea | eo | eis (iis, is) | ||
hic[edytuj]
Odmiana zaimka hic, haec, hoc (ten, ta, to):
| liczba pojedyncza singularis |
liczba mnoga pluralis | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| m | f | n | m | f | n | |
| mianownik nominativus |
hic | haec | hoc | hi | hae | haec |
| dopełniacz genitivus |
huius | horum | harum | horum | ||
| celownik dativus |
huic | his | ||||
| biernik accusativus |
hunc | hanc | hoc | hos | has | haec |
| (narzędnik) ablativus |
hoc | hac | hoc | his | ||
ille[edytuj]
Odmiana zaimka ille, illa, illud (tamten, tamta, tamto):
| liczba pojedyncza singularis |
liczba mnoga pluralis | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| m | f | n | m | f | n | |
| mianownik nominativus |
ille | illa | illud | illi | illae | illa |
| dopełniacz genitivus |
illius | illorum | illarum | illorum | ||
| celownik dativus |
illi | illis | ||||
| biernik accusativus |
illum | illam | illud | illos | illas | illa |
| (narzędnik) ablativus |
illo | illa | illo | illis | ||
iste[edytuj]
Odmiana zaimka iste, ista, istud (ten, ta, to)[3]
| liczba pojedyncza singularis |
liczba mnoga pluralis | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| m | f | n | m | f | n | |
| mianownik nominativus |
iste | ista | istud | isti | istae | ista |
| dopełniacz genitivus |
istius | istorum | istarum | istorum | ||
| celownik dativus |
isti | istis | ||||
| biernik accusativus |
istum | istam | istud | istos | istas | ista |
| (narzędnik) ablativus |
isto | ista | isto | istis | ||
ipse[edytuj]
Odmiana zaimka ipse, ipsa, ipsum (sam, sama, samo):
| liczba pojedyncza singularis |
liczba mnoga pluralis | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| m | f | n | m | f | n | |
| mianownik nominativus |
ipse | ipsa | ipsum | ipsi | ipsae | ipsa |
| dopełniacz genitivus |
ipsius | ipsorum | ipsarum | ipsorum | ||
| celownik dativus |
ipsi | ipsis | ||||
| biernik accusativus |
ipsum | ipsam | ipsum | ipsos | ipsas | ipsa |
| (narzędnik) ablativus |
ipso | ipsa | ipso | ipsis | ||
idem[edytuj]
Odmiana zaimka idem, eadem, idem[4] (ten sam, ta sama, to samo):
| liczba pojedyncza singularis |
liczba mnoga pluralis | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| m | f | n | m | f | n | |
| mianownik nominativus |
idem | eadem | idem | eidem (iidem, idem) | eaedem | eadem |
| dopełniacz genitivus |
eiusdem | eorundem | earundem | eorundem | ||
| celownik dativus |
eidem | eisdem (iisdem, isdem) | ||||
| biernik accusativus |
eundem | eandem | idem | eosdem | easdem | eadem |
| (narzędnik) ablativus |
eodem | eadem | eodem | eisdem (iisdem, isdem) | ||
- ↑ Zaimki dzierżawcze odmieniają się jak przymiotniki, zob. odmianę w hasłach słownikowych.
- ↑ 2,0 2,1 Formy nostrum i vestrum używane jako tzw. genetivus partitivus, w zn. z nas i z was.
- ↑ Zaimek iste niesie ze sobą znaczenie negatywne, podczas gdy inne zaimki – neutralne, np. iste canis – ten (zły) pies.
- ↑ Zaimek powstał przez połączenie zaimka is z przyrostkiem -dem, stąd formy is-dem, ea-dem, id-em. Forma isdem w wyniku wzdłużenia zastępczego oraz per analogiam do formy rodzaju nijakiego przeszła w idem. Spółgłoska m przed przyrostkiem przechodzi w n (asymilacja niezupełna).